1915 Çanakkale Savaşında Şehit Düşen Tıbbiye Sınıfı Miti

Yıl 2023, , 611 - 625, 06.07.2023

Fatma Özlen

https://doi.org/10.26650/oba.1269408

Öz

Birinci Dünya Savaşında çok sayıda cephede savaşan Osmanlı İmparatorluğu’nda genç nüfus azalmış ve bütün gençler gibi üniversite öğrencileri de silahaltına alınmıştı. Cephelerde hayatını kaybeden öğrencilerin sayısı ve okullara göre dağılımları kesin olarak bilinmemektedir. Diğer taraftan, ağır kayıpların yaşandığı Çanakkale Savaşlarına gönüllü gittiği ve şehit olduğu ifade edilen lise ve üniversite öğrencilerine dair anlatılar sözel gelenekte zaman içinde mite dönüşebilmektedir. 18 ve 19 Mayıs 1915 harekâtında Çanakkale cephesinde şehit olan tıp öğrencilerine dair bir anlatıda, o sırada birinci sınıfta olan gönüllü öğrencilerin tümünün şehit olduğu ve bu nedenle Tıbbiye’nin 1921 yılında hiç mezun vermediği bildirilmektedir. 1915 yılında Çanakkale Savaşı’na katılan Darülfünun’un Tıbbiye öğrencilerini araştıran bu çalışma, İstanbul Üniversitesi, Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüt (ATASE) Başkanlığı, Millî Savunma Bakanlığı ve T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivlerinde gerçekleştirilmiştir. Çanakkale Savaşı’nda sekiz doktorun öldüğü belirlenmiş, ancak şehit olan Tıbbiye öğrencilerine dair herhangi bir kayıt bulunamamıştır. 1915 yılında Tıbbiye’nin bir yıl kapalı kaldığı, öğrencilerin ordu hizmetine alındığı için mezun vermediği saptanmış; Darülfünun Tıbbiyesi’nin askeri ve sivil bölümlerinden 1921 yılında mezun verildiği belgelenmiştir. Tıbbiye’de öğrenci mezuniyeti yapılamayan yılın 1921 değil, 1915 olduğu sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Birinci Dünya Savaşı, Çanakkale Savaşları, Darülfünun, Tıbbiye, Gelibolu Cephesi

Teşekkür

TEŞEKKÜR Bu çalışmada Osmanlıca arşiv belgelerinin transkripsiyon ücreti Prof. Dr. Cengiz Kuday tarafından karşılanmıştır. Şahin Aldoğan, Meral Alpay, Murat Candemir, Gülten Dinç, Ashley Ekins, Şahap Erkoç, Şeref Etker, Gürsel Göncü, Garth Nicholson, Ahmet Tetik, Jul Snelders ve Arslan Terzioğlu’na yardımlarından ötürü teşekkür ederim.

Medical Students Martyred in the 1915 Gallipoli Campaign: A Myth?

Öz

The Ottoman Empire fought on many fronts in World War I, and as the young population decreased rapidly, it recruited university students as they were all young people of conscription age. The exact number of students who lost their lives on the battlefield and their distribution by school are unknown. On the other hand, the narratives of students who were known to have voluntarily joined the Gallipoli front, where heavy losses were experienced and many were martyred, can transform into myths over time in the oral tradition. A narrative covering medical students who were martyred on the Çanakkale front during the Allied attacks on May 18-19, 1915 claims that all the volunteer first-year students in the Turkish troops were martyred and that Darülfünun’s Medical School in Istanbul had no graduates in 1921. This study plans to investigate the Darülfünun’s Medical School students who participated in the Çanakkale War in 1915 and has been carried out over the archives of the following institutions: Istanbul University, General Staff Military History and Strategic Studies Department (ATASE), the Ministry of National Defense, and the Presidency of the Republic of Türkiye - Directorate of State Archives. The research establishes that eight doctors had died in the battle of Gallipoli and that no records exist of medical students lost in the battle. Due to the Medical School being closed for the year 1915, the students were conscripted, which is why no graduates appear in the faculty’s registers for this year. In fact, students did graduate in 1921 from the military and civil sections of Darülfünun’s Medical School. This research concludes that the year in which no students graduated from the Medical School was not 1921, but 1915.

Anahtar Kelimeler

World War I, The Dardanelles, Gallipoli Front, Darülfünun, Medical School

Kaynakça

• Genelkurmay Başkanlığı ATASE Arşivi, “Seferberlikte tabip muavini olarak istihdam edilen tıbbiye okulu talebelerinin terfi, tayin ve taltifleri” BDH: 2432 - 98. google scholar
• T.C. Millî Savunma Bakanlığı Arşiv: 3214-57-03/Belge Araştırma İnceleme (3336) Konu: Darülfünun Tıbbiye Öğrencileri. 4 Ağustos 2003. google scholar
• Darülfünun 1914-1915 Evrak kayıt defteri II: Muharrerat-ı Sadıre (Giden) Min fi 1 Mart 1330 (14 Mart 1914) ila fi 7 Şubat 1916 (20 Şubat 1916) ve Darülfünun 1914-1915 Evrak kayıt defteri IV: Muharrerat-ı Varide (Gelen) min fi 14 Temmuz 1330 ila fi 16 Şubat 1331. google scholar
• T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi, Bab-ı Ali Evrak Odası (BEO) defterleri: BEO 398/146 nr. 315344, BEO 398/164 nr. 316082, BEO 398/240 nr. 318927, BEO 398/117 nr. 322937, BEO 398/177 nr. 325164. google scholar
• Aker, Şefik. Çanakkale-Arıburnu Savaşları ve 27. Alay. İstanbul: Askeri Matbaa, 1935. google scholar
• Aspinall-Oglander, Cecil Faber. Büyük Harbin Tarihi Çanakkale, Gelibolu askerî harekâtı, II. Cilt, 1915 Senesi Mayısından Tahliyeye Kadar. İstanbul: Askeri Matbaa, Genelkurmay Başkanlığı X. Şube, 1940. google scholar
• Ataç, Galib Ata. Tıb Fakültesi (Tıp Eğitimi Tarihçesi). Hazırlayan Cem Hakan Başaran. İstanbul: Nobel, 2017. google scholar
• Ataksor, Halis. Binbaşı Halis Bey Çanakkale Raporu. İstanbul: Arma Yayınları 2003. google scholar
• Birinci Dünya Harbinde Türk Harbi 5. Cilt: Çanakkale Cephesi Harekâtı - Kitap 1-3 (Haziran 1914 Ocak 1916). Ankara: Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüd Başkanlığı, 1997. google scholar
• Bülkat, Mehmet Esat. Esat Paşa’nın Çanakkale Anıları. Hazırlayan İhsan Ilgar. İstanbul: Baha Matbaası, 1975. google scholar
• “Olan bitenler.” Dirim sayı 7 (Temmuz 1971): 329. google scholar
• Erkoç, Şahap ve Aykut Kazancıgil. “Osmanlı Ordusunda I. Dünya Savaşında 3 Teşrinisani 1330-3 Nisan 1333 Tarihleri Arasinda (1914-1917) Şehit olan Sağlık Subaylarının Listesi.” Tıp Tarihi Araştırmaları sayı 10 (2001): 72-88. google scholar
• Günesen Fikret. Çanakkale Savaşları (Birinci Dünya Harbi Belgeseli). İstanbul: Kastas Yayınları, 1986. google scholar
• Hatemi, Hüsrev. “Türk Tıp Tarihinin Aşamaları.” Tıp Tarihi Araştırmaları 10: (2001): 11-20. google scholar
• İstanbul Tabip Odası. Meslekte 50 Yıl Albüm. İstanbul: 10 Aralık 1971. google scholar
• James, Robert Rhodes. Gelibolu Harekâtı. İstanbul: İstanbul Matbaası, 1972. google scholar
• Kervan, Aslıhan. “Çanakkale Cephesinde 19 Mayıs Türk taarruzu ve 24 Mayıs Ateşkesi.” Türk Savaş Çalışmaları Dergisi 3 (2022): 32-50. google scholar
• Kuday, Cengiz. “Sarı-Siyah,” Cumhuriyet, 10 Ocak 1998, 2. google scholar
• Kuday, Cengiz. “Kahraman Doktorlar,” Milliyet Gazete Pazar, 14 Mart 1999, 3. google scholar
• Kuday, Cengiz ve Özlen Fatma. “A Medical Class Lost at Gallipoli” Journal of Clinical Neuroscience 10 (2003): 37-39. google scholar
• Mazhar Osman. “Geçen Senenin Son İçtimasının Hatimesi Olmak Üzere Muallim Mazhar Osman Bey Tarafından İrad Edilen Nutuk ve Muharebe-i Hazirada Vazifeleri Uğrunda Terk-i Hayat Eden Meslektaşların Esamisi Listesi.” Şişli Müessesesinde Emraz-i Akliye ve Asabiye Müsamereleri 6 (1918): 15-22. google scholar
• Mehmed Ali Ayni. Darülfünun Tarihi. İstanbul: Yeni Matbaa, 1927. google scholar
• Moorehead, Alan. Çanakkale Geçilmez. Çeviren Günay Aslan. İstanbul: Milliyet Yayınları, 1972. google scholar
• Noyan, Abdülkadir. Son Harplerde Salgın Hastalıklarla Savaşlarım. Ankara: Ankara Tıp Fakültesi Yayınları, 1956. google scholar
• Özbay, Kemal. Türk Asker Hekimliği Tarihi ve Asker Hastaneleri, Cilt II. İstanbul: Yörük Basımevi, 1976. google scholar
• Özbay, Kemal. Türk Asker Hekimliği Tarihi ve Asker Hastaneleri, Cilt III, I. Kitap-Hastaneler A-I. İstanbul: Yörük Basımevi, 1981. google scholar
• Özbay, Kemal. Türk Asker Hekimliği Tarihi ve Asker Hastaneleri Cilt III, II. Kitap-Hastaneler I-Z. İstanbul: Yörük Basımevi, 1981. google scholar
• Özlen, Fatma. “Remembrance of Things Past: An Inquiry into the Fate of the Istanbul Medical Students who Fought in the Gallipoli Campaign.” Journal of Clinical Neuroscience 12 (2005), 231-234. google scholar
• Tıb Fakültesi 1920 Mezunları Albümü. Hazırlayanlar: Hadi Gediz, Ziya B. Aksoy, Süheyl Ünver. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Tıb Tarihi Enstitüsü, 1947. google scholar
• Topuzlu, Cemil. İstibdat-Meşrutiyet Cumhuriyet Devirlerinde 80 Yıllık Hatıralarım. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Yayınları, 1982. google scholar
• Türk Silahlı Kuvvetleri Tarihi, Birinci Dünya Harbinde Türk Harbi X. Cilt. Ankara: Genelkurmay Basımevi, 1980. google scholar
• Travers, Tim ve Birten Çelik. “Not One of Them Ever Came Back: What Happened to the 1/5 Norfolk Battalion on 12 August 1915 at Gallipoli?.” The Journal of Military History 66 (2002): 389-406. google scholar
• Ünver, Süheyl. “Birinci Cihan Harbinde Tıp Fakültesi.” Modern Tedavi Mecmuası (Revue de Therapeutique Moderne) 3-1 (1951): 70-74. google scholar
• Aydoğan, Ayşegül. “Şehit Tıbbiyeliler Ölümsüzleşti” Milliyet, 20.05.2000. Erişim 31.03.2023. https://www.milliyet.com.tr/egitim/sehit-tibbiyeliler-olumsuzlesti-5318849 google scholar
• Garth Nicholson, yazara “University of Sydney Department of Medicine” antetli mektup, 14 Nisan 2003. google scholar
• Ashley Ekins, yazara “Turkish General Staff history of the Gallipoli campaign” başlıklı e-posta iletisi, 25 Haziran 2003. google scholar