Paul Mentré: A French Mathematician – Engineer in Istanbul in 1926-1928

Yıl 2019, Cilt: 20 Sayı: 1, 92 - 101, 04.01.2019

Feza Günergun

https://doi.org/10.30522/iuoba.497280

Öz

An Institute of Electro-mechanics was created in 1926 in the Faculty of
Science of the Istanbul Darülfünun,
with the aim of initiating the teaching of engineering within the Istanbul
University. Mechanical-Electrical engineers first graduated in 1929 after
having studied in a 3-year programme. Teaching continued until 1935 when the
Institute was transferred to the Engineering School, Yüksek Mühendis Mektebi,
the Istanbul Technical University (ITU) after 1944. The teaching staff
included Turkish teachers along with scholars invited from France in 1926.
Among these French professors was Paul Mentré (1889-1936), a
mathematician-engineer from Nancy University. Mentré acted as the director of
the Institute from 1926 to 1928, and taught courses in applied mechanics (Tatbiki
Makine). Although Mentré’s name is mentioned, biographical information does
not appear in Turkish publications. The present paper aims to introduce the
mathematician-engineer Paul Mentré to the Turkish audience based on his obituary
published in France in 1937 and the information kept in Nancy University
Archives.

Anahtar Kelimeler

Paul Mentré, Darülfünun, Institute of Electro-mechanics, engineering education, University of Nancy, Istanbul University, Istanbul Technical University

Paul Mentré: 1926-1928 Yıllarında İstanbul’da bir Fransız Matematikçi - Mühendis

Öz

Yüksek
öğrenimi reform çalışmaları çerçevesinde İstanbul Darülfünunu Fen Fakültesi’nde
1926 yılında bir Elektromekanik Enstitüsü kurulur. Böylece Darülfünun’da ilk
defa mühendislik eğitimi verilecektir. Bu enstitü, 3 yıllık eğitim sonunda,
1929 yılında ilk mezunlarını (Makine-Elektrik mühendisleri) verir. Eğitim,
enstitünün 1935’te Yüksek Mühendis Mektebi’ne (1944’ten sonra Istanbul Teknik
Üniversitesi) nakline kadar devam eder. Enstitüdeki eğitimi Türk bilim
insanları ile 1926 yılında Fransa’dan davet edilen Fransız bilim insanları
beraberce yürütürler. Fransız öğretim üyeleri arasında Nancy Üniversitesi’nden Paul
Mentré (1889-1936)) de vardır. Mentré, İstanbul’da bulunduğu iki sene içinde enstitünün
müdürlüğünü üstlendiği gibi, Tatbiki Makine derslerini de verir. Bu çalışma,
Türkçe yayınlarda adı verilen ancak biyografisine rastlamadığımız bu
matematikçi-mühendisin ölümünden sonra Fransa’da 1937 yılında yayımlanan
biyografisine ve Nancy Üniversitesi’ndeki bilgilere dayanarak Türk okuyucusuna
tanıtmayı amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Paul Mentré, Darülfünun, Elektromekanik Enstitüsü, mühendislik eğitimi, Nancy Üniversitesi, İstanbul Üniversitesi, İstanbul Teknik Üniversitesi

Kaynakça

• Akbaş, Meltem. “Einstein’ın Görelilik Teorisini Türkiye’ye Tanıtanlar (II): Hüsnü Hamid [Sayman].” Osmanlı Bilimi Araştırmaları 5, 1 (2003): 51-67.
• Bahadır, Osman. “Türkiye'de Bilime Adanmış ‘Yabancı’ Bir Hayat Türkiye'de Elektrik ve Makine Fakültelerinin Kurucularından: François Duscio (1905-1972).” Cumhuriyet Bilim Teknik, sayı 895 (15 Mayıs 2004): 10.
• Baltacıoğlu, Ali Y. “Müderris Tevfik [Subaşı], 1879-1954.” Osmanlı Bilimi Araştırmaları 19, 2 (2018): 153-186.
• Dölen, Emre. Cumhuriyet Döneminde Osmanlı Darülfünunu - Türkiye Üniversite Tarihi 2. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi, 2010.
• Dölen, Emre. “İstanbul Darülfünunu Fen Fakültesi Elektromekanik Enstitüsü (1926-1935,” Türk Teknoloji Tarihi - I. Türk Bilim ve Teknoloji Tarihi Kongresi Bildirileri (15-17 Kasım 2001) içinde. Yayına hazırlayan Emre Dölen ve Mustafa Kaçar, 115-154. İstanbul: Türk Bilim Tarihi Kurumu – İSKİ, 2003.
• Kaçar, Mustafa. “The development in the attitude of the Ottoman state towards science and education and the establishment of the engineering schools (Mühendishanes).” Science, Technology and Industry in the Ottoman World içinde. Editörler Ekmeleddin İhsanoğlu, Ahmed Djebbar ve Feza Günergun, 81-90. Turnhout: Brepols, 2000.
• Kaçar, Mustafa. “Osmanlı İmparatorluğu’nda Askeri Teknik Eğitimde Modernleşme Çalışmaları ve Mühendishanelerin Kuruluşu (1808’e Kadar).” Osmanlı Bilimi Araştırmaları II içinde. Editör Feza Günergun, 69-137. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, 1998.
• Martykánová, Darina. Reconstructing Ottoman Engineers, Archeology of a Profession (1789-1914). Pisa: Edizioni Plus, 2010.
• Mauduit, Alexandre. “Paul Mentré (1889-1936).” Bulletin Mensuel de la Société des Sciences de Nancy - Nouvelle Série 2 (Fevrier 1937) : 45-48.
• Mentré, Paul. Les Variétés de l'espace réglé étudiées dans leurs propriétés infinitésimales projectives, Thèses présentées à la Faculté des sciences de Paris, pour obtenir le grade de docteur ès-sciences mathématiques [Les variétés de l'espace réglé, leur étude par le calcul extérieur]. Paris: Les Presses universitaires de France, 1923.
• Mentré, Paul. “Sur les congruences flecnodales de Wilczcynski.” Association française pour l’avancement des des sciences fusionnée avec 1’Association scientifique de France. Conférences. Compte-rendu de la 50e Session, Lyon, 1926 içinde, 99-101. Paris: Masson et Cie., 1927.
• Vogt, Henri. Éléments de mathématiques supérieures (mécanique), à l'usage des candidats au certificat de mathématiques générales et des ingénieurs, recueillis et complétés par Paul Mentré. Chartres: impr. Durand; Paris : libr. Vuibert, 1931.
• Vogt, Henri, et Paul Mentré. Problèmes de mécanique. Solutions des exercices proposés dans les Éléments de mathématiques supérieures. T. 2: Mécanique. Chartres: impr. Durand; Paris: libr. Vuibert, 1934.
• Archives de la Faculté des Sciences de Nancy. “Mentré, Paul Gustave.” Erişim 8 Aralık 2018. http://cussenot-fst-nancy.ahp-numerique.fr/cussenot2/alphabetique.php?recherche =MENTRE
• İstanbul Teknik Üniversitesi. “İTÜ Elektrik-Elektronik Mühendisliği Fakültesi tarihçesi.” Erişim 20.12.2018, http://www.ee.itu.edu.tr/hakkimizda/tarihce
• İstanbul Teknik Üniversitesi. “İTÜ Elektrik-Elektronik Mühendisliği Fakültesi Elektrik Mühendisliği Bölümü tarihçesi.” Erişim 20.12.2018. http://www.elk.itu.edu.tr/ hakkimizda/b%C3%B6l%C3%BCm-tarih%C3%A7esi
• İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa. “Bölümlerimizin Tarihçeleri: Elektrik-elektronik mühendisliği.” Erişim 8 Aralık 2018. http://muhendislik.istanbulc.edu.tr/tr/content/ bolumlerimizin-tarihceleri/elektrik-elektronik-muhendisligi.
• İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa. “Bölümlerimizin Tarihçeleri: Makine Mühendisliği.” Erişim 8 Aralık 2018. http://muhendislik.istanbulc.edu.tr/tr/content/bolumlerimizin-tarihceleri/makina-muhendisligi.