The Portrayal of Female Characters in Two Fictional Texts Written in Greek and Published in Istanbul in the 19th Century

Yıl 2024, Cilt: 34 Sayı: 1, 329 - 354, 21.06.2024

Aslı Çete

https://doi.org/10.26650/LITERA2023-1384283

Öz

The reflections of the sexist discourse that arose in Europe throughout the 19th century are also observed in works published in Greek in the same period. The core of this discourse is the view that women are weak by nature and that men are strong as long as they are financially sound. In this sense, the demonic woman is positioned directly opposite the angelic woman. This woman is tasked with highlighting the components of identity of the ideal woman that are considered to be good by the dominant ideology and to make them look more polished. This study investigates the portrayal of female characters in two examples of prose that were both published in Istanbul and aims to determine the extent to which the male-dominated discourse and feminist critiques of the period are reflected in the two texts published a year apart by two Greek authors living in Istanbul, one a woman and the other a man. In the stories by the female author examined in the study, one frequently encounters inessential women created by the dominant discourse. On the other hand, the text also includes traces of the cultural feminist tradition of the period. Meanwhile, the novel by the male author examined in this study deviates from other literary texts of the period in that a woman who is endowed with positive traits is selected as the lead character, reversing the image of the weak woman.

Anahtar Kelimeler

19th century Greek literature, women, Greek writers of Istanbul, Domna Thoma, Fotios I. Lufakis

19. Yüzyılda İstanbul’da Yayımlanan İki Yunanca Kurmaca Metinde Kadın Karakterlerin Sunumu

Öz

Avrupa’da 19. yüzyıl boyunca yükselen cinsiyetçi söylemin yansımaları aynı dönem yayımlanan Yunanca eserlerde de gözlemlenir. Kadının, ‘doğası gereği zayıf’, erkeğinse ekonomik bakımdan yeterli olması koşuluyla ‘güçlü’ olduğu inancı bu söylemin ana çekirdeğini oluşturur. Bu doğrultuda, ‘melek’ olarak tasavvur edilen ideal kadının karşısına ‘şeytani’ olan çıkarılarak ilkinin sahip olduğuna inanılan özelliklerin altı çizilir. Bu çalışmada her ikisi de İstanbul’da yayımlanan iki düzyazı örneğinin, kadın karakterlere yaklaşımı incelenmiştir. Aynı dönemde İstanbul’da yaşamış, biri erkek biri kadın iki Rum yazarın, bir yıl ara ile basılmış iki metninde eril egemen söylem ile dönemin feminist eleştirilerinin ne derece yansıtıldığı araştırılmıştır. Bu kapsamda incelenen metinlerin genelinde, dönemin cinsiyetçi ideolojisinin hâkim olduğu; bununla birlikte bu metinlerin yazıldıkları dönem ve coğrafya göz önüne alındığında, egemen ideolojinin bir parça dışında kaldıkları gözlemlenmiştir. Çalışmanın kadın yazarı D. Thoma’nın hikâyelerinde egemen söylemin ürettiği “benliksiz” kadınlara çokça rastlanır. Öte yandan, dönemin kültürel feminist geleneğinin izleri de metinde gözlemlenir. Çalışmanın erkek yazarı F. I. Lufakis’in romanında ise başkahraman olarak bir kadının seçilmesi, bu kadına olumlu özellikler yüklenmesi ve ‘zayıf’ kadın imajının tersine çevrilmesi onu dönemin diğer edebi metinlerinden önemli ölçüde ayırır.

Anahtar Kelimeler

19. yy. Yunan Edebiyatı, kadın, İstanbullu Rum yazarlar, Domna Thoma, Fotios I. Lufakis

Teşekkür

Zaman ayırıp yazımı okuyan ve değerli görüşlerini benimle paylaşan hocam Prof. Dr. Damla Demirözü’ne ve meslektaşım Dr. Öğr. Üyesi İhsan Erdinçli’ye teşekkür ederim.

Kaynakça

• Ahmed, S. (2015). Duyguların Kültürel Politikası (S. Komut, Çev.). Sel. google scholar
• Altuğ, F. (2021). Kadınların Tarihini Yeniden Yazmak. F. Altuğ (Ed.), Öncü Müslüman Kadınlar. Osmanlı Kadın Yazarları Nasıl Bir Müslüman Geleneği Hayal Ettiler? İçinde (s. 11-21). Turkuvaz. google scholar
• Belge, M. (2014). Edebiyat Üstüne Yazılar. İletişim. google scholar
• Berktay, F. (2012). Tarihin Cinsiyeti. Metis. google scholar
• Bozis, S. (2023). İstanbullu Rumlar. Yapı Kredi Yayınları. google scholar
• Ντενίση, Σ. (1994). Το ελληνικό μυθιστόρημα και ο sir Walter Scott (1830-1880). Καστανιώτη. [Denisi, S. (1994). To eliniko mithistorima ke o sir Walter Scott (1830-1880). Kastanioti.] google scholar
• Derrida, J. (1982). Positions (A. Bass, Trans.). University of Chicago Press. google scholar
• Donovan, J. (2016). Feminist Teori. Entelektüel Gelenekler (A. Bora, M. A. Gevrek, F. Sayılan, Çev.). İletişim. google scholar
• Fuller, M. (1845). Woman in the Nineteenth Century. Greeley & McElrath. google scholar
• Γαϊτάνου-Γιαννιού, Α. (1940). Από την Ανατολικήν Θράκην: Η επαρχία Δέρκων. Θρακικά, 13, 108-156. [GaitanuGianu, A. (1940). Apo tin Anatolikin Thrakin: İ eparhia Derkon. Thrakika 13, 108-156.] google scholar
• Gilbert, S. M. ve Gubar, S. (2016). Tavan arasındaki deli kadın: Κadın yazar ve 19. yüzyılda edebi imgelem (N. Sakman, Çev.). Aylak Adam. google scholar
• Günaydın, A. U. (2017). Kadınlık Daima Bir Muamma: Osmanlı Kadın Yazarların Romanlarında Modernleşme. Metis. google scholar
• Κασίνης, Γ. Κ. (1998). Διασταυρώσεις. Μελέτες για τον ΙΘ› & Κ› αιώνα. Χατζινικολή. [Kasinis, G. K. (1998). Diastavrosis. Meletes gia ton 19. & 20. Eona. Hacinikoli.] google scholar
• Κούγκουλος, Θ. Β. (2021). (Ενδο)αναφορές περί μυθιστορήματος στα αυτοτελή ελληνικά λαϊκά μυθιστορήματα του 19ου αιώνα. Θ. Β. Κούγκουλος (Ed.), Το ελληνικό «λαϊκό» μυθιστόρημα του 19ου αιώνα (s. 55-106) içinde. Gutenberg. [Kungulos, Th. B. (2021). (Endo)anafores peri mithistorimatos sta aftoteli elinika laika mithistorimata tu 19u eona. In Th. B. Kungulos (Ed.), To eliniko “laiko” mithistorima tu 19u eona (pp. 55-106). Gutenberg.] google scholar
• Lacan, J. (1998). The Seminar of Jacques Lacan: The Four Fundamental Concepts of Psychoanalysis (Book XI) (A. Sheridan, Trans.). J. A. Miller (Ed.). W. W. Norton & Company. google scholar
• Laclau, E. (1990). New Reflections on the Revolution of Our Time. Verso. google scholar
• Llyod, G. (2015). Erkek Akıl. Batı Felsefesinde Erkek ve Kadın (M. Özcan, Çev.). Ayrıntı. google scholar
• Λουφάκης, Φ. Ι. (1897). Αρνισίτεκνος. Τύποις Η. Φιλιππίδου. [Lufakis, F. I. (1897). Arnisiteknos. Tipis İ Filipidu] google scholar
• Mackridge, P. (2013). Γλώσσα και εθνική ταυτότητα στην Ελλάδα, 1766-1976 (Γ. Κονδύλης, Trans.). P. Mackridge & K. Σήμος (Eds.). Πατάκη. [Mackridge, P. (2013). Glosa ke ethniki taftotita stin Elada, 1766-1976 (G. Kondilis, Trans.). P. Mackridge & K. Simos (Eds.). Pataki.] google scholar
• Παπακώστας Γ. (2008, Νοεμβρίου 24). H πρώτη ελληνίδα πεζογράφος. Το Βήμα. https://www.tovima. gr/2008/11/24/opinions/h-prwti-ellinida-pezografos/ google scholar
• Παπακώστας, Γ. (1980). Η ζωή και το έργο της Αλεξάνδρας Παπαδοπούλου [yayımlanmamış doktora tezi]. ΕΚΠΑ. [Papakostas, G. (1980). İ zoi ke to ergo tis Aleksandras Papadopulu] google scholar
• Ριζάκη, Ε. (2007). Οι «γράφουσες» Ελληνίδες. σημειώσεις για τη γυναικεία λογιοσύνη του 19ου αιώνα. Κατάρτι. [Rizaki, E. (2007). İ “grafuses” Elinides. Simiosis gia ti ginekia logiosini tu 19u eona. Katarti.] google scholar
• Rowe, V. (2006). Öncü Anneler, “Gerçek Kız Kardeşler” ve Sırpuhi Düsap. L. Ekmekçioğlu ve M. Bilal (Editörler), Bir Adalet Feryadı. Osmanlı’dan Türkiye’ye Beş Ermeni Feminist Yazar (1862-1933) İçinde (s. 37-84). Aras. google scholar
• Rowe, V. (2006). Sorunun Temel Çözümü Eğitimdedir: Sibil. L. Ekmekçioğlu ve M. Bilal (Editörler), Bir Adalet Feryadı. Osmanlı’dan Türkiye’ye Beş Ermeni Feminist Yazar (1862-1933) İçinde (s. 117-147). Aras. google scholar
• Stanton, E. C. (1895). The Woman’s Bible. Part I. European Publishing Company. google scholar
• Θωμά, Δ. (1896). Στιγμαί ψυχαγωγίας ήτοι συλλογή τριών πρωτότυπων διηγημάτων. Τύποις Μισαηλίδων. [Thoma, D. (1896). Stigme psihagogias iti silogi trion prototipon diigimatan. Tipis Misailidon.] google scholar
• Timuroğlu, S. (2021). Kanatlanmış Kadınlar. Osmanlı ve Avrupalı Kadın Yazarların Dostluğu. İletişim. google scholar
• Τσαπανίδου, Α. & Κούγκουλος, Θ. Β. (2020). Αχαρτόγραφητα στοιχεία της ελληνικής πεζογραφίας του 19ου αιώνα: Οι αυτοτελείς εκδόσεις της Κωνσταντινούπολης κατά την κρίσιμη εικοσαετία 1880-1900. B. Σαμπατακάκης (Ed.), The Greek World in Periods of Crisis and Recovery, 1204-2018 içinde (Vol. 2, s. 357-380). European Society of Modern Greek Studies. [Çapanidu, A. & Kungulos, Th. B. (2020). Ahartografita stihia tis elinikis pezografias tu 19u eona: İ aftotelis ekdosis tis Konstantinupolis kata tin krisimi ikosietia 1880-1900. B. Sabatakakis (Ed.)] google scholar
• Yuval-Davis, N. (2016). Cinsiyet ve Millet (A. Bektaş, Çev.). İletişim. google scholar