An overview of the industry-university collaboration in Turkey in the context of technology from the ‘First Five-Year Industry Plan’ to the establishment of TUBİTAK

Yıl 2015, Cilt: 16 Sayı: 2, 52 - 66, 01.06.2015

İrfan Elmacı

Öz

As a result of close ties between science, technology and industry, the
industry-university relations came into prominence in the twentieth century. The
countries, that succeeded establishing industry-university collaboration, were
able to transfer industrial researches conducted in the universities to the industry
and thus brought theory and practice together. Consequently, these countries
took important steps toward development. In this article, this subject is
investigated for Turkey and the industry-university collaboration is discussed for the period beginning with the First Five Year Industry Plan (1934-1938) and
ending with the foundation of TUBITAK (1963) in Turkey. The topic is studied
under two parts with respect to the change in the economy policies: firstly, the
period from the start of the First Five-Year Industry Plan to the 1950s and
secondly, the period between 1950 and 1963, the foundation date of TUBİTAK.
The study is highlighted with examples on the basis of institutions and the
sectors that directed the progress.

Anahtar Kelimeler

Science, scientific research, industry-university collaboration, technology, Turkey

Birinci Beş Yıllık Sanayi Planı’ndan TÜBİTAK’ın kuruluşuna sanayi üniversite münasebetlerine teknoloji bağlamında bir bakış

Öz

Bilim, teknoloji ve sanayi arasında oluşan sıkı bağ neticesinde sanayi-
üniversite ilişkileri konusu yirminci yüzyılda öne çıkmıştır. Bu ilişkiyi kurmada
başarılı olan ülkeler, üniversitelerindeki araştırmaları sanayiye aktarabilmiş,
teori ile pratiği buluşturmuşlardır. Neticede kalkınma yolunda önemli mesafe
kat etmişlerdir. Bu sürecin Türkiye özelinde sorgulanmaya çalışıldığı bu
makalede; Birinci Beş Yıllık Sanayi Planı’nın (BBYSP) (1934-1938)
uygulamaya konulmasından TÜBİTAK’ın kurulmasına (1963) kadar olan
süredeki sanayi-üniversite münasebetleri tartışılmıştır. Konu, ekonomi
politikalarındaki değişim dikkate alınarak BBYSP başı ile 1950 arası dönem ve
1950 ile TÜBİTAK’ın kuruluşu arası dönem olmak üzere iki kısımda
incelenmiştir. Çalışma, süreci yönlendiren kurumlar ve sektörler temelinde
örneklemelerle geliştirilmiş, bunlar üzerinden genellemeye gidilerek sonuçlara
varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Bilim, bilimsel araştırma, sanayi-üniversite işbirliği, teknoloji, Türkiye

Kaynakça

• Akyörük, Niyazi. “Türkiye’de Gelişmekte Olan Kimya Endüstrisi Hakkında Düşünceler.” Kimya ve Sanayi Dergisi 20, 90-91 (1972): 151-154.
• Avni, Hüseyin ve Halit Güleryüz. Türkiye’de Sanayiin İnkişafı. İstanbul: Publisher not identified, 1937.
• Bahadır, Osman ve Erdal İnönü. Türkiye’de Temel Bilimlerde İlk Araştırmacılar. İstanbul: Buke Kitapları, 2007.
• Baytop, Turhan. Laboratuvar’dan Fabrika’ya Türkiye’de İlaç Sanayii (1833-1954). İstanbul: Bayer Türk Sağlık Ürünleri, 1997.
• Bilginer, Mustafa. “Uluslararası Forumlarda Teknoloji Transferi ve Gelişme Yolunda Memleketler.” İstanbul Sanayi Odası Dergisi 10, 117 (1975): 27-30.
• Boltz, C. L. Teknoloji ve İktisadi Gelişme. Çeviren Toker Dereli. İstanbul: İktisadi Araştırmalar Vakfı, 1970.
• Çitim, Erol. “Azot Tesislerimizi Tanıyalım.” İşletme Bülteni 3, 4 (1966): 18-27.
• Dikmen, M. Orhan. “Türkiye’de Sınaî Gelişme ve Yabancı Sermaye.” 1964 Sanayi Kongresi içinde 165-178. Ankara: Makina Mühendisleri Odası, 1964
• Eczacıbaşı, Nejat Ferit. Yeni Bir Türkiye. İstanbul: Dr. Nejat Ferit Eczacıbaşı Vakfı, 1998.
• Ergün, Mustafa. Atatürk Devri Türk Eğitimi. Ankara: Ocak Yayınları, 1997.
• Göker, Muzaffer. “Türklerde Sanayi.” Belleten 2, 7-8 (1938): 443-444.
• Groggins, Philip Herkimer. Kimya Endüstrisinde Organik Prosesler 1 Organik Sentezlerde Ünit Prosesler. Çeviren: İhsan Çataltaş. İstanbul: İnkılâp ve Aka Basımevi, 1980.
• Işık, Orhan. “Sınaî Gelişmede İlmin ve Tekniğin Yeri ve Türkiye’nin Durumu,” 1964 Sanayi Kongresi içinde 37-46. Ankara: Makina Mühendisleri Odası, 1964.
• İplikçi, Emin. Türkiye’de Petrol Aramaları. Ankara: Maden Tetkik ve Arama Enstitüsü, 1959.
• Lokman, Kemal. “Petrol arama Sondajları Maliyetleri.” Maden Tetkik ve Arama Enstitüsü Mecmuası 7, 1 (1942): 223-229.
• Lokman, Kemal. Cumhuriyetin 50. Yılında Petrol Endüstrimizin Durumu. Ankara: Ayyıldız Matbaası, 1974.
• Malche, Albert. İstanbul Üniversitesi Hakkında Rapor. Ankara: Maarif Vekilliği, 1939.
• Noyan, Turgut. “Sanayide Araştırma” 1962 Sanayi Kongresi içinde 130-137. İstanbul: Makina Mühendisleri Odası, 1962.
• Orhun, Mehmed. “Cumhuriyet Devrinde Türk Kimyacılarının Toplumumuzdaki Yeri.” Kimya ve Sanayi 21, 95-96 (1973): 146-147.
• Özcan, Halit Edip. Biz TPAO 1954-2006, Bir Döneme Ait Almanak. Ankara: Poyraz Ofset Matbaacılık, 2010.
• Sağlam, Dündar. Türkiye’de Kamu İktisadi Teşebbüsleri. Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi İşletme İktisadı ve Muhasebe Enstitüsü, 1967.
• 50 Yılda Türk Sanayii. Ankara: Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, 1973.
• Sarıçam, Faika ve Cahit Saçlıoğlu. “Sümerbank’ta Öğrenci Okutma Politikası ve İşletmelerde Öğrenci Stajları.” Eğitim Uzmanları Semineri. Ankara, Sümerbank Genel Müdürlüğü 1-25 Haziran 1966 içinde 1-11. Ankara: Sümerbank Genel Müdürlüğü, 1966.
• Sümerbank 10.Yıl (11.7.1933-11.7.1943). Hazırlayan Sümerbank. İstanbul: Cumhuriyet Matbaası,1943.
• Sümerbank Meslekî ve İçtimaî Teşkilat Planı. Ankara: Sümerbank Umum Müdürlüğü,1944.
• Tamer, Hadi H. “Güdümlü araştırma.” Kimya ve Sanayi Dergisi 13, 61-62 (1965): 3-4.
• Taşman, Cevat Eyüp.“Türkiye ve Petrol, Etütler.” Maden Tetkik ve Arama Enstitüsü Mecmuası 3 (1937): 9-12.
• Terem, Haldun Nüzhet .“İlmî Araştırma Vaziyetimiz.” Kimya ve Sanayi Dergisi 7, 33 (l1958): 1-4.
• Terem, Haldun Nüzhet. “İlim Adamı ve Sanayi.” Kimya ve Sanayi Dergisi 7, 36 (Aralık 1958): 163-165.
• Tümer, Orhan ve Ekrem Çelebi. “Türkiye’de Yatırımların Proje Hizmetleri ve Teknolojik Gelişme Hakkında.” Kimya ve Sanayi Dergisi 23, 103 (1975): 205-216.
• Türkcan, Ergun. Dünya’da ve Türkiye’de Bilim, Teknoloji ve Politika. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2009.
• Türkiye Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı. “Endüstrileşme Süreci İçinde Teknoloji Seçimi ve Değerlendirilmesi Semineri 16 Kasım-1 Aralık.” Ankara, 1973.
• Vardar, Yusuf. Üniversite-Araştırma-Teknoloji-Sanayi İlişkileri Üzerine Düşünceler. İzmir: Yüksek Teknoloji Enstitüsü Rektörlüğü, 1998.