A calligrapher’s conversion: Turkish alphabet reform in the works of Halim Efendi

Yıl 2014, Cilt: 15 Sayı: 2, 81 - 98, 01.06.2014

Melike Taşçıoğlu , Şinasi Acar

Öz

The Latinizing of the Turkish alphabet, on 1st November 1928 to replace
the Ottoman alphabet, was a bold and significant reform in terms of literacy.
The first years of the reform revealed the need for fast, courageous, patient and
able calligraphers. One of these calligraphers was Hattat Halim Efendi who had
mastered the Arabic script and created many remarkable pieces of works.
Following the reform, Halim Efendi fall on hard times due to the decrease in
demand of calligraphic works in Arabic characters. Would he quit his job or
pursue his occupation by using Latin characters in his works. This paper aims to
understand Halil Efendi’s conversion by examining his many sketches, printing
plates, business card, logo and signboard designs. This paper will also analyse
the effects of the adoption of modern Turkish alphabet in design history of
Turkey.

Anahtar Kelimeler

Turkish Alphabet Reform, Ottoman calligraphy, hat, Calligrapher Halim Efendi, Turkish graphic design history, Ottoman logo and business card design

Bir hattatın dönüşümü: Alfabe Devrimi’nin Halim Efendi’nin çalışmaları üzerinden incelenmesi

Öz

Türkiye'de 1 Kasım 1928 tarihinde Osmanlı alfabesi yerine Türkçe'ye
uyarlanmış Latin alfabesinin kullanılmaya başlanması, okuma yazma açısından
hayatî önem taşıyan çok cesur bir devrimdi. Ancak, ilk yılları tasarım adına
hızlı ve cesur, sabırlı ve kolay uyum sağlayabilen hattatlara ihtiyaç gösteren bir
dönemdir.
Bu cesur hattatlardan biri olan, eski yazıyı "yenerek" yaptığı
çalışmalarıyla herkeste hayranlık uyandıran Hattat Halim Efendi'nin, bu
devrimle birlikte karşısına çıkan yeni alfabeyle mücadelesini, yaptığı işten
vazgeçme ile uyumlanmaya çalışma arasında gidip gelişini, ortaya koyduğu pek
çok eskiz, taslak, baskı kalıbı, kartvizit, logo ve tabela tasarımı üzerinden
izleyerek inceleyen bu araştırma, hattatın sanatı, tasarımı ve yaşamı kadar,
ulusun dönüşümünü de konu alarak, Türk grafik tasarım tarihinde bu değişimin
önemini vurgulamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Harf devrimi, Hat sanatı, Hattat Halim Efendi, Türk grafik tasarım tarihi, Osmanlı’da logo ve kartvizit tasarımı

Kaynakça

• Acar, M.Şinasi, Gelimli Gidimli Dünya (Ünlü Hattatların Mezarları), İstanbul, 2004.
• Azak, Gürbüz, “Siz Ne Biriktiriyorsunuz?,” Türkiye gazetesi, 11 Ocak 1988.
• Berk, Süleyman, “Hattat Halim Efendi’nin Bilinen Tek Hilyesi,” Tarih ve Düşünce, sayı 30, Temmuz 2002, s.56-64.
• Derman, M. Uğur, “Hattat Halim Efendi,” İslâm Düşüncesi, sayı 6, Kasım 1968, s.399- 406 ve Ölümünün 20. Yılında Hattat M. Halim Özyazıcı başlıklı broşür, 1984.
• İnan, M.Rauf, “Yazı Değişimi: Çok Kısa Sürede Gerçekleşmiş Bir Devrim ve Gerçekleştirme Yöntemleri”, Harf Devrimi’nin 50. Yılı Sempozyumu, Türk Dil Kurumu, Ankara 1981, s.169.
• Ergin, Metin, “Hat Sanatının Son Temsilcisi,” Cumhuriyet gazetesi, 4 Ocak 1953.
• İnal, Mahmud Kemal, Son Hattatlar, Maarif Vekâleti, İstanbul, 1955.
• İnan, M.Rauf, “Yazı Değişimi: Çok Kısa Sürede Gerçekleşmiş Bir Devrim ve Gerçekleştirme Yöntemleri”, Harf Devrimi’nin 50. Yılı Sempozyumu, Ankara: Türk Dil Kurumu, 1981, s.169.
• Karamanlıoğlu, A.Fehmi, “Hattat Halim Hoca,” Türk Kültürü, sayı 38, Aralık 1965, s.196-197.
• Kuşoğlu, Zeki, “Osmanlı Kartvizitleri ve Hattat Ârif Hikmet Bey,” İlgi, sayı 46, Yaz 1986, s.31-35.
• Okay, Orhan, “Bir Halim Hoca Vardı”, Zaman gazetesi, 8 Eylül 1996.
• Özerdim, Sami N., Harf Devrimi’nin Öyküsü, Ankara: Türk Dil Kurumu yay., 1962.
• Özönder, Hasan, “Hattat Mustafa Halim Özyazıcı ve Yazı Üslûbu,” Türk Kültürü, sayı 96, Ekim 1970, s. 849-857 .
• Revnakoğlu, Cemaleddin Server, “Nalıncızâde Hacı Mustafa Halim I,” Tarih Dünyası, sayı 2, Ocak 1965, s.226-228 ve “Nalıncızâde Mustafa Halim II,” Tarih Dünyası, sayı 4, Mart 1965, s.401-405.
• Rado, Şevket, “Ölmeden Önce Düşünülse,” Hayat, 3 Aralık 1964 ve Türk Hattatları,
• İstanbul: Yayın Matbaacılık, 1984.
• Ulunay, Refi Cevad, “Hattat Halim Hoca,” Milliyet gazetesi, 10 Ekim 1964.
• Ünver, Süheyl, “Hattat Mustafa Halim,” Yeni İstanbul gazetesi, 7 Ekim 1964.
• A calligrapher’s conversion: Turkish alphabet reform in the works of Halim Efendi The Latinizing of the Turkish alphabet, on 1st November 1928 to replace the Ottoman alphabet, was a bold and significant reform in terms of literacy.