RESMİ YARGI VE TAHKİMİN AYRI AYRI VE BİRLİKTE YETKİLENDİRİLDİĞİ TAHKİM ANLAŞMALARININ GEÇERLİLİĞİ

Yıl 2016, Cilt: 36 Sayı: 2, 53 - 82, 30.12.2016

Nesli Şen Özçelik

Öz

Hem tahkim yargılamasının, hem de resmi yargının yetkilendirildiği tahkim sözleşmeleri

ile uygulamada sıklıkla karşılaşılmakta ve bu sözleşmelerin geçerliliği sorunu gündeme

gelmektedir. Bir taraftan, tespit edilecek hukuka göre sözleşmenin geçersiz addedilmesi

uyuşmazlığın istenmeyen mercilerce çözümlenmesi sonucunu doğurabileceği gibi, diğer

taraftan, birden fazla merciin kendini yetkili tayin edebileceği şekilde kaleme alınan tahkim

anlaşmaları paralel yargılamalara, hatta birden çok ve çelişen kararların verilmesine yol

açabilecek ve her bir durumda olumsuz etkilenen uyuşmazlık çözüm süreci olacaktır. Bu

kapsamda çalışmamızda öncelikle tahkim anlaşmasına uygulanacak hukukun ne şekilde

belirleneceği sorunu tartışılacak, daha sonra ise tahkim ve resmi yargının birlikte veya

ayrı ayrı yetkilendirildiği tahkim anlaşmalarının geçerliliği sorunu özellikle Türk hukuku

bağlamında örnekler üzerinden incelenerek değerlendirmelerde bulunulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Tahkim sözleşmelerinin geçerliliğine uygulanacak hukuk, resmi yargı ve tahkimin birlikte yetkilendirilmesi, asimetrik tahkim sözleşmeleri, Kıyı Emniyeti Genel Müdürlüğü kurtarma yardım sözleşmesi, tahkime başvuru seçimlik hakkı

VALIDITY OF ARBITRATION AGREEMENTS IN WHICH ARBITRATION AND NATIONAL COURTS ARE JOINTLY OR SEPARATELY AUTHORISED

Öz

Arbitration agreements that authorize both national courts and arbitration are often encountered
in practice and their validity questioned. On the one hand, the arbitration agreement
may be rendered invalid under the applicable law, which may result in the dispute being
seen and resolved before undesired authorities; and on the other hand, multiple authorities
(such as arbitral tribunals and national courts) may render themselves competent
to decide, which may lead to parallel proceedings and further to many and conflicting decisions be rendered, all of which may negatively effect the dispute resolution process.
In this respect, we will first discuss how to determine the law applicable to the arbitration
agreement, and then will analyze the validity of arbitration agreements that authorize
both arbitration and national courts, with specific importance given to those governed by
Turkish law, through examples.

Anahtar Kelimeler

Law applicable to the validity of the arbitration agreement, authorization of arbitration and national courts, asymmetrical arbitration agreements, Directorate General of Coastal Safety Salvage Agreement, optional arbitration agreements

Kaynakça

• ALANGOYA, YAVUZ Medeni Usul Hukukumuzda Tahkimin Niteliği ve Denetlenmesi, Fakülteler Matbaası, İstanbul, 1973.
• AKINCI, ZİYA Milletlerarası Tahkim, 4. Bs, Vedat Yayıncılık, İstanbul, 2016.
• BLACKABY, NIGEL / PARTASIDES, CONSTANTINE ET AL. R e d - fern and Hunter on International Arbitration, 6. Bs, Telif: Kluwer Law International, Oxford University Press, 2015.
• BORN, GARY B. International Arbitration and Forum Selection Agreements: Drafting and Enforcing, 3. Bası (Bs), Kluwer Law International, Hollanda, 2010 (“Drafting and Enforcing” olarak anılmıştır).
• BORN, GARY B. International Commercial Arbitration, 2. Bs, Kluwer Law International, 2014 (“International Commercial Arbitration” olarak anılmıştır).
• DEREN-YILDIRIM, NEVHİS UNCITRAL Model Kanunu ve Milletlerarası Tahkim Kanunu Çerçevesinde Milletlerarası Tahkimin Esaslı Sorunları, İstanbul, Alkım Yayınevi, 2004.
• EKŞİ, NURAY Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nda Tahkim, 1. Bs., Beta Basım, İstanbul, 2013, s. 84 (“Tahkim” olarak anılmıştır).
• EKŞİ, NURAY Milletlerarası Tahkimde Paralel Davalar, Uluslararası Ticaret ve Tahkim Hukuku Dergisi, Y. 2013, C. 2, S. 2, s.15-51 (“Paralel Davalar” olarak anılmıştır).
• ERKAN, MUSTAFA Tahkim Şartının Ayrılabilirliği Prensibinin Asıl Sözleşmenin Yokluğu Durumunda Değerlendirilmesi, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. XVII, Y. 2013, Sa. 1-2, ss. 535-562.
• ERTEKİN, EROL / KARATAŞ, İZZET Uygulamada İhtiyari Tahkim ve Yabancı Hakem Kararlarının Tenfizi Tanınması, Ankara, Yetkin Yayınevi, 1997.
• ESEN, EMRE Taraflardan Sadece Birine Tahkime Müracaat Hakkı Tanıyan Tahkim Anlaşmalarının ve Özellikle Kıyı Emniyeti Genel Müdürlüğü’nün Kurtarma Yardım Sözleşmesi’nde Yer Alan Tahkim Şartının Geçerliliği, İstanbul Kültür Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Y. 9, C. IX, S. 2, 2010, s. 145-155 (“Asimetrik Tahkim” olarak anılmıştır).
• ESEN, EMRE Uluslararası Ticari Tahkimde Tahkim Anlaşmasının Üçüncü Kişilere Teşmili, 1. Bs., Beta Basım, İstanbul, 2008 (“Teşmil” olarak anılmıştır)
• ESEN, EMRE Uluslararası Tahkime Tabi Bir Uyuşmazlığın Devlet Mahkemelerine Götürülmesi Halinde Tahkim Anlaşmasının Geçerliliğine İlişkin İtirazların İncelenmesi ve Kompetenz-Kompetenz Prensibi, Atâ Sakmar’a Armağan, (Çevrimiçi), http://dosya.gsu.edu.tr/Sayfalar/ 2015/4/prof-dr-ata-sakmar-a-armagan-hukuk-fakultesi-53.pdf, 24 Mart 2016 (“Kompetenz-Kompetenz” olarak anılmıştır).
• HUYSAL, BURAK Milletlerarası Ticari Tahkimde Tahkime Elverişlilik, 1. Bs., Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2010.
• İLHAN, HÜSEYIN AFŞIN Tahkim Sözleşmesinin Geçerliliği, 1. Bs., Adalet Yayınevi, Ankara, 2016.
• MOSES, MARGERET L. The Principles and Practice of International Commercial Arbitration, 2. Bs., Cambridge University Press, Amerika Birleşik Devletleri, 2012.
• ÖZEL, SİBEL Milletlerarası Ticari Tahkimde Kanunlar İhtilafı Meseleleri, 1. Bs., Legal Yayıncılık, İstanbul, 2008.
• MTK GENEL GEREKÇESI MTK Genel Gerekçesi, (Çevrimiçi) http:// www2.tbmm.gov.tr/d21/1/1-0874.pdf, 27 Mart 2016
• PEKCANITEZ, HAKAN / ATALAY, OĞUZ / ÖZEKES, MUHAMMET Medeni Usul Hukuku, 12. Bs., Yetkin Yayınları, Ankara, 2011.
• SARIOZ BÜYÜKALP, A. İPEK Uluslararası Tahkimde ‘Tahkim Anlaşmasının Hükümsüz, Tesirsiz veya İcrasının İmkansız Olması’ Kavramları, (Çevrimiçi) http://hukuk.deu.edu.tr/ wp-content/uploads/2015/09/%C4%B0PEK-SARI%C3%96ZB% C3%9CY%C3%9CKALP.pdf, 9 Mart 2016.
• ŞANLI, CEMAL Uluslararası Ticari Akitlerin Hazırlanması ve Uyuşmazlıkların Çözüm Yolları, 6. Bs, Beta Basım, İstanbul, 2016.
• ŞANLI, CEMAL / ESEN, EMRE / ATAMAN FİGANMEŞE, İNCİ M i l - letlerarası Özel Hukuk, 1. Bs., Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2013.
• UNCITRAL MODEL LAW UNCITRAL Model Law on International Commercial Arbitration (1985), with amendments as adopted in 2006 Status, (Çevrimiçi), http://www.uncitral.org/uncitral/en/uncitral_texts/ arbitration/1985Model_arbitration_status.html, 27 Mart 2016.
• UNCITRAL NY CONVENTION STATUS UNCITRAL NY Convention Status, (Çevrimiçi) http://www.uncitral.org/uncitral/en/uncitral_texts/ arbitration/NYConvention_status.html, 27 Mart 2016.
• YAVUZ, CEVDET Türk Hukukunda Tahkim Sözleşmesi ve Tabi Olduğu Hükümler (Çevrimiçi)
• h t t p : / / d o s y a . m a r m a r a . e d u . t r / h u k / S e m p o z y u m y a y % C 4 %B1nlar%C4%B1/ll.%20Uluslararas%C4%B1%20%C3%96zel%20 Hukuk%20Sempozyumu/3prof.dr.cevdet_yavuz.pdf, 9 Mart 2016. YENER, CANSU Milletlerarası Tahkim Anlaşmasının Kurulması ve Etkisi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Fakültesi, 2015.