H.S. Vahanian and his Principles of Chemistry / Isgızpunk Kimiagan Kidutyan, İstanbul, 1853

Yıl 2012, Cilt: 13 Sayı: 2, 41 - 64, 01.06.2012

Şeref Etker

Öz

Hovhannes Vahanian, aka Vahan Efendi/Wahan Effendi (1832–1891),
served as deputy Minister of Justice in the Ottoman Government. He was
trained as a chemist in France, and translated Henri-Victor Regnault’s Premiers
éléments de chimie (1850) into Western Armenian under the title Isgızpunk

Kimiagan Kidutyan (Principles of Chemistry). The book published in
Istanbul in 1853 is the first book of modern chemistry in the Armenian
language. Vahan Efendi attempted to develop a chemical terminology to meet
both the emerging fields of chemistry and to devise equivalents in contemporary
Armenian. In the context of his translation Vahan Efendi has added numerous
practical notes of interest to artisans, which adds to the originality of his text.

Anahtar Kelimeler

Vahan Efendi, Hovhannes Vahanian, Henri-Victor Regnault, Chemistry books, 19th Century, Ottoman Science, Western Armenian

VAHAN EFENDİ (H.S. VAHANYAN) ve KİMYA BİLİMİNİN TEMEL İLKELERİ / ISGIZPUNK KİMİAGAN KİDUTYAN, İSTANBUL, 1853

Öz

Osmanlı bürokrasisinde uzun yıllar Adliye Müsteşarlığı yapan Vahan
Efendi (Ohannes Vahanyan, 1832–1891) Fransa’da kimya öğrenimi görmüştür.
Henri-Victor Regnault’nun Premiers éléments de chimie adlı kitabını Isgızpunk
Kimiagan Kidutyan (Kimya Biliminin Temel İlkeleri) adıyla Ermeniceye
çevirerek 1853’te İstanbul’da yayımlayan Vahan Efendi, çevirisine pratik
bilgiler eklemiş ve kimya terimlerini geliştirerek kullanmıştır. Isgızpunk
Kimiagan Kidutyan Ermeni dilindeki ilk çağdaş kimya kitabıdır ve özellikle
zanaatkarların ve çırakların anlayıp yararlanabilecekleri bir metin oluşturulmaya
çalışılmıştır.
Vahan Efendi, ayrıca Tercüme Cemiyeti’ne seçilmiş, Maarif Nazırı
Kimyager Derviş Paşa’nın müsteşarlığını ve Mekteb-i Sultani’nin müdürlüğünü
yapmıştır. Ticaret Kanununun şerhlerini yayımlamıştır. Adliye Müsteşarlığı
sırasında önemli araştırma ve soruşturma görevleri verilen Vahan Efendi’nin
incelenen kimya kitabı, bir çeviri olmakla birlikte, dönemin teknik bilgi düzeyi
ile iş kültürünü yansıtması bakımından özgünlük taşır.

Anahtar Kelimeler

Vahan Efendi, Ohannes Vahanyan, Henri-Victor Regnault, Kimya kitapları, 19. yüzyıl, Osmanlı Bilimi, Batı Ermenicesi

Kaynakça

• -