Particle Accelerators in Istanbul University Faculty of Science

Yıl 2013, Cilt: 15 Sayı: 1, 67 - 83, 01.12.2013

Kaan Ata

Öz

The discovery of subatomic particles led to the rising of new disciplines such as
particle physics and nuclear physics, and accelerators began to be built from
1932 on. In Turkey, a first attempt to install a particle accelerator dates back to
late 1940s. A Philips 800 keV Cockcroft-Walton Generator (cascade
accelerator) was installed in the Physics Department of Istanbul University’s
Faculty of Science in 1949.

The purchase and the installation of a cyclotron, came to fore in 1954. Aimed to
produce radioisotopes needed in medical and agricultural fields, this cyclotron
would be installed in the Faculty of Science. Although the project was
budgeted, it could not be realized: Following Turkey’s participation to the
Atoms for Peace program, all nuclear activities were gathered under the
umbrella of the “Atomic Energy Commission” established in 1955. Nuclear
research was thus undertaken by institutions affiliated to the commission.
Therefore, the purchase of an accelerator for a university was probably regarded
as unnecessary. 

Anahtar Kelimeler

Accelerator, Cockcroft-Walton accelerator, neutron generator, cyclotron, Istanbul University Faculty of Science, history of physics, particle physics, Fahir Yeniçay, Atomic Energy Commission, nuclear physics

İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi’nde Parçacık Hızlandırıcıları

Öz

Atomaltı parçacıkların keşfiyle birlikte parçacık fiziği ve nükleer fizik
dalları doğmuş, hızlandırıcılar devri başlamıştır. Türkiye’de parçacık
hızlandırıcısı kurma yolundaki ilk teşebbüsler İstanbul Üniversitesi Fen
Fakültesi’nde 1940’lı yılların sonunda görülmüştür. Nükleer araştırma yapma
amacıyla 800 keV enerjili Philips marka Cockcroft-Walton Jeneratörü (katlı
hızlandırıcı) satın alınarak 1950 yılında fakülte içinde kurulmuştur.
1954 yılında daha gelişmiş bir hızlandırıcının (Siklotron) alınması ve
kurulması gündeme gelmiştir. Bu hızlandırıcının amacı, tıp ve tarım sahalarında
ihtiyaç duyulan radyoizotopları üretmektir. Fen Fakültesi’ne getirilmesi
planlanan Siklotron kurma projesi gerçekleşememiştir. Bunun sebebi,
Türkiye’nin 1955 yılında Barış İçin Atom projesine katılması olabilir. Bu proje
kapsamında, nükleer enerji alanında Türkiye’deki tüm faaliyetlerin idaresi
“Atom Enerjisi Komisyonu”nun kontrolüne geçmiştir. Nükleer araştırmaları da
bu komisyona bağlı kurumlar yürütmüştür. Dolayısıyla üniversite bünyesinde
bağımsız araştırmalarda kullanılacak bir hızlandırıcının satın alınmasından
vazgeçilmiş olmalıdır.

Anahtar Kelimeler

Hızlandırıcı, Cockcroft-Walton hızlandırıcısı, nötron jeneratörü, siklotron, İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi, fizik tarihi, parçacık fiziği, Fahir Yeniçay, Atom Enerjisi Komisyonu, nükleer fizik

Kaynakça

• -