Hikmet Birand'ın (1904-1972) Anadolu Bitkileri Koleksiyonu

Yıl 2010, Asuman Baytop Armağanı Cilt: 11 Sayı: 1-2, 321 - 329, 01.06.2010

Asuman Baytop

Öz

Prof. Dr. Hikmet Birand (1904-1972), Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi
Botanik öğretim üyesi idi. Aynı üniversitede kürsü başkanlığı, dekanlık ve
rektörlük görevlerinde bulundu. Bitki coğrafyası ve sosyolojisi konuları ile
ilgileniyor, Türkiye’nin step bölgeleri ve step bitkileri üzerinde çalışıyordu.
Anadolu’da geziyor, topladığı bitki örneklerini Herbarium Turcicum’a ve daha
sonraları ANK’a yerleştiriyordu. Çekici bir özelliği, halkın takip edebileceği
sade bir dilde bilimsel makaleler ve kitaplar yazması idi. Halkalı Yüksek Ziraat
Mektebi’nden mezundu. Doktorasını Almanya’da Bonn Üniversitesi’nde
yapmıştı. Yurda döndü. 1933’te açılan Ankara Yüksek Ziraat Enstitüsü’nde, Prof. Kurt Krause’nin asistanı oldu. 1948’de, o yıl kurulan Ankara Üniversitesi
Fen Fakültesi’nin profesör kadrosuna atandı. 1972’de vefat etti.
Flora of Turkey’in 11 cildinde (1965-2000) Birand’ın 267 örneğinin kaydı,
Plantae Turcicae’de (1952) de onun 582 örneğinin kaydı vardır. Bu kayıtlara
göre, Birand’ın 1927-1959 yılları arasında örnek topladığı, 1931-1939 yıllarında
K. Krause ile birlikte, 1952’de B. Kasaplıgil ile, 1953’te M. Zohary ile, 1956’da
önce A. Huber Morath, sonra K. Karamanoğlu ile birlikte, başlıca İç
Anadolu’da gezmiş ve örnek toplamış olduğu anlaşılmaktadır. Karadeniz,
Akdeniz ve Ege sahilleri illerinden de toplanmış örnekleri vardır. Anadolu’nun
46 ilinde yaptığı bu gezilerde, en az 4000 örnek toplamış olduğunu tahmin
ediyoruz. Fakat emin bir sonucun ancak ANK’da yapılacak araştırmalar
sonucunda elde edilebileceğine inanıyoruz. Koleksiyonu ANK’dadır. E’de ve
Hb. Hub.-Mor.’da da örnekleri vardır. İç Anadolu’dan 6 tipörnek toplamıştır. 6
tür adı, ona ithaf edilmiştir. En az 26 bilimsel yayını ve 4 çevirisi bilinmektedir

Anahtar Kelimeler

Türkiye florası, bitki toplamaları, toplayıcılar, Hikmet Birand, botanik tarihi.

The Anatolian Plant Collection of Hikmet Birand (1904-1972)

Öz

Prof. Dr. Hikmet Birand, was professor of botany at the Faculty of
Science, Ankara University. He has also been dean and rector in the same
University. He was interested in plant geography and plant sociology. His
researches were mainly on steppes and steppe plants. He traveled in Anatolia,
collected plant specimens and deposited them in the herbarium of his
Department, the Herbarium Turcicum and later ANK. He was also renowned as
author of popular science books and papers. He is a graduate of the Higher
School of Agriculture of Halkalı in Istanbul. He obtained his Dr. degree at Bonn
University in Germany. Returned to Turkey, he was appointed in 1933, in
Higher Institute of Agriculture, Ankara, as assistant to Prof. Kurt Krause. He is
nominated later in 1948, professor of botany in the Faculty of Science of
Ankara University, founded in the same year. Hikmet Birand passed on in 1972. 

The eleven volumes of Flora of Turkey (1965-2000) cite 267 specimens
of Birand. In Plantae Turcicae are found 582 specimen citations of him.
According to these citations, Birand has collected in 1927-1959. He traveled
with K. Krause in 1931-1939. He was accompanied in 1952 by B. Kasaplıgil. In
1953 he collected with M. Zohary. In 1956, on 11 May-1 June, he was with A.
Huber-Morath. Again in 1956, he traveled with K. Karamano
ğlu. He collected
in 46 provinces, mainly in Inner Anatolia and in some coastal provinces of the
Black Sea, Aegean Sea and Mediterranean Sea. We evaluate his Anatolian
collection to not less than 4000 specimens, but believe that accurate results may
only be obtained after researches made in ANK, where his original collection is
lodged. Birand has also specimens in E and Hb. Hub.-Mor. He has collected 6
type specimens between 1852-1956 from Inner Anatolia. 6 specimens are
named after him. He has at least 26 publications and 4 translations from German
to Turkish. 

Anahtar Kelimeler

Turkish flora, botanical collections, collectors, Hikmet Birand, history of botany

Kaynakça

• Baytop, A. 2004. Arthur Huber-Morath (1911-1990), bkz. Baytop, A., Türkiye’de Botanik Tarihi Araştırmaları, TÜBİTAK Yay. Akademik Dizi 3, Ankara, s. 154- 157.
• • Baytop, A. 2007. Prof. Dr. Kamil Karamano ğlu’nun (1920-1976) botanik gezileri ve bitki koleksiyonu, Osmanlı Bilimi Araştırmaları VIII (2): 83-89.
• • Baytop, A. 2007-2008. Prof. Kurt Krause’nin (1883-1963) Türkiye florası ile ilgili gezileri ve yayınları, Osmanlı Bilimi Araştırmaları IX (1-2): 171-182.
• • Baytop, T. 2001. Anadolu Da ğlarında 50 Yıl. 2.baskı. İstanbul, s.133-134 ve s.87- 88.
• • Birand, H. 1952. Türkiye Bitkileri (Plantae Turcicae), Ankara Üniv. Fen Fak. Yay., Um. 58- Botanik 1. Ankara.
• • Çiftçi, C. Y. 2008. Kuruluşunun 75. Yılında Yüksek Ziraat Enstitüsü (1933-1948), Ankara Üniv. Ziraat Fak. Yayın. No. 1496, Ankara, s. 540.
• • Davis, P. H. (ed.). 1965-1985. Flora of Turkey and the East Aegean Islands, vols. 1- 9, Edinburgh.
• • Davis, P. H. et al. (eds.). 1988. Flora of Turkey and the East Aegean Islands, vol. 10, First Supplement, Edinburgh.
• • Güner, A. et al. (eds.). 2000. Flora of Turkey and the East Aegean Islands, vol. 11, Second Supplement, Edinburgh.
• • Heyn, C. C. 1984. Michael Zohary (1898-1983), Taxon 33 (1): 168.
• • Holmgreen, P. K. et al. (eds.). 1990. Index Herbariorum, Part I: The Herbaria of the World, eighth edition, New York, s. 324 ve 516.
• • Huber-Morath, A. 1982. Reise durch Anatolien 1935-1969, Bauhinia 7 (3): 167-176.
• • Karaba ğ, T. 1972. Hikmet Birand’ın ardından (1904-1972), Türk Biyoloji Dergisi 22: 164-165.
• • Lanjouw, J. Stafleu F. A. 1964. Index Herbariorum, Part II (1): Collectors, Regnum Vegetabile vol. 2, Utrecht, s.75.
• • Schmid, R. 1992. Baki Kasaplıgil, Flora of North America-Newsletter, vol. 6, No. 2 (Apr-May-June). The Anatolian Plant Collection of Hikmet Birand (1904-1972)