Türkiye’de Bilimin Popülerleşmesi ve Maddiyat Dergisi, 1925-26

Yıl 2015, Cilt: 16 Sayı: 2, 33 - 51, 01.06.2015

Sevtap Kadıoğlu

Öz

Türkiye’de popüler bilim dergilerinin ortaya çıkışı on dokuzuncu yüzyılın
ikinci yarısına kadar geri götürülebilir. Ancak bu dergilerin yayımlanması
konusundaki teşebbüsler Cumhuriyet’in ilanını takip eden ilk yıllarda hız
kazanmıştır. Bunlardan birisi de Türkiye’de Ziraat ve Avrupa’da Doğa Bilimleri
öğrenimi görmüş olan, Meteoroloji Genel Müdürlüğü’nün kurucusu Ahmet
Tevfik Göymen tarafından yayımlanan Maddiyat adlı dergidir. Türk gençliğinde
fen kültürünün gelişmesini sağlamak amacıyla yayınlanan bu dergi; kimya,
fizik, zooloji, jeoloji ve fizyoloji konularından bahsetmekte ve bu bilimlerde
öğrenim gören ve bu konulara ilgi duyan aydın gençler ile bu alanların
öğretmenlerine hitap etmektedir.

Maddiyat dergisi 15 Ocak 1925 - 11 Ocak 1926 tarihleri arasında toplam
on bir sayı olarak çıkmıştır. Bu tarihten sonra yayın hayatına devam
edememiştir. Bunun sebebi büyük olasılıkla, derginin yazı sıkıntısı çekmesidir.
Cumhuriyet döneminin ilk popüler bilim dergilerinden birisi olan Maddiyat’ta,
bilimsel konular basit ve anlaşılır bir dille ele alınmış ve böylece güncel
bilimsel bilgiler, fen bilimlerine ilgi duyan öğrenci, öğretmen ve aydın çevrelere
tanıtılmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Maddiyat, Ahmet Tevfik Göymen, popüler bilim, bilim dergileri, bilim tarihi

Popularisation of science in Turkey: A case study on the journal Maddiyat, 1925-26

Öz

Popular science journals first appeared in Turkey in the second half of the 19th
century. During the early decades which followed the proclamation of the
Turkish Republic in 1923, strong emphasis was given to science education.
Science was regarded as the most necessary tool for the future development of
Turkish society. Popular journals introducing inventions and scientific
discoveries were published with Arabic characters until 1928 when the Turkish
alphabet became Latinised.

The present paper, will first introduce the popular science journals
published in Turkey in early decades of the 20th century, and then focus on the
short lived journal Maddiyat (Physical world) issued from January 1925 to
January 1926 by Ahmet Tevfik Göymen (1885/1886-1949). Göymen was
trained as an agriculturist in Turkey, and had spent 9 years in France and
Switzerland where he had studied natural sciences. Göymen was also the
founder of the General Directorate of Meteorological Service, Turkey.

The analysis of the articles, will try to expose the efforts of the publishers
and authors in introducing the new scientific discoveries to the Turkish reader. A comparison with the two formerly published popular science journals such as
Fen Âlemi (World of Science) and Tabiat Âlemi (World of Nature) in Turkish
will also allow a better discussion of its role in popularizing science in Turkey.

Anahtar Kelimeler

Maddiyat, Ahmet Tevfik Göymen, popular science, scientific journals, history of science

Kaynakça

• [Ahmet Tevfik’in portresi]. Maddiyat 7 (15 Temmuz 1341/1925): İç kapak.
• Akbaş, Meltem. “Elektrik Mühendisi Mehmet Refik Fenmen: Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Yenilikçi ve Yorulmaz Bir Aydın.” Osmanlı Bilimi Araştırmaları 9, 1-2 (2007-2008): 101-119.
• Bahadır, Osman. Cumhuriyet’in İlk Bilim Dergileri ve Modernleşme. İstanbul: İzdüşüm Yayınları, 2001.
• Bekmen, Nakiyüddin. Kimya. İstanbul: Matbaa-i Âmire, 1340 (1924).
• Budak, Ali. Mecmua-i Fünun. İstanbul: Bilge Kültür Sanat Yayınevi, 2011.
• Çağlar, Kerim Ömer. Ahmet Tevfik Hoca. Ziraat Dergisi 98 (1949): 5-7.
• Çeşme, Volkan. “Osmanlı’da Ziraati Modernleştirme Sürecinde Halkalı Ziraat Mektebi (1892-1928): Kuruluşu ve İdari Yapısı.” Osmanlı Bilimi Araştırmaları 15, 2 (2014): 21-38.
• Çeşme, Volkan. “Halkalı Ziraat Mektebi: Eğitimi, Eğitimci Kadrosu, Örnek Çiftliği ve Yayınları.” Osmanlı Bilimi Araştırmaları 16, 1 (2014): 73-99.
• Demir, Necati. “Başbakanlık Osmanlı Arşivlerine Göre 1877-1912 Yılları Arasında Kosova’da Eğitim ve Öğretim.” Zeitschrift für die Welt der Türken. Journal of World of Turks 2, 3 (2010): 11.
• “göymen.” Osmanlıcadan Türkçeye Karşılıklar Kılavuzu Ülkü. [Türk Dil Kurumu], 1947.
• Günergun, Feza. “Darülfünun Fünun (Fen) Fakültesi Mecmuası (1916-1933).” Osmanlı Bilimi Araştırmaları 1 (1995): 285-349.
• İhsanoğlu, Ekmeleddin. Osmanlı İlmi ve Mesleki Cemiyetleri. İstanbul: Edebiyat Fakültesi, 1987.
• İshakoğlu Kadıoğlu, Sevtap. “Osmanlı Döneminde Türkiye’de Ziraat Okulları Üzerine Notlar ve ‘Tedrisat-ı Ziraiye Nizamnamesi’.” Kutadgubilig 8 (2005): 239-257.
• İshakoğlu Kadıoğlu, Sevtap. Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Meteorolojinin Kurumsallaşması ve Ahmet Tevfik Göymen. İstanbul: Anka Matbaa, 2012.
• Küçük, Serhat. “Türkiye’de Bilimin Popülerleştirilmesi Sürecinde Süreli Yayıncılığın Rolü: Fen Âlemi Örneği (1925-19269).” Hacettepe Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi 9, 17 (2013): 187-218.
• Maddiyat 1, 1-11 (15 Kanun-ı Sâni 1341 /15 Ocak 1925 –15 Kanun-ı sâni 1926 /15 Ocak 1926).
• Şahinbaş Erginöz, Gaye. “Aylık Türkçe Bilim Dergisi Mecmua-i Fünun.” Osmanlı Bilimi Araştırmaları 10,1 (2008): 186-192.
• Uçman, Abdullah. “Mecmua-i Fünûn.” Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı, 2003.
• Arslan, Sezer. “Balkan Savaşları Sonrası Rumeli’den Türk Göçleri ve Osmanlı Devleti’nde İskânları.” Yüksek Lisans Tezi, Trakya Üniversitesi, 2008.
• “Atatürk’ün Verdiği İsimler ve Soyadları.” İşte Atatürk.
• ”http://www.isteataturk.com/haber/5352/ataturk-8217un-verdigi-isimler-ve-soyadlari
• “Büyük Türkçe Sözlük.” Türk Dil Kurumu.
• http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_bts&view=bts