A Century-Long Adventure of Nutrition in Diabetes: An Assessment and Transliteration of Dr. Mehmet Kâmil and Dr. Muzaffer’s What Should Diabetics Consume?

Yıl 2023, Cilt: 24 Sayı: 2, 909 - 944, 06.07.2023

Elif Günalan

https://doi.org/10.26650/oba.1280879

Öz

Diabetes is a metabolic disease characterized by abnormally high blood sugar levels and has been known for centuries to be closely related to nutrition. The first scientific approaches to medical nutrition therapy regarding diabetes intensified at the beginning of the 20th century. However, the literature on dietary recommendations and clinical practices for this disease is quite limited. This study investigates medical nutrition therapy regarding diabetes from a century ago in light of information obtained from a booklet titled What Should Diabetics Eat? (Istanbul, 1929), which was published in Ottoman Turkish while the Alphabet Reform being implemented in the early years of the Turkish Republic. The booklet was written by Dr. Mr. Mehmet Kâmil, an internist at Şişli Etfal Hospital, and by Dr. Mr. Muzaffer, the physician at Galatasaray High School. The work was prepared as a diabetes booklet and includes nutritional recommendations that diabetic individuals should follow within the framework of the medical experience of that period. This study compares the recommendations given in the booklet both with the scientific literature of the period and with current practices and evaluates the changes that have occurred in clinical nutrition therapy regarding diabetes up until the present day. The present article also includes information about the authors of the booklet, as well as its full text in Latin characters.

Anahtar Kelimeler

Diabetes, Nutrition, Diet, Food, Dr. Mehmed Kâmil Berk, Dr. Muzaffer Şevki Yener, Şişli Etfal Hospita

Diyabette Beslenmenin Bir Asırlık Serüveni: Dr. Mehmet Kâmil ve Dr. Muzaffer Beylerin Şekerliler Ne Yemelidir? Adlı Eseri - Değerlendirme ve Çeviriyazı

Öz

Kan şekeri seviyesinin anormal yüksekliği ile karakterize metabolik bir hastalık olan diyabetin beslenmeyle yakın ilişkisi yüzyıllardır bilinmektedir. Diyabette tıbbi beslenme tedavisine yönelik ilk bilimsel yaklaşımlar ise 20. yüzyılın başlangıcı itibariyle yoğunlaşmaktadır. Ancak, bu dönemin diyet önerileri ve klinik uygulamalarına ilişkin literatür oldukça sınırlıdır. Bu çalışmada, Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk yıllarında Harf Devrimi henüz uygulama sürecindeyken, Osmanlı Türkçesiyle yazılan Şekerliler Ne Yemelidir? (İstanbul, 1929) adlı kitapçıktan edinilen bilgiler ışığında yaklaşık bir asır öncesindeki diyabetik tıbbi beslenme tedavisi incelenmiştir. Kitapçık, Şişli Etfal Hastanesinde Dâhiliye uzmanı olan Dr. Mehmed Kâmil (Berk) ile Cerrahpaşa Hastanesi diyabet uzmanı Dr. Muzaffer Şevki (Yener) Beyler tarafından yazılmıştır. Diyabet kitapçığı olarak hazırlanan eser, o dönemin tıbbi tecrübeleri çerçevesinde şeker hastalarının takip etmesi gereken beslenme önerilerini içermektedir. Bu çalışmada eserde yer alan bilgiler dönemin bilimsel literatürü ve günümüz uygulamaları ile karşılaştırılarak diyabette klinik beslenme tedavisinin günümüze dek değişimi değerlendirilmiştir. Ayrıca, eserin tam metni Türkçe’ye çevrilerek, yazarları hakkında da bilgi verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Diyabet, Beslenme, Perhiz, Gıda, Dr. Mehmed Kâmil Berk, Dr. Muzaffer Şevki Yener, Şişli Etfal Hastanesi

Teşekkür

Değerlendirmesi yapılan eserin Osmanlıca’dan Türkçe’ye çevrilmesinde katkılarını esirgemeyen Sayın Prof. Dr. Rıfat Günalan’a ve makalenin yayına hazırlanmasında yönlendirmeleri ve değerli aile arşivinden görsellerle yayının zenginleştirilmesine destek olan Sayın Prof. Dr. Feza Günergun’e teşekkürlerimizi sunarız. Ayrıca, eser yazarlarından Galatasaray Lisesi hekimi Dr. Muzaffer Bey ile ilgili görsellerin temininde yardımlarından dolayı İstanbul Sağlık ve Teknoloji Üniversitesi Kütüphane ve Dokümantasyon Daire Başkanı Burak Delibaş’a teşekkür ediyoruz.

Kaynakça

• Asuman Baytop Arşivi (İstanbul) google scholar
• Dr. Mehmet Kâmil Berk’in kendi yazısını taşıyan fotoğrafı (7 Ağustos 1953). google scholar
• Allen, Frederick M. “Studies Concerning Diabetes.” Journal of the American Medical Association 63, 11 (1914): 939-943. google scholar
• American Diabetes Association. “Diagnosis and Classification of Diabetes Mellitus.” Diabetes Care 33, Supplement_1 (2010): S62-S69. google scholar
• Barnard, Neal, Susan Levin, ve Caroline Trapp. “Meat Consumption as a Risk Factor for Type 2 Diabetes.” Nutrients 6, 2(2014): 897-910. google scholar
• Baysal, Ayşe. Beslenme. Hatiboğlu Yayınevi, 2004. google scholar
• Baytop, Asuman. “Bir Hastane Hekimi Dr. M. Kâmil Berk (1878-1958), Mesleki Faaliyetleri ve Bilimsel Yayınları.” Arslan Terzioğlu’na Armağan 60. Doğum Yılı Anısına, Editörler Erwin Lucius, Afife Mat, Öztan Öncel, ve Bülent Özaltay içinde 453-464. İstanbul: Isis, 1999. google scholar
• Canadian Diabetes Association Clinical Practice Guidelines Expert Committee. Canadian Diabetes Association Clinical Practice Guidelines for the Prevention and Management of Diabetes in Canada. Canadian JournalDiabetes 37, Suppl 1 (2013): S1-212. google scholar
• Cole, Joanne B. ve Jose C. Florez. “Genetics of Diabetes Mellitus and Diabetes Complications.” Nature Reviews Nephrology 16, 7(2020): 377-390. google scholar
• Çaykara, Emine ve Tuna Yıldırım. “1955’ten Bugüne.” Diyabet 15, 45 (Ağustos 2014): 14-19. google scholar
• Deshpande, Anjali D., Marcie Harris-Hayes ve Mario Schootman. “Epidemiology of Diabetes and Diabetes-Related Complications.” Physical Therapy 88, 11(2008): 1254-1264. google scholar
• Hatemi, Hüsrev. Türkiye’de Endokrinoloji ve Diyabet Tarihi. İstanbul: 121 Medikal, 2013. google scholar
• Hamdy Osama ve Mohd-Yusof Barakatun-Nisak. “Nutrition in Diabetes.” Endocrinology and Metabolism Clinics 45, 4 (2016): 799-817. google scholar
• Henderson. George. “Court of Last Appeal - The Early History of the High-fat Diet for Diabetes.” Journal of Diabetes and Metabolism 7, 8 (2016): 1-6. google scholar
• John, Henry J. “Dietary Invalidism.” Annals ofInternal Medicine 32.4 (1950): 595-610. google scholar
• Joslin Elliott P, H. F. Root, P. White, A. Marble, ve C. C. Bailey. The Treatment of Diabetes Mellitus, 8th edition. London: Henry Kimpton, 1947. google scholar
• Joslin, Elliott P. The Treatment of Diabetes Mellitus: With Observations Upon the Disease Based Upon One Thousand Cases. Philadelphia, PA: Lea & Febiger, 1916. google scholar
• Kannel, William B. ve Daniel L. McGee. “Diabetes and Glucose Tolerance as Risk Factors for Cardiovascular Disease: the Framingham Study.” Diabetes Care 2, 2(1979): 120-126. google scholar
• “Marcel Labbe Öldü - İlim Alemi Kıymetli bir Uzvunu Biz de Bir Dostumuzu Kaybettik” Cumhuriyet, sayı 5413, 8 Haziran 1939, 7, sü. 5-6. google scholar
• Mazur, Allan. “Why Were “Starvation Diets” Promoted for Diabetes in the Pre-insulin Period?.” Nutrition Journal 10, 1 (2011): 1-9. google scholar
• Mehmed Kâmil ve Muzaffer, Şekerliler Ne Yemelidir? İstanbul, 1929. google scholar
• “Muzaffer Şevki Yener.” Diyabet 1 (1961): 8-12. google scholar
• Özer, Emel. “Diabetes Mellitus’ta Diyet Tedavisinin Tarihsel Süreci.” Journal of Istanbul Faculty of Medicine 61, 4 (1998): 521-525. google scholar
• Quianzon, Celeste C. ve Issam Cheikh. “History of Insulin.” Journal of Community Hospital Internal Medicine Perspectives 2, 2 (2012): 18701. google scholar
• Ramachandran, Anup. “Know the Signs and Symptoms of Diabetes.” The Indian Journal of Medical Research 140, 5 (2014): 579. google scholar
• Reynolds, Andrew ve Jim Mann. “Update on Nutrition in Diabetes Management.” Medical Clinics 106, 5 (2022): 865-879. google scholar
• Ryden Lars ve Jan Lindsten. “The History of the Nobel Prize for the Discovery of Insulin.” Diabetes Research and Clinical Practice 175, (2021): 108819. google scholar
• Şehsuvaroğlu, Bedi N. “Muzaffer Şevki Yener.” İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi Mecmuası 22, 1 (1959): 404-405. google scholar
• Westman, Eric C., William S. Yancy ve Margaret Humphreys. “Dietary Treatment of Diabetes Mellitus in the Pre-insulin Era (1914-1922).” Perspectives in Biology and Medicine 49, 1(2006): 77-83. google scholar
• Yener, Mustafa Şevki. Diabet, Etüd ve Yayınlarım. İstanbul: İsmail Akgün Matbaası, 1951. google scholar
• Baytop, Asuman. “Bir Hastane Hekimi Dr. M. Kâmil Berk (1878-1958), Mesleki Faaliyetleri ve Bilimsel Yayınları,” Bilim Tarihi, erişim 20 Şubat 2023, http://www.bilimtarihi.org/pdfs/mehmet_kamil.pdf google scholar
• Cumhuriyet, sayı 5413, 8 Haziran 1939. google scholar
• İlgi Mezat. “Osmanlıca Fiskal Pullu, Galatasaray Lisesi Tabibi 1923.” Erişim 10 Nisan 2023. https://www.ilgimezat.com/urun/5109894/osmanlica-fiskal-pullu-galatasaray-lisesi-tabibi-1923 google scholar
• Nutritional Recommendations for Individuals with Diabetes. Erişim 10 Nisan 2023. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK279012/ google scholar
• Türk Diyabet Cemiyeti. Erişim 10 Nisan 2023. https://diyabetcemiyeti.org/kurumsal/hakkimizda google scholar
• Uluslararası Diyabet Federasyonu. Erişim 10 Nisan 2023. https://idf.org/who-we-are/about-idf/history.html google scholar