YARGITAY KARARLARI IŞIĞINDA ÇOCUKLA KİŞİSEL İLİŞKİ KURULMASI

Yıl 2015, Cilt: 35 Sayı: 1, 103 - 141, 01.10.2015

Canan Yılmaz

Öz

Kişisel ilişki kurma hakkı, uluslararası sözleşmelerde ve pekçok ulusal hukuk sisteminde,

sadece ana babaya tanınan bir hak olarak değil, aynı zamanda çocuk açısından da bir

“hak”, yani “karşılıklı bir hak” olarak düzenlenmiştir. Kişisel ilişki kurma hakkına sahip

olanlar; “ana-baba, çocuk ve büyük anne ve büyükbabalar vb. gibi üçüncü kişiler”dir.

Hakimin kişisel ilişki kurulması konusundaki kararında birincil ve en üst ilke olarak belirleyici

olan etken, istisnasız bütün uluslararası ve ulusal pozitif hukuk metinlerinde de

kabul edildiği üzere; “çocuğun yararı” kavramı olmalıdır. Ayrıca, hem kişisel ilişkinin

kurulup kurulmaması noktasında hem de kişisel ilişkinin içeriğinin belirlenmesinde çocuğun

isteği ve görüşünün de dikkate alınması gerektiği uluslararası sözleşmelerde, ulusal

hukuk sistemlerinde ve öğretide kabul edilmektedir. Bu doğrultuda; ayırt etme gücüne sahip

küçüğün kural olarak dinlenmesi gerekli olup çocuğun, kişisel ilişkiyi reddetmesi halinde

kişisel ilişki kurma talebinin de çocuğun yararına uygun olmaması sebebiyle reddedilmesi

gerekir. Yargıtay da; kişisel ilişkinin kurulmasında ve kapsamının belirlenmesinde; çocuğun

görüşünün yeterli idrak gücüne sahipse alınması gereğinin yanısıra çocuğun yaşı, eğitimi,

okul dönemleri, okul tatilleri, kurs dönemlerinin de göz önünde bulundurulması gerektiğini

ilke kararı olarak benimsemektedir. Kişisel ilişki sebebiyle çocuğun yararı tehlikeye girerse,

ana ve baba çocuk ile ciddî olarak ilgilenmezlerse, çocuk fiziksel şiddete uğrar veya cinsel

istismara maruz kalırsa veya kişisel ilişki kurma hakkı sahibinin özellikle çocuğu kaçırması

sözkonusu ise kişisel ilişki kurma hakkı, kesin olarak ve tamamen kaldırılabilir, belirli bir

süre ile durdurulabilir veya sınırlandırılabilir. Her ne kadar kişisel ilişkinin kesin olarak

kaldırılmasına, bir son çare (ultima ratio) olarak başvurulsa da, doktrinde, özellikle kişisel

ilişki kurma hakkına sahip tarafın, çocuğa cinsel istismarda bulunacağı yönünde ciddi bir

şüphe olması ya da çocuğa şiddet uygulayacağı endişesinin olması halinde, hakimin tayin

edeceği bir üçüncü kişinin refakati ve nezaretinde görüşme imkanı olmadığı sürece kişisel

ilişki kurma yolunun kapalı olduğu kabul edilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Çocukla Kişisel İlişki Kurulması, Çocuğun Üstün Yararı, Çocuğun Dinlenme Hakkı, Kişisel İlişkinin Sınırlandırılması ve Kaldırılması, Yargıtay Kararları

ESTABLISHING PERSONAL RELATIONSHIP WITH THE CHILD UNDER THE DECISIONS OF TURKISH COURT OF APPEALS

Öz

Establishing a personal relationship with the child is not solely recognised as a right only
for the parents but also for the child, and is namely stated as a “vice versa/reciprocal”
right in the context of international treaties and in many national legal systems. Parents,
child and third persons such as grand mothers and grand fathers have the right to establish
a personal relationship. ‘Child’s best interest’ must be the primary and the ultimate
principle and the decisive factor in the judge’s decision as it is accepted without exception
in all international and national positive law contexts. Besides, child’s opinion and desire
should also be taken into consideration, both when maintaining a personal relationship
and also when determining the content of it, as it is accepted in international treaties, national
legal instruments and doctrines. Hence, the child who has the mental competence
should be listened, and when the child rejects the personal relationship, the demand must
be refused due to the fact that it is not suitable for the interest of the child. The Turkish
Court of Appeals also considers as a principle that when establishing a personal relationship
and determining the scope of it, besides the requirement of the child’s opinion to be
listened, the age of the child, the education of the child, school terms, holidays and courses
must also be taken in account. When the interest of the child is under threat because of the
personal relationship and when the mother and father are not seriously take care of the
child, when the child is subjected to physical violence or sexual abuse or especially in the
case of child abduction by the right holder; the right of establishing personal relationship
is absolutely and totally terminated, suspended for a limited time or restricted. Although
the termination of the contact is applied as “ultima ratio”, it is accepted in the doctrine
that, especially in the case of serious doubt about sexual abuse of the child by the rightholder
or the implementation of violence; unless there is a possibility of contact under the
supervision of a third party, the maintenance of the personal relationship should be ended

Anahtar Kelimeler

Personal Relationship with the Child, Contact with the Child, Best Interest of the Child, Child’s Right to be Heard, Limitations to the Right of Contact With the Child and Termination of theRight of Contact

Kaynakça

• AKILLIOĞLU Tekin, Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Sözleşmesi Üzerine Gözlemler, Çocuk Haklarına Dair Sözleşme, AÜ.SBF. İnsan Hakları Merkezi Yayınları No:13, Andlaşmalar Dizisi No:1, Ankara 1995.
• AKINTÜRK Turgut/ KARAMAN Derya Ateş, Türk Medeni Hukuku, II. Cilt, Aile Hukuku, 2016.
• AKYÜZ Emine, Medeni Kanun’nun Velayete İlişkin Hükümlerinin Çocuk Hakları Sözleşmesi ve İsviçre Medeni Kanunu Işığında Değerlendirilmesi, Cumhuriyetin 75. Yıl Armağanı, İstanbul 1999, s. 647-672.
• BAYGIN Cem, Soybağı Hukuku, İstanbul, 2010.
• BELGİN Derya, Çocuk Teslimi ve Çocukla Kişisel İlişki Kurulmasına Dair İlamların İcrası, (İİK m. 25, m. 25/a, m. 25/b), AÜSBE, Yüksek Lisans Tezi, Ankara, 2011.
• BLUM, Richard, Der Persönliche Verkehr mit dem unmündigen Kind gemäss Art. 273-275 ZGB (Besuchsrecht), Diss. Zürich 1983.
• BOELE-WOELKI Katharina, Commen Core and Better Law in European Family Law, 2005.
• BOELE-WOELKI Katharina/MARTINY Dieter, The Commission on European Family Law (CEFL) and its Principles of European Family Law Regarding Parental Responsibilities, ERA Forum, 2007.
• BÖLÜKBAŞI Özge, Çocuklarla Kişisel İlişki Kurulmasına Dair Kararların Tenfizi: Çocuklarla Kişisel İlişki Kurulmasına Dair Avrupa Sözleşmesi, http://www.erzincan.edu.tr/birim/HukukDergi/makale/ 2011-2.11.pdf. erişim tarihi: 01.11.2015.
• BREITSCHMID Peter, Handkommentar zum Schweizer Privatrecht, Zürich 2007.
• BÜCHLER Andrea/VETTERLI Rolf, Ehe, Partnerschaft, Kinder, Eine Einführung in das Familienrecht des Schweiz, 2011.
• BÜCHLER Andrea/WIRZ Annatina, FamKomm., Scheidung, Band I, ZGB in: Ingeborg SCHWENZER (Hrsg).2. Aufl., Die Wirkungen des Kindesverhältnisses, Art. 273-Art. 275a, Bern 2011.
• DOĞAN Gül, Çocuk ile Kişisel İlişki Kurabilme Hakkı, Prof. Dr. Ergon Çetingil ve Prof. Dr. Rayegan Kender’e 50. Birlikte Çalışma Yılı Armağanı, İstanbul 2007.
• DURAL Mustafa/ÖĞÜZ Tufan/GÜMÜŞ Alper, Türk Özel Hukuku, C. III, Aile Hukuku, İstanbul 2016.
• ELÇİN GRASSİNGER Gülçin, Çocuğun Menfaati Gereği Görüşünün Alınmaması Gereken Durumlar, Prof. Dr. Rona Serozan’a Armağan, C.I, İstanbul 2010, s.823-846.
• ERLÜLE Fulya, Çocuk İle Kişisel İlişki Kurulması, e-dergi.marmara.edu. tr/maruhad/article/download/.erişim tarihi: 01.11.2015.
• GARDNER Richard A, Parental Alienation Syndrome, (2nd Edition) Creative Therapeutics, Inc.,Cresskill, N.J. 07626 http://themenscentre.ca/ wp-content/uploads/2013/08/Parental-Alienation-Syndrom-2nd-ed.. pdf erişim tarihi: 01.11.2015.
• GENÇCAN Ömer Uğur, Boşanma, Tazminat ve Nafaka Hukuku, Ankara, 2015.
• GENÇCAN Ömer Uğur, Velayet Hukuku, Ankara, 2015: (GENÇCAN, Velayet). HAUSHEER Heinz, Die dritteüberwachte Besuchsrechtsausübung (das so genannte “begleitete Besuchsrecht”), Rechtliche Grundlagen, ZVW 1998.
• HAUSHEER, Heinz/GEISER, Thomas/MÜLLER- AEBI, Regina, E., Das Familienrecht des Schweizerischen Zivilgesetzbuches, 3. Aufl., Bern 2007.
• HEGNAUER, Cyril, Berner Kommmentar, Kommentar zum schweizerischenPrivatrecht, Band II, 2. Abteilung, Die Verwandschaft, 2. Teilband, Die Wirkungen des Kindesverhältnisses, 1. Unterteilband, Die Gemeinschaft der Eltern und Kinder, Art. 270-275 ZGB, Die Unterhaltspflicht der Eltern, Art. 276-295 ZGB, Bern 1997. (HEGNAUER, Berner Komm.)
• HEGNAUER Cyril, Persönlicher Verkehr-Grunlagen, ZVW 1993. (HEGNAUER, Persönlicher Verkehr)
• HEGNAUER, Cyril, Vormundschaftsbehörde und persönlicherVerkehr, EinÜberblick, ZVW 1998, s. 169-179. (HEGNAUER, ZVW, 1998).
• İNAN Ali Naim, Çocuğun Korunmasında Medeni Kanun’umuzun İlkeleri ve Çocuk Haklarına Dair Sözleşmede Hak Grupları, Cumhuriyetin 75. Yıl Armağanı, İstanbul, 1999.
• KILIÇOĞLU Ahmet M., Aile Hukuku, Ankara 2015.
• KILIÇOĞLU, Ahmet M., Medeni Kanun’umuzun Aile-Miras ve Eşya Hukuku’na Getirdiği Yenilikler, 2. Bası, Ankara 2004.(KILIÇOĞLU, Yenilikler)
• MAVİ Ömer, İcra Takibiyle Çocukla Kişisel Kurulmasının Sebepleri, İcrada Uzmanın Rolü ve Çocuğun Durumu, TBBD, Yıl 2008, S.74, s.269- 281.
• OKTAY ÖZDEMİR Saibe, Boşanma Davalarında Çocuklara İlişkin Kararlar Bakımından Çocuğun Dinlenme Hakkı, Prof. Dr. Hüseyin Hatemi’ye Armağan, C.II, İstanbul 2009, s.1219-1242.
• ÖZBAY İbrahim, Çocukla Kişisel İlişki Kurulmasına İlişkin İlâmların İcrası, EAkademi, S.84, Şubat 2009.
• ÖZTAN Bilge, Aile Hukuku, Ankara, 2015.
• SCHNYDER, Bernhard, Die ZGB-Revision 1998/2000 Personenstand, Eheschliessung, Scheidung, Kindesrecht, Zürich 1999.
• SCHNYDER Bernhard/SCHMID Jörg/RUMO-JUNGO/Alexandra, Das Schweizerische Zivilgesetzbuch, 12. Aufl., Zürich 2002.
• SCHWENZER Ingeborg, Kommentar zum schweizerischen Privatrecht, Schweizerisches Zivilgesetzbuch I, Art. 1-456 ZGB (Herausgeber: HONSELL Heinrich/VOGT Nedim Peter/GEISER Thomas), 3. Aufl., Basel-Genf- München 2006. (SCHWENZER, Basler Komm.)
• SCHWENZER Ingeborg / DIMSEY Mariel, Model Family Code From a Global Perspective, Antwerpen-Oxford, Intersentia, 2006.
• SERDAR İlknur, Kişisel İlişki Kurma Hakkı, Prof. Dr. Ünal Narmanlıoğlu’na Armağan, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 9, Özel Sayı: 2007, İzmir 2007, s. 739-781.
• SEROZAN Rona, Çocuk Hukuku, 2. Bası, İstanbul 2005.
• SMITH Lucy, Recent Developments in Child Law, European Challenges in Contemporary Family Law (BOELE-WOELKI Katharina/SVERDRUP Tone), 2008.
• STETTLER Martin, Kommentar zum Schweizerischen Privatrecht, BD. III/2(Das Kindesrecht), Basel, 1992. , SPR III/2.
• SUTTER-SOMM Thomas/KOBEL Felix; Familienrecht, 2009.
• VETTERLI Rolf, Das Recht Des Kindes Auf Kontakt Zu Seinen Eltern, FamPra.ch 2009.
• VETTERLI Rolf, FamKomm., Scheidung, Band I, ZGB in: Ingeborg SCHWENZER (Hrsg).2. Aufl., Vorbemerkung zu Art. 175-179, Bern 201. (VETTERLI, FamKomm.)
• Principles on Parental Responsibilities, Commission on European Family Law, http://ceflonline.net/principles/ http://ceflonline.net/parental-responsibility-reports-by-jurisdiction/
• www.kazanci.com.tr.