YABANCI MAHKEME KARARLARININ TANINMASI VE TENFİZİ DAVALARINDA BAZI USUL HUKUKU PROBLEMLERİ

Yıl 2011, Cilt: 31 Sayı: 2, 83 - 121, 20.09.2012

Musa Aygül

Öz

Bu çalışmada, yabancı mahkeme kararlarının tanınması ve tenfizi davalarında, ödenmesi gereken harç, ispat yükü, deliller ve yabancı mahkeme kararına konu ihtilâfın farklı şekilde vasıflandırılmasından doğan sorunlar ele alınmıştır. Çalışmada, Yargıtay’ın konu hakkındaki kararları da mümkün mertebe değerlendirilmeye çalışılmıştır. Özellikle Yargıtay’ın, bir tespit davası olduğunu kabul ettiği tenfiz davalarında, Harçlar Kanununun 4. maddesine aykırı olarak maktu harç alınması gerektiğine dair kararları değerlendirilmiştir. Yine bu çalışmada, Yargıtay’ın, revizyon yasağı gereğince tenfiz hâkiminin, yabancı ilâm dışında başka delilleri değerlendiremeyeceği ve bu sebeple yabancı ilâma konu ihtilâfın farklı şekilde vasıflandırılamayacağı yönündeki uygulaması, doktrindeki görüşler ve yabancı hukuktaki uygulamalar dikkate alınarak inceleme konusu yapılmıştır. Bu kapsamda olmak üzere, tenfiz davalarında ispat yükü, deliller ve vasıflandırma konuları çalışmada ayrı başlıklar altında incelenmiştir

Anahtar Kelimeler

Tanıma ve tenfiz, harç, ispat yükü, deliller, vasıflandırma

SOME PROCEDURAL ISSUES IN RECOGNITION AND ENFORCEMENT OF FOREIGN JUDGMENTS

Öz

The aim of this article is to analyze some procedural issues in recognition and
enforcement of foreign judgments. These procedural issues are fees, burden of
proof, burden of evidence, evidences and qualification of the dispute in the origin
court in recognition and enforcement proceeding in Turkey. Although there
is a provision in the Fees Act (Law No: 492, article 4) that the foreign judgment
creditor should pay the official fees schedules identifying amount of the debt,
The Court of Appeal decided that the foreign judgment creditor should pay
the fixed official fees for recognition and enforcement claims. In this article,
we also analyzed the burden of proof for requirements of recognition and enforcement
of foreign judgments. According to some decisions of The Court of
Appeal, the recognition judge can only consider foreign decision but cannot to
consider other evidences for requirements of recognition and enforcement of
foreign judgments. Furthermore because of the prohibition of “revision au fond”
the recognition judge is bound by qualification of dispute in the rendering court
for determining of requirements of recognition and enforcement of foreign judgments.
These decisions are also analyzed in this article

Anahtar Kelimeler

Recognition and enforcement, burden of proof, burden of evidence, evidences

Kaynakça

• ALANGOYA, H. Yavuz/M. Kâmil YILDIRIM/ Nevhis DEREN-YILDIRIM; Medenî Usul Hukuku Esasları, 7. Baskı, İstanbul 2009.
• ALTIPARMAK, Kerem; “Due Process of Law” Kavramının Amerikan Hukukundaki Yeri Üzerine Bir İnceleme, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, S. 1, 1996, s. 219–250.
• ARAT, Tuğrul; Yabancı İlâmların Tanınması ve Tenfizi, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Y. 1964, S. 21, s. 421–457.
• ATALAY, Oğuz; Medenî Usul Hukukunda Menfi Vakıaların İspatı, İzmir 2001.
• ATAMAN FİGANMEŞE, İnci; Hukukî veya Ticarî Konularda Yabancı Ülkelerde Delil Sağlanması Hakkında 1970 tarihli Lahey Sözleşmesi, MHB, Prof. Dr. Gülören Tekinalp’e Armağan, Y. 23, 2003, S. 1–2, s. 19–89.
• AYBAY, Rona/Esra DARDAĞAN; Uluslararası Düzeyde Yasaların Çatışması, 2. Baskı, İstanbul 2008.
• BAUMGARTNER, Samuel P.; How Well Do U.S. Judgments Fare in Europe?, The George Washington International Law Review, Vol. 40, 2008, s. 173–231.
• BORN, Gary B./Peter B. RUTLEDGE; International Civil Litigation in United States Courts, New York 2007.
• BRAND, Ronald A./Paul HERRUP; The 2005 Hague Convention on Choice of Court Agreements, New York 2008.
• CARRUTHERS, Janeen M.; Substance and Procedure in the conflict of Laws: A Countinuing Debate in Relation to Damages, s. 691, Int’l & Comp. L.Q. Vol. 53, 2004, s. 691–711.
• COLLINS, Lawrence; Dicey and Morris on The Conflict Of Laws, London 1993.
• ÇALIŞKAN, Yusuf/Ayşe GÜVERCİN ŞAHAN; Evlat Edinme ile İlgili Yabancı Mahkeme Kararlarının Türk ve Amerikan Hukukunda Tanınması, Ergon A. Çetingil ve Rayegân Kender, 50. Birlikte Çalışma Yılı Armağanı, İstanbul 2007, s. 416 427.
• ÇALIŞKAN, Yusuf; Yabancı Mahkeme Kararlarının Amerikan Hukuku’nda Tanınması ve Tenfizi, e – akademi, Hukuk, Ekonomi ve Siyasal Bilimler Aylık İnternet Dergisi, Mart 2006, S. 49,<http://www.e-akademi.org/ incele.asp?konu=YABANCI%20MAHKEME%20KARARLARININ%20 AMER%DDKAN%20HUKUKU%92NDA%20TANINMASI%20VE%20 TENF%DDZ%DD&kimlik=1141989059&url=makaleler/ycaliskan-1. htm> (28.01.2011).
• ÇELİKEL, Aysel/B. Bahadır ERDEM; Milletlerarası Özel Hukuk, 10. Bası, İstanbul 2010.
• DEMİR GÖKYAYLA, Cemile; Yabancı Mahkeme Kararlarının Tanınması ve Tenfizinde Kamu Düzeni, Ankara 2001.
• DOĞAN, İzzet; Öğretide ve Uygulamada Milletlerarası Aile Hukuku ve Milletlerarası Usul Hukuku, Ankara 2010.
• DOĞAN, Vahit; Milletlerarası Özel Hukuk, Ankara 2010.
• EKŞİ, Nuray; Türk Mahkemelerinin Milletlerarası Yetkisi, 2. Bası, İstanbul 2000.
• ERDEM, B. Bahadır; Yabancı Aile Hukuku Mahkeme Kararlarının Tanıma ve Tenfizi ile Avrupa Birliği Brüksel II Tüzüğü, (Şükran ŞIPKA/Ebru ŞENSÖZ/ Ayşe Nilay ŞENOL/Arif Barış ÖZBİLEN; Uygulamalı Aile Hukuku Sertifika Programı, Medenî Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk ile İlişkili Güncel Aile Hukuku Meseleleri, İstanbul 2006) s. 133–151.
• ESEN, Emre; Alman Hukukunda İhtarlı Basit Dava Usulü (Mahnverfahren) Çerçevesinde Verilen Kararların Türk Hukukunda Tenfizi, MHB, Y. 27, S. 1/2, 2007, s. 21–79.
• FAWCETT, J. J./J. M. CARRUTHERS/Peter NORTH; Cheshire, North & Fawcett Private International Law, New York 2008.
• FENTIMAN, Richard; International Commercial Litigation, New York 2010.
• GİRAY, Faruk Kerem; Milletlerarası Özel Hukukta Kaçırılan veya Alıkonan Çocukların İadesi, İstanbul 2010.
• GÜRZUMAR, Aydanur; Türk Devletler Özel Hukuku Açısından Açılan Boşanma Davalarında Kamu Düzeninin Etkileri, MHB, Y. 14, S. 1–2, 1994, s. 19–54.
• HAY, Peter/Russell J.WEINTRAUB/Patrick J. BORCHERS; Conflict of Laws, Newyork 2009.
• HAY, Peter; On Comity, Reciprocity, and Public Policy in U.S. and German Judgments Recognition Practice, (edt: J. BASEDOW; Private law in the International Arena – Liber Amicorum Kurt Siehr, The Hague 2000), s. 237–249, (Reciprocity).
• HAY, Peter; Recognition of a Recognition Judgment Within the European Union: “Double Exequatur” and the Public Policy Barrier, (eds: Peter HAY/ Lajos VÉKÁS/Yehuda ELKANA/ Nenad DIMITRIJEVIC; Resolving International Conflicts Liber Amicorum Tibor Várady, Budapest 2009), s. 143–164, (Double Exequatur).
• HAY, Peter; The Recognition and Enforcement of American Money-Judgments in Germany-The 1992 Decision of the German Supreme Court, The American Journal of Comparative Law, Vol. 40, No. 3, 1992, s. 729–750, (German Supreme Court).
• ISIDRO, Marta Requejo; Punitive Damages from a Private International Law Perspective, (eds: Helmut KOZIOL/Vanessa WILCOX; Punitive Damages; Common Law and Civil Law Perspectives, Mörlenbach 2009), s. 237–254.
• KONURALP, Hâluk; Medenî Usul Hukukunda İspat Kurallarının Zorlanan Sınırları, Ankara 2009, (İspat Kuralları).
• KONURALP, Halûk; Medenî Usul Hukukunda Yazılı delil Başlangıcı, Ankara 2009, (Yazılı Delil Başlangıcı).
• KURU, Baki/ Ramazan ARSLAN/Ejder YILMAZ; Medenî Usul Hukuku, 22. Baskı, Ankara 2011.
• KURU, Baki/ Ali Cem BUDAK; Tespit Davaları, 2. Baskı, İstanbul 2010.
• MAGNUS, Ulrich/Peter MANKOWSKI/ Stéphanie FRANCQ; Brussels I Regulation, 2007.
• NOMER, Ergin; Devletler Hususî Hukuku, 19. Bası, İstanbul 2011, (DHH).
• NOMER, Ergin; Yabancı Mahkeme Kararlarının Tenfizinde “Gerekçe”, İstanbul Kültür Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Y. 10, C. 10, S. 1, 2011, s. 9–16, (Gerekçe).
• O’BRIEN, Robert C.; Compelling The Production of Evidence by Nonparties in England under The Hague Convention, Syracuse Journal of International Law & Commerce, Vol. 24, 1997.
• PEKCANITEZ, Hakan/Oğuz ATALAY/Muhammet ÖZEKES; Medenî Usul Hukuku, 12. Bası, Ankara 2011.
• PETROCHILOS, Georgios; Procedural Law in International Arbitration, New York 2004, s. 6.
• SAKMAR, Atâ; Yabancı İlâmların Türkiye’deki Sonuçları, İstanbul 1982.
• SARGIN, Fügen; A Critical Analysis of the Requirements of Recognition and Enforcement of Foreign Judgments under Turkish Law, IPRax, 2008, s. 354–359.
• SHEMANSKI, Donald R.; Obtaining Evidence in the Federal Repblic of the Germany: The Impact of the Hague Evidence Convention on German – American Judical Cooperation, International Lawyer,1983, Vol. 17, s. 465–487.
• STIEFEL, Ernst. C./Rolf STÜRNER/Astrid STADLER; The Enforceability of Excessive U. S. Punitive Damage Awards in Germany, The American Journal of Comparative Law, Vol. 39, No. 4, 1991, s. 779–802.
• STONE, Peter; EU Private International Law Harmonization of Laws,Cheltenham 2006.
• ŞANLI, Cemal; Türk Hukukunda Çocukların Velayetine ve Korunmasına İlişkin Yabancı Mahkeme Kararlarının Tanınması ve Tenfizi, MHB, Y. 16, S. 1 – 2, (Velayet), s. 71–82.
• ŞANLI, Cemal; Uluslararası Ticarî Akitlerin Hazırlanması, İstanbul 2005, s. 190, (Ticarî Akitler).
• TANRIBİLİR, Feriha Bilge; 30 Haziran 2005 tarihli Yetki Anlaşmasına Dair La Haye Sözleşmesi, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi C. XI, S. 1–2, Y. 2007, s. 321–354.
• TAŞPINAR, Sema; Medenî Yargılama Hukukunda İspat Sözleşmeleri, Ankara 2001.
• THIELE, Christian;The Hague Convention on Choice of Court Agreements: Was It Worth the Effort?, (eds: GOTTSCHALK, Eckart/MICHAELS, Ralf/RÜHL, Giesela/VON HEIN, Jan; Conflict of Laws in a Globalized World, Cambridge University Press 2007), s. 63–88.
• TİRYAKİOĞLU, Bilgin; Yabancı Boşanma Kararlarının Türkiye’de Tanınması ve Tenfizi, Ankara 1996.
• UMAR, Bilge/YILMAZ, Ejder; İsbat Yükü, İstanbul 1980.
• WALTER, Gerhard/BAUMGARTNER, Samuel P.; General Report The Recognition and Enforcement of Judgments Outside the Scope of the Brussels and Lugano Conventions, (eds: WALTER, Gerhard/BAUMGARTNER, Samuel P.; Recognition and Enforcement of Foreign Judgments Outside the Scope of the Brussels and Lugano Conventions, The Hague/London/ Boston 2000), s. 1–43.
• WEINTRAUB, Russell. J.; International Litigation and Arbitration, Durham, North Carolina 2003.
• WURMNEST, Wolfgang; Recognition and Enforcement of U.S. Money Judgments in Germany, Berkeley Journal of International Law, Vol. 23, 2005, s. 175–200.
• YILDIRIM, M. Kâmil; Bankacılık Kanunu Gereğince Açılan Şahsî Sorumluluk Davasında İspat Yükü Kuralı Hakkında Düşünceler, Halûk Konuralp Anısına Armağan, Ankara 2009, C. I. s. 1297–1316.
• YILMAZ, Nida; Yabancı Hakem Kararlarının Tenfizi Davalarında Harç Meselesi Üzerine İnceleme, İstanbul Barosu Dergisi, C. 84, S. 5, Y. 2010, s. 2898–2920.