LEX MERCATORIA ve MİLLETLERARASI TAHKİM

Yıl 2014, Cilt: 34 Sayı: 2, 1 - 57, 01.08.2014

Koray Güven

Öz

Lex mercatoria, özerk bir hukuk düzeni teşkil eden, ulusal ve uluslararası hukuklardan

bağımsız bir kurallar bütünü olarak tanımlanır. Adının da çağrıştırdığı gibi, kökleri

Ortaçağ’da Avrupa boyunca ticaret yapan tacirler arasındaki uyuşmazlıkları çözmek

üzere ortak bir hukuk olarak biçimlenmiş, eski bir hukuk düzenine dayandırılır. ‘Yeni’ lex

mercatoria, bu teorinin taraftarlarınca, modern uluslararası ticaretin gereklerine daha

iyi cevap veren bir hukuk düzenine yönelik olarak tacirler toplumunun ortaya koyduğu

taleplere bir çözüm olarak önerilmektedir. Öte yandan karşıtları ise, gerçek bir hukuk

düzeni olarak adlandırılması için gereken hayati nitelikleri içermediği gerekçesiyle bu

teoriye karşı durmaktadır. Bu tartışmadan kaynaklanan teorik sorunlar bir tarafa bırakılacak

olursa, tahkimin hem lex mercatoria’nın varlığını kanıtlayan hem de onu geliştiren

bir araç olduğu görülür. Bu çalışmada, lex mercatoria’nın temel nitelikleri özetlenecektir.

Ardından, hakemler önündeki uyuşmazlığın esasına uygulanacak hukuk meselesi –ki tahkim

lex mercatoria’nın uygulamasındaki yegâne ‘forum’dur- açıklanacaktır. Son olarak, lex

mercatoria’nın uyuşmazlığın esasına uygulandığı bazı hakem kararları örneklenecektir.

Anahtar Kelimeler

Lex Mercatoria, Milletlerarası Tahkim, Tahkimde Esasa Uygulanacak Hukuk, Dostane Arabulucu, Lex Mercatoria’nın Kaynakları

LEX MERCATORIA AND INTERNATIONAL ARBITRATION

Öz

Lex mercatoria is described as a body of rules which constitutes an autonomous legal system

independent from national laws and international law. As its name implies, it dates back

to an old body of law which took its form in the Middle Ages as a common legal system

for the disputes between merchants who traded across Europe. The ‘new’ lex mercatoria,

by proponents of the theory, is offered as a solution towards the demands of society of

merchants for a legal system which responds to the needs of the modern international trade

better. Opponents of the theory, on the other hand, attack on it arguing that it lacks essential

features to be defined as a proper legal system. Leaving the theoretical issues arising out of

this discussion, arbitration is a tool employed to prove existence of lex mercatoria and at

the same time employed to develop it. In this article, basic features of lex mercatoria will

be summarized. Then the problem of the law applicable to the merits in arbitration which

is the unique ‘forum’ for lex mercatoria will be explained. Finally, some arbitral cases in

which lex mercatoria was applied as substantial law will be illustrated.

Anahtar Kelimeler

Lex Mercatoria, International Arbitration, Law Applicable to the Merits in Arbitration, Amiable Compositeur, Sources of Lex Mercatoria.

Kaynakça

• AKINCI, Ziya; Milletlerarası Tahkim, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2013.
• AYOĞLU, Tolga; Uluslararası Ticari Sözleşmelere Uygulanan Genel Prensipler, Maddi Hükümler ve Ticari Adet - Teamüller Olarak Lex Mercatoria, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2011.
• BAMODU, Gbenga; Exploring the Interrelationships of Transnational Commercial Law, “the New Lex Mercatoria” and International Commercial Arbitration, African Journal of International and Comparative Law Vol. 10(1), 1998, s. 31-59.
• BERGER, Klaus Peter; Internationale Wirtschaftsschiedsgerichtsbarkeit, Walter de Gruyter, Berlin, 1992.
• BERGER, Klaus Peter; The Creeping Codification of the Lex Mercatoria, Kluwer International, the Hague, 1999.
• BOOYSEN, Hercules; “Die internationale lex mercatoria: Das Erfordernis ihrer Umgestaltung zu einer Rechtswissenschaftlichen Synthese und ihr Verhältnis zum Völkerrecht”, Archiv des Völkerrechts – 30. Band, s. 196-211.
• BORN, Gary B.; International Commercial Arbitration, C. 2, Kluwer Law International, the Netherlands, 2009.
• BÖCKSTIEGEL, Karl-Heinz; “Experiences of an Arbitrator on the Practice of International Arbitration Reading Applicable Law”, Ahmet Cemil YILDIRIM/Serhat ESKİYÖRÜK (ed.) Uluslararası Ticari Tahkim ve Yeni Lex Mercatoria, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2014.
• CONNERTY, Anthony; “Lex Mercatoria: Is It Relevant to International Commercial Arbitration”, Ahmet Cemil YILDIRIM/Serhat ESKİYÖ- RÜK (ed.) Uluslararası Ticari Tahkim ve Yeni Lex Mercatoria, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2014.
• CUNIBERTI, Gilles; Three Theories of Lex Mercatoria, Columbia Journal of Transnational Law, Vol. 52, 2014, s. 369-433.
• DASSER, Felix; Internationale Schiedsgerichte und Lex Mercatoria: Rechtsvergleichender Beitrag zur Diskussian über ein Nicht - Staatliches Handelsrecht, Schulthess Polygraphischer, Zürich, 1989.
• DONAHUE, Charles Jr.; Medieval and Early Modern Lex Mercatoria: An Attempt at the Probatio Diabolica, Chicago Journal of International Law: Vol. 5, No. 1, 2004-2005, s. 21-37.
• ERDEM, Bahadır; “Türk Millerlerarası Tahkim Hukukunda Lex Mercatoria” Ahmet Cemil YILDIRIM/Serhat ESKİYÖRÜK (ed.) Uluslararası Ticari Tahkim ve Yeni Lex Mercatoria, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2014.
• ERDEM, H. Ercüment; “Lex Mercatoria ve ICC Tahkimi”, H. Ercüment
• ERDEM, Milletlerarası Ticaret Hukuku ile İlgili Makaleler, Beta Yayıncılık, İstanbul, 2008.
• HOLTZMANN, Howard/Joseph NEUHAUS; A Guide to UNCITRAL Model Law on International Commercial Law, Tibor VARADY/John J. BARCELO III./Arthur VON MEHREN (ed.), International Commercial Arbitration: A Transnational Perspective, West, United States, 2009.
• KALPSÜZ, Turgut; Türkiye’de Milletlerarası Tahkim, Yetkin Yayınları, Ankara, 2010.
• LANDO, Ole; the Lex Mercatoria in International Commercial Arbitration, International and Comparative Law Quarterly, Vol. 34 (4), 1985, s. 747-768.
• LEW, Julian D. M./Loukas A. MISTELIS/Stefan KRÖLL; Comparative International Commercial Arbitration, Kluwer Law International, New York, 2003.
• MANIRUZZAMAN, Abul F.M.; the Lex Mercatorıa and International Contracts: A Challenge for International Commercial Arbitration?, American University International Law Review, Vol. 14, No. 2, 2006, s. 657-734.
• MUSTILL, Michael; the New Lex Mercatoria: the First Twenty-five Years, Arbitration International, 1988, s. 86 vd..
• MUTLU, Işılar Umut; Yabancı Hakem Kararlarının Tanınması ve Tenfizinde Kamu Düzeninin Etkisi, (Yüksek Lisans Tezi) Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Özel Hukuk (Devletler Özel Hukuku) Anabilim Dalı, Ankara, 2003.
• O’BRIEN, Robert/Marc WILLIAMS; Global Political Economy: Evolution and Dynamics, (3. Bs.) Palgrave Macmillan, Hampshire, 2010.
• OĞUZ, Arzu; Karşılaştırmalı Hukuk, Yetkin Yayınları, Ankara, 2003.
• OĞUZ, Arzu; Lex Mercatoria, Yetkin Yayınları, Ankara, 2004.
• PRYLES, Michael; Application of the Lex Mercatoria in International Commercial Arbitration, University of New South Wales Law Journal, Vol. 31(1), 2008, s. 319-329.
• REDFERN, Alan/Martin HUNTER; Redfern and Hunter on International Arbitration, Oxford University Press, New York, 2009.
• SANDROCK, Otto; “Die Fortbildung des Materiellen Rechts durch die Internationale Schiedsgerichtsbarkeit”, Karl-Heinz BÖCKSTIEGEL (ed.), Rechtsfortbildung durch Internationale Schiedgerichtsbarkeit, Carl Heymanns Verlag KG, Berlin, 1989.
• SAVAGE, John/Emmanuel GAILLARD; Fouchard Gaillard Goldman on International Commercial Arbitration, Kluwer Law International, The Hague, 1999.
• SORNARAJAH, M.; The International Law on Foreign Investment, Cambridge University Press, GB, 2003.
• Uluslararası Uyuşmazlık Çözümünde Usul, Uygulamalar ve Güncel Sorunlar (Sempozyum), TBB Yayınları, Ankara, 2009.
• United Nations Commission on International Trade Law: UNCITRAL Texts & Status: International Commercial Arbitration & Conciliation, Convention on the Recognition and Enforcement of Foreign Arbitral Awards, New York, 1958, (http://www.uncitral.org/uncitral/en/uncitral_ texts/arbitration/NYConvention_status.html).
• v. BAR, Christian/Peter MANKOWSKI; Internationales Privatrecht Band I: Allgemeine Lehren, Beck, München, 2003.
• YÜKSEL, Mehmet; Modernite, Postmodernite ve Hukuk, (2. Bası), Siyasal Kitabevi, Ankara, 2004.
• ZIMMERMANN, Reinhard; Characteristic Aspects of German Legal Culture, M. ZEKOLL/J. REIMANN(ed.), Introduction to German Law, 2. Bası, Kluwer Law International, the Hague, 2005.
• ZWEIGERT, Konrad/Hein KÖTZ, Introduction to Comparative Law, 3. Bası, Çev. Tony Weir, Clarendon Press, Oxford, 1998, s. 135.