Ottomans Receiving Electricity Training Abroad

Yıl 2021, Cilt: 22 Sayı: 1, 67 - 99, 16.01.2021

Fatih Damlıbağ

https://doi.org/10.26650/oba.702325

Öz

This paper evaluates the Ottoman students who received electricity training in foreign countries during the Ottoman period. Because of the inadequacies of local technical education, the Ottoman Empire decided to support people who wished to receive electricity training abroad. This study found 56 Ottoman citizens who requested to receive electrical education in foreign countries. A limited number of students were sent to France and Germany during the reign of Abdülhamid II (1876-1909). Following the proclamation of the Second Constitution in 1908, the number of students studying abroad increased. The list of countries chosen for study also widened; eventually including England, Hungary, Switzerland, Italy, Belgium, and the USA. While most Ottoman students undertook theoretical studies at universities, a number of them preferred to receive practical training in factories and shipyards.

Anahtar Kelimeler

Electrical education, education in foreign countries, telegraph, industry, navy

Yurtdışında Elektrik Eğitimi Alan Osmanlılar

Öz

Bu çalışma, Osmanlı döneminde elektrik işlerinde eğitim almak üzere, yurtdışına giden Osmanlı öğrencilerini araştırmak üzere kaleme alınmıştır. Osmanlı Devleti, yerel teknik eğitimdeki yetersizlikler sebebiyle, yurtdışına elektrik eğitimi için gidenleri destekleyen bir tutum sergilemiştir. Bu çalışmada yabancı ülkelerde elektrik eğitimi görmek isteyen, 56 Osmanlı vatandaşı tespit edilmiştir. II. Abdülhamid (1876-1909) zamanında sınırlı sayıda öğrenci, Fransa ve Almanya’ya gönderilmiştir. II. Meşrutiyetin ilanı (1908) sonrası, yurtdışında eğitim alan öğrenci sayısı artmıştır. Eğitim için tercih edilen ülkelerin listesi de genişlemiş olup, İngiltere, Macaristan, İsviçre, İtalya, Belçika ve ABD de bu ülkelerin arasına katılmıştır. Yurtdışında eğitime gidenlerin bazıları üniversitelerde teorik öğrenim görürken, bazıları da fabrika ve tersane gibi pratik eğitim alacakları yerleri tercih etmişlerdir.

Anahtar Kelimeler

elektrik eğitimi, yabancı ülkelerde eğitim, telgraf, sanayi, donanma

Kaynakça

• Babıali Evrak Odası (BEO) 287/21455, 3482/261104, 3530/264697, 3583/268660, 3591/269294, 3610/270733, 3660/274476, 3676/275692, 3708/278040, 3730/279725, 4057/304228, 4155/311573, 4169/312653.
• Dâhiliye Nezareti Emniyet-i Umumiye Müdüriyeti Seyrüsefer Kalemi (DH.EUM.SSM) 61/20.
• Dâhiliye Nezareti İdare Evrakı (DH.İD) 26-2/17. .
• Dâhiliye Nezareti Mektubi Kalemi (DH. MKT) 931/18, 1598/45, 1809/79.
• Hariciye Nezareti Londra Sefareti Belgeleri (HR.SFR.3) 597/2, 597/14, 597/33, 597/35, 597/42, 606/37, 611/8, 614/58, 619/2, 624/8, 625/3, 628/34, 628/51, 629/38, 652/43, 653/5, 653/54, 654/3, 665/37, 665/47, 672/47, 693/8.
• Hariciye Nezareti Siyasi Kısmı Belgeleri (HR.SYS) 2958/14.
• Hariciye Nezareti Tahrirat (HR.TH) 374/104, 376/139, 378/37.
• İrade Telgraf ve Posta (İ.PT) 20/51. .
• İrade Ticaret ve Nafıa (İ.TNF) 17/26. .
• Maarif Nezareti Mektubi Kalemi (MF.MKT) 1142/40, 1149/3, 1156/77, 1165/45, 1178/39, 1178/42, 1186/44, 1193/21.
• Yıldız Sadaret Resmi Maruzat Evrakı (Y.A.RES) 29/36, 133/64, 141/72.
• Yıldız Perakende Evrakı Arzuhal Jurnal (Y.PRK.AZJ) 33/27.
• Akbaş, Meltem. “Elektrik Mühendisi Mehmet Refik Fenmen: Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Yenilikçi ve Yorulmaz Bir Aydın,” Osmanlı Bilimi Araştırmaları 9, 1-2 (2007-2008): 101-118.
• Atabay, Mithat. “Çanakkale’de Batan Gemilerin Enkazının Çıkarılması ve Satılması,” Ankara Üniversitesi Tarih Araştırmaları Dergisi 32, 54 (2013): 1-24.
• Aysal Cin, Ulaş Duygu. “Electrification of İstanbul (1878-1923).” Doktora Tezi, İhsan Doğramacı Bilkent Üniversitesi, 2019.
• Çeçen, Kazım. “Hendese-i Mülkiyye Mektebi.” Diyanet İslam Ansiklopedisi. 17: 208-209. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 1998.
• Davison, Roderic H. “Osmanlı İmparatorluğuna Elektrikli Telgrafın Girişi,” çeviren Durdu Mehmet Burak, Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, 14 (2003): 347-386.
• Doğruöz, V. Türkan, E. Yasemin Yücetürk ve Raşit Gündoğdu. Telsiz Telgraf İhtiyat Zabiti Tevfik Rıza Bey’in Çanakkale Günlükleri (17 Kasım 1914-18 Şubat 1916). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2017.
• Dölen, Emre. “Salih Zeki ve Darülfünun,” Osmanlı Bilimi Araştırmaları 7, 1 (2005): 123-135.
• “Electrification of the London Underground Railway,” Scientific American 88, 18 (2 Mayıs 1903): 330-331.
• Günergun, Feza. “Derviş Mehmed Emin Paşa (1817-1879), serviteur de la science et de l’état.” Médecins et ingénieurs ottomans à l’âge de nationalismes. Yayına hazırlayan Méropi Anastassiadou-Dumont içinde 171-183. Paris-Istanbul: Maisonneuve et Larose ve Institut Français d’Études Anatoliennes, 2003.
• Günergun, Feza. “Salih Zeki ve Astronomi: Rasathane-i Amire Müdürlüğü’nden 1914 Tam Güneş Tutulmasına.” Osmanlı Bilimi Araştırmaları 7, 1 (2005): 97-122.
• İshakoğlu, Sevtap. “1900-1946 Yılları Arasında, Darülfünun ve İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi’nde Matematik ve Fen Bilimleri Eğitimi,” Osmanlı Bilimi Araştırmaları, 1 (1995): 227-283.
• Jackson, Dugald C. “Methods of Teaching Electrical Engineering”, Science 43, 1110 (7 Nisan 1916): 483-487.
• Journal of the Society of Telegraph Engineers and of Electricians 10, 35 (1881), 1-33.
• Kaçar, Mustafa. “Osmanlı Telgraf İşletmesi.” Çağını Yakalayan Osmanlı !. Yayına hazırlayanlar Ekmeleddin İhsanoğlu ve Mustafa Kaçar içinde, 45-120. İstanbul: IRCICA, 1995.
• Kocaman, Meltem. “Darüşşafaka’da Fizik Eğitiminin Başlangıcı”, Osmanlı Bilimi Araştırmaları 14, 2 (2013): 88-90, 94-95.
• Kocaman, Meltem. “Kâmuran Sırrı (1891-1935): A Biography of An Electrical Engineer,” Osmanlı Bilimi Araştırmaları 18, 1 (2016): 29-31.
• König, Wolfgang. “Science-Based Industry or Industry-Based Science? Electrical Engineering in Germany before World War I”, Technology and Culture 37, 1 (1996): 70-101.
• Küçük, Serhat. “Osmanlıların Modern Teknoloji İle Karşılaşması: Elektrik Örneği,” Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi 18, 18 (2013): 161-185.
• Magnus, Philip. “Technical Instruction: the Introductory Address by Philip Magnus at the Opening of the Finsbury Technical College, on February 19th, 1883”, Programme of the Technical College, Finsbury, 1884-85, Erişim 18 Eylül 2020, https://www.jstor.org/stable/60244722.
• Nurdoğan, Arzu M. “Robert Koleji Mühendislik Okulu (1912),” Dîvân Disiplinlerarası Çalışmalar Dergisi 14, 26 (2009): 203-232.
• Ortaylı, İlber. “Osmanlı İmparatorluğunda Amerikan Okulları Üzerine Bazı Gözlemler,” Amme İdaresi Dergisi 14, 3 (1981): 87-96.
• “Proposed College of Electrical Science”, Scientific American 46, 10 (11 Mart 1882): 146.
• Soydan, Aynur. “Darüşşafaka Tarihinden Kesitler”, Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları, 3 (2003): 255.
• Şişman, Adnan. Tanzimat Döneminde Fransa’ya Gönderilen Osmanlı Öğrencileri (1839-1876). Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 2004.
• Yeniçay, Fahir. “Tanzimattan Evvel ve Sonra Fizik Tedrisatı Hakkında Bir Taslak.” Tanzimat 1, içinde 485-489. İstanbul: Maarif Matbaası, 1940.
• “Society of Telegraph Engineers,” Erişim tarihi 1 Kasım 2020, https://www.gracesguide.co.uk/Society_of_Telegraph_Engineers.