Activities of Istanbul University’s Faculty of Science in the 1950s: Reports of its Institutes Written in Response to Adnan Adıvar’s Letter

Yıl 2022, Cilt: 23 Sayı: 2, 395 - 406, 01.07.2022

Kaan Ata

https://doi.org/10.26650/oba.1103442

Öz

This study introduces the activity reports prepared by the Institutes of Istanbul University’s Faculty of Science in response to Dr. Abdülhak Adnan Adıvar’s (1882–1955) letter to the Dean of the Faculty, dated October 18, 1954. In his letter, Adıvar stated that McGill University (Canada) planned to publish a work called New Turkey. While Arnold Joseph Toynbee (1889–1975) was to write the introduction, Adıvar intended to contribute an article introducing recent inventions and research carried out in different branches of science in the Republic of Turkey. Before writing his article, Adıvar requested relevant information from the Faculty of Science. As the New Turkey project failed, neither Toynbee’s introduction nor Adıvar’s article were published. Moreover, of the 13 institutes, only four submitted the requested activity reports to the Dean. These reports illustrate the research carried out in astronomy, experimental physics, botany, and zoology, in the Faculty of Science during the early 1950s.

Anahtar Kelimeler

Abdülhak Adnan Adıvar, Arnold Joseph Toynbee, Istanbul University Faculty of Science, McGill University, New Turkey project

Teşekkür

I would like to thank the Istanbul University Faculty of Science Dean’s directors and staff for their interest and assistance, who helped me work in the Archives of the Faculty of Science during this research.

Adnan Adıvar’ın Mektubuna Cevap Olarak Yazılan Raporlar Çerçevesinde İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Enstitülerinin Bilimsel Etkinliği

Öz

Bu çalışmada Dr. Abdülhak Adnan Adıvar’ın (1882-1955) İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Dekanına yazdığı 18 Ekim 1954 tarihli mektubu üzerine Fen Fakültesi Enstitülerinin hazırladığı faaliyet raporları konu edilmiştir. Mektupta Adıvar, McGill Üniversitesinin (Kanada) Yeni Türkiye adlı bir eser yayınlamayı planladığını ve bu eserin giriş yazısını Arnold Joseph Toynbee’nin (1889- 1975) yazacağını bildirmektedir. Adnan Adıvar da aynı esere, Cumhuriyet Türkiye’sinde değişik bilim dallarında son yıllarda yapılan buluş ve ilerlemeleri tanıtan bir yazı ile katkıda bulunacaktır. Adıvar, kendi yazısında kullanmak üzere Fen Fakültesinden bilgi talep etmektedir. Literatürde, McGill Üniversitesi bünyesinde yayınlanmış Yeni Türkiye adlı bir eser yer almamaktadır. Ayrıca Toynbee’nin sözü edilen giriş yazısı yayınlanmadığı gibi, Adıvar’ın anılan konudaki bir makalesine de rastlanmamıştır. Adıvar’ın mektubu üzerine, Fen Fakültesinin on üç enstitüsünden dördü Dekanlığa faaliyet raporu göndermiştir. Bu raporlar, Astronomi, Denel Fizik, Botanik ve Zooloji dallarında Fen Fakültesinde 1950li yılların başında yapılan araştırmalara ışık tutmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Abdülhak Adnan Adıvar, Arnold Joseph Toynbee, İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi, McGill Üniversitesi, Yeni Türkiye projesi

Kaynakça

• İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Arşivi
• İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Profesörler Kurulu Zabıtları 1954-1956 Devresi, Cilt 4.
• “Abdülhak Adnan Adıvar’a verilecek cevap” başlıklı evrak dosyası. 1954 yılı. Dosya Kapağı İç Taraf, Astronomi Enstitüsünden Fen Fakültesi Dekanlığına yazılan 1143 sayılı dilekçe ve eki, Geofizik Enstitüsünden Fen Fakültesi Dekanlığına yazılan 136 sayılı dilekçe, Tecrübi Fizik Enstitüsünden Fen Fakültesi Dekanlığına yazılan 273 sayılı dilekçe ve eki, Botanik Enstitüsünden Fen Fakültesi Dekanlığına yazılan 441 sayılı dilekçe, Genel Fizik Enstitüsünden Fen Fakültesi Dekanlığına yazılan 503 sayılı dilekçe, Zooloji Enstitüsünden Fen Fakültesi Dekanlığına yazılan 436 sayılı dilekçe ve eki.
• Adnan Adıvar Özel Sayısı. Osmanlı Bilimi Araştırmaları 7, 2 (2006).
• Çalışlar, İpek. Halide Edib: Biyografisine Sığmayan Kadın. İstanbul: Everest Yayınları, 2010.
• Gökdoğan, Nüzhet ve Adnan Kıral. “İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Astronomi Bölümü Tarihçesi.” İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi’nde Çeşitli Fen Bilimi Dallarının Cumhuriyet Dönemindeki Gelişmesi ve Milletlerarası Bilime Katkısı. Editör Ahmet Yüksel Özemre içinde 75-90. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, 1982.
• Günergun, Feza. “Adnan Adıvar’ın Bilim Tarihi Çalışmaları: Osmanlı Türklerinde İlim’den Önce ve Sonra.”
• Osmanlı Bilimi Araştırmaları 7, 2 (2006): 13-54.
• Demiriz, Hüsnü. “Fen Fakültesinin Botanik Alanındaki Araştırmalara ve Öğretime Katkısı.” İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi’nde Çeşitli Fen Bilimi Dallarının Cumhuriyet Dönemindeki Gelişmesi ve Milletlerarası Bilime Katkısı. Editör Ahmet Yüksel Özemre içinde 121-141. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, 1982.
• Haliloglu, Nagihan. “Halide Edib Hampstead’de: İngilizlerin İşgalci ve Ev Sahibi Olarak Temsili.” Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi 59, 1 (2019): 67-88.
• Özemre, Ahmet Yüksel (editör). İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi’nde Çeşitli Fen Bilimi Dallarının Cumhuriyet Dönemindeki Gelişmesi ve Milletlerarası Bilime Katkısı. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, 1982.
• Özemre, Ahmed Yüksel. “İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesinin Fizik İlmine ve Eğitimine Katkısı.” İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi’nde Çeşitli Fen Bilimi Dallarının Cumhuriyet Dönemindeki Gelişmesi ve Milletlerarası Bilime Katkısı. Editör Ahmet Yüksel Özemre içinde 54-63. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, 1982.
• Şengün, Atıf. “İstanbul Üniversitesinde 1933 Reformundan Sonra Zoolojinin Gelişmesi.” İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi’nde Çeşitli Fen Bilimi Dallarının Cumhuriyet Dönemindeki Gelişmesi ve Milletlerarası Bilime Katkısı. Editör Ahmet Yüksel Özemre içinde 91-120. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, 1982.
• Toynbee, Arnold J. Acquaintances. London: Oxford University Press, 1967.
• Yeniçay, Fahir. “İstanbul Üniversitesinde Fiziğin Gelişmesi.” İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi’nde Çeşitli Fen Bilimi Dallarının Cumhuriyet Dönemindeki Gelişmesi ve Milletlerarası Bilime Katkısı. Editör Ahmet Yüksel Özemre içinde 36-53. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, 1982.