Modern Türk Cerrahisinin Öncülerinden Miralay Muallim Doktor Naim Hasan Bey

Yıl 2024, Cilt: 25 Sayı: 2, 259 - 288, 02.08.2024

Mürvet Mutlu Karakaya

https://doi.org/10.26650/oba.1397979

Öz

Naim Bey, 27 Haziran 1873’te 400 numaralı diploma ile Mekteb-i Tıbbiye-i Şahane’den 23 yaşında mezun olarak, ilk Türk cerrahlardan biri olmuştur. Mezuniyetinden sonra 1875’te, yurt dışına öğrenci göndermek üzere açılan yarışma sınavını kazanmış ve Viyana’ya gitmiştir. Burada cerrahi uzmanlığını geliştirmek üzere eğitim almıştır. Dönüşünde 1877-78 Osmanlı-Rus Harbi’ne çağrılarak, savaş alanında uzmanlığı doğrultusunda yararlıklar göstermiştir. 1884 yılından itibaren Mekteb-i Tıbbiye’de Emraz-ı Hariciye [Genel Cerrahi] muallimliği yapmıştır. Ayrıca Mekteb-i Tıbbiye-i Mülkiye’de de dersler vermiştir. 1886’da Kaymakam [Yarbay], 1887’de Miralay [Albay] olmuştur. Bu süre zarfında çeşitli derecelerde Mecidî ve Osmanî nişanları almıştır. Çeşitli tıbbî komisyonlara üye olmuştur. 20 Kasım 1890’da üç Mekteb-i Tıbbiye muallimiyle beraber Doktor Koch’un verem ile ilgili çalışmalarını incelemek üzere Berlin’e gitmiş ve orada iki ay kalmıştır. Dönüşte İstanbul’da bir verem hastanesi kurma çalışmalarına katılmıştır. 1891’de Londra’da düzenlenen VII. Uluslararası Hijyen ve Demografi Kongresi’ne katılmıştır. Ancak Londra’dan döndükten kısa süre sonra 17 Ekim 1891 günü, 41 yaşında iken, anevrizma nedeniyle vefat etmiştir.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı İmparatorluğu, Tıp Tarihi, Miralay Doktor Naim, Mekteb-i Tıbbiye-i Şahane, Mekteb-i Tıbbiye-i Mülkiye, Cerrah, Emraz-ı Hariciye, Doktor Koch, VII. Uluslararası Hijyen ve Demografi Kongresi, Cemil Topuzlu

Colonel Educator Doctor Naim Hasan Bey: One of The Pioneers of Modern Turkish Surgery

Öz

Naim Bey graduated from the Imperial School of Medicine (Mekteb-i Tıbbiye-i Şahane) with diploma number 400 on June 27, 1873, becoming one of the first Turkish surgeons at the age of 23. After graduating, he won a competition to send students abroad and went to Vienna for further surgical training in 1875. Upon his return, he was summoned to serve in the Ottoman-Russian War of 1877-78, where he made valuable contributions in line with his surgical skills. Starting in 1884, he was a lecturer in External Diseases (General Surgery/Emraz-ı Hariciye) at the Imperial School of Medicine. Additionally, he taught at the Civil School of Medicine (Mekteb-i Tıbbiye-i Mülkiye). In 1886, he was appointed as a Lieutenant Colonel, and in 1887, he achieved the rank of Colonel. During this time, he received various ranks of Mecidi and Osmani medals and became a member of various medical commissions. On November 20, 1890, he, along with three other professors from the Imperial School of Medicine, traveled to Berlin to study Dr. Koch's research on tuberculosis. They stayed in Berlin for two months. Upon their return to Istanbul, Naim Bey was involved in efforts to establish a tuberculosis hospital. In 1891, he attended the VIIth International Congress of Hygiene and Demography in London. However, shortly after returning from London, he passed away at the age of 41 on October 17, 1891, due to an aneurysm.

Anahtar Kelimeler

Ottoman Empire, History of Medicine, Colonel Doctor Naim, Imperial School of Medicine, Civil School of Medicine, Surgeon, External Diseases, Dr. Koch, VIIth International Congress of Hygiene and Demography, Cemil Topuzlu

Kaynakça

• Bab-ı Âsafî Divan Kalemi Mühimme-i Asâkir Defterleri (A { DVNSASK.MHM.d.) 57. google scholar Cevdet Askeriye (C.AS.) 46763, 15 Şevval [1]304 ( 7 Temmuz 1887). google scholar
• Dahiliye Mektubî Kalemi (DH.MKT.) 1658/135, 22 Muharrem [1]307 (18 Eylül 1889). google scholar
• Dahiliye Mektubî Kalemi (DH.MKT.) 1825/57, 25 Şaban [1]308 (5 Nisan 1891). google scholar
• Hariciye Nezareti Londra Sefareti (HR.SFR.3) 385/5, 16 April 1891 (16 Nisan 1891). google scholar
• Hariciye Nezareti Londra Sefareti (HR.SFR.3) 382/118, 9 August 1891 (9 Ağustos 1891). google scholar
• Hariciye Nezareti Tahrirat (HR.TH.) 104/13, 6 Rebiülahir [1]308 (19 Kasım 1890). google scholar
• Hariciye Nezareti Tercüme Odası (HR.TO.) 34/84/001, 30 Teşrin-i sani 1890 (30 Kasım 1890). google scholar
• İrade Dahilye (İ.DH.) 926/73432, 3 Zilkade [1]301 (25 Ağustos 1884). google scholar
• İrade Dahilye (İ.DH.) 972/76739, 30 Rebiülevvel [1]303(6 Ocak 1886). google scholar
• İrade Dahilye (İ.DH.) 978/77223, 5 Cumadelevvel [1]303 (9 Şubat 1886). google scholar
• İrade Dahilye (İ. DH.) 1151/90014, 17 Zilhicce [1]306 (14 Ağustos 1889). google scholar
• İrade Dahilye (İ. DH.) 1151/90014, 1 Muharrem [1]307 (28 Ağustos 1889). google scholar
• İrade Dahilye (İ. DH.) 1151/90014, 12 Muharrem [1]307 (8 Eylül 1889). google scholar
• İrade Dahilye (İ.DH.) 1205/94334, 7 Rebiülahir [1]308 (20 Kasım 1890). google scholar
• İrade Dahilye (İ.DH.) 1205/94339, 6 Rebiülahir [1]308 (19 Kasım 1890). google scholar
• İrade Dahilye (İ.DH.) 1209/94683, 20 Cumadelula [1]308 (1 Ocak 1891). google scholar
• İrade Meclis-i Mahsus (İ.MMS.) 117/5031, 23 Cumadelula [1]308 (4 Ocak 1891). google scholar
• İrade Meclis-i Mahsus (İ.MMS.) 117/5031, 26 Cumadelula [1]308 (7 Ocak 1891). google scholar
• İrade Meclis-i Mahsus (İ.MMS.) 119/5128, January 1891 (Ocak 1891). google scholar
• İrade Meclis-i Mahsus (İ.MMS.) 119/5128, 22 Recep [1]308 (3 Mart 1891). google scholar
• İrade Meclis-i Mahsus (İ.MMS.) 119/5128, 15 Şaban [1]308 (26 Mart 1891). google scholar
• İrade Meclis-i Mahsus (İ.MMS.) 119/5128, 18 Şaban [1]308 (29 Mart 1891). google scholar
• Yıldız Hususi Maruzat (Y.A.HUS.) 241/46, 26 Teşrin-i sani 1890 (26 Kasım 1890). google scholar
• Yıldız Mütenevvi Maruzat (Y.MTV.) 47/147, 7 Cumadelahir [1]308 (18 Ocak 1891). google scholar Yıldız Mütenevvi Maruzat (Y.MTV.) 47/147, 18 Cumadelahir [1]308 (29 Ocak 1891). google scholar
• Yıldız Mütenevvi Maruzat (Y.MTV.) 47/192, 26 Kânun-ı sani [1]306 (7 Şubat 1891). google scholar
• Yıldız Hariciye Nezareti Maruzatı (Y.PRK.HR..) 14/7, 18 Rebiülahir [1]308 (1 Aralık 1890). google scholar
• Yıldız Hariciye Nezareti Maruzatı (Y.PRK.HR..) 14/7, 7 Rebiülahir [1]308 (20 Kasım 1890). google scholar
• Yıldız Hariciye Nezareti Maruzatı (Y.PRK.HR..) 14/7, 26 Rebiülahir [1]308 (9 Aralık 1890). google scholar
• Yıldız Elçilik Şehbenderlik ve Ateşemiliterlik (Y. PRK.EŞA.) 12/90, 3 Cumadelahir [1]308 (14 Ocak 1891). google scholar
• Yıldız Sıhhiye Nezareti Maruzatı (Y..PRK.SH..) 4/25, [Tarih yok]. google scholar
• M. Mutlu Karakaya Arşivi google scholar
• Naim Bey Dosyası, Belge No: 1, 2, 3, 4, 5. google scholar
• Altıntaş, Ayten. “Osmanlı Devleti’nde Cerrahlık Eğitiminin Tıp Eğitimi İçine Alınması”. Tıp Tarihi 1-2 (2001): 111-117. google scholar
• Ataç, Adnan. “19. Yüzyılda Türkiye’de Cerrahinin Gelişimi ve Op. Dr. Cemil Topuzlu Paşa”. Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi (OTAM) 16 (2004): 65-76. google scholar
• Aydıntuğ, Yavuz Sinan. “20. Yüzyılda Türk Askeri Diş Hekimliği Tarihi”. Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, 2011. google scholar
• Ayhan, İsmail. “Eğitim Amacıyla Yurt Dışına Gönderilen Öğrenciler (1908-1922): Prosopografik Bir Çalışma Örneği”. Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi, 2021. google scholar
• Aykut, Ebru. “Avusturyalı Bir Hekimin Mekteb-i Tıbbiye-i Şahane’ye Mirası: Graziadio Friedrich Vallon (1819-1859) ve Kütüphanesi”. Osmanlı Bilimi Araştırmaları 23-1 (2022):1-34. google scholar
• Eğitim Tarihimizde (1840-1950) Diplomalar. Hazırlayan Halûk Perk ve İsmail Günay Paksoy. İstanbul: Bahçeşehir Üniversitesi Yayınları, 2012. google scholar
• Ergin, Osman. İstanbul Tıp Mektepleri, Enstitüleri ve Cemiyetleri. İstanbul: Osmanbey Matbaası, 1940. google scholar
• Gençoğlu, Mustafa. “Osmanlı Devleti’nce Batı’ya Eğitim Amacıyla Gönderilenler (1830-1908) - Bir Grup Biyografisi Araştırması-”. Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi, 2008. google scholar
• Gökmen, Ertan. “19. Yüzyılda Osmanlı Sağlık Görevlileri ve Emeklileri”, OTAM 52 (2022): 99-133. google scholar
• Günergun, Feza ve Nuran Yıldırım. “Cemiyet-i Tıbbiye-i Şahane’nin Mekteb-i Tıbbıye-i Şahane’ye Getirdiği Eleştiriler (1857-1867)”. Osmanlı Bilimi Araştırmaları 3-1 (2001): 19-63. google scholar
• Kâhya, Esin. On Dokuzuncu Yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu’nda Tıp Eğitimi ve Türk Hekimleri. Editör Songül Boybeyi. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları, 1997. google scholar
• MSB İstanbul Tedarik Bölge Başkanlığı Bölgesi ile Binaların Tarihçesi. T.C. Millî Savunma Bakanlığı Tedarik Bölge Başkanlığı İstanbul, 2010. google scholar
• Özbay, Kemal. Türk Askeri Hekimliği Tarihi ve Asker Hastaneleri II. İstanbul: İstanbul Matbaası, 1976. google scholar
• Rasimoğlu, Ceren Gülser İlikan. “The Foundation Of A Professional Group: Physicians In The Nineteenth Century Modernizing Ottaman Empire (1839-1908)”. Doktora Tezi, Boğaziçi Üniversitesi, 2012. google scholar Rıza Tahsin. Tıp Fakültesi Tarihçesi (Mirat-ı Mekteb-i Tıbbiye) I-II. Yayınlayan Aykut Kazancıgil. İstanbul: Özel Yayınlar, 1991. google scholar
• Rıza Tahsin. Mirat-ı Mekteb-i Tıbbiye Birinci Kitap. Dersaadet: Kader Matbaası, 1328. google scholar
• Sabah, 6 Teşrin-i evvel 1307 (18 Ekim 1891). google scholar
• Salname-i Askerî 1890. google scholar
• Salname-i Askerî 1891. google scholar
• Sarı, Nil. “Mekteb-i Tıbbiye 1827-1909”. Tıbhâne-i Âmire’den İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi’ne 1827-1967 içinde 7-28. İstanbul: Nobel Tıp Kitabevleri, 2009. google scholar
• Sarı, Nil. “Cemiyet-i Tıbbiye-i Osmaniyye ve Tıp Dilinin Türkçeleşmesi Akımı”. Osmanlı İlmî ve Meslekî Cemiyetleri, Hazırlayan Ekmeleddin İhsanoğlu içinde 121-142. İstanbul: Edebiyat Fakültesi Basımevi, 1987. google scholar
• Seventh International Congress of Hygiene and Demography, London, August 10-17 1891, Official Directory. London: Alfred Boot & Son, 1891. google scholar
• Şirin, Yasemin Öztuna. “Osmanlı Sâlnâmelerinde 1908 Tarihine Kadar Tıp Eğitimi”. Yüksek Lisans Tezi, T.C. İstanbul Üniversitesi, 1999. google scholar
• Temizkanlı, Hasan Cevdet. Kıyamet Koptuğunda: Hasan Cevdet Bey’in Çanakkale ve Doğu Cephesi Günlüğü. Hazırlayan Mutlu Karakaya. İstanbul: Yeditepe Yayınları, 2001. google scholar
• Topçu, İbrahim. “Osmanlı İmparatorluğu’nda İlk Bilimsel Tıp Cemiyetleri”. Düzce Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 9 (Özel Sayı): 132-140. google scholar
• Topuzlu, Cemil. 80 Yıllık Hatıralarım. Hazırlayan Cemalettin Topuzlu. İstanbul: Topuzlu Yayınları, 2002. google scholar
• Topuzlu, Cemil. “Ülkemizde Cerrahlığın Tarihçesi”. Ulusal Cerrahi Dergisi 7 (2) (1991): 74-79. google scholar
• Türk Cerrahi Derneği Tarihçesi. Hazırlayan Semih Baskan vd. Ankara: Miki Matbaa, 2010. google scholar
• Unat, Ekrem Kadri ve Mustafa Samastı. Mekteb-i Tıbbiye-i Mülkiye (Sivil Tıp Mektebi) 1867-1909. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Yayınları, 1990. google scholar
• Ülman, Yeşim Işıl. “Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Geçiş Sürecinde Bir Aydının Portresi [1861-1940] Dr. Besim Ömer Akalın”. Yeni Tıp Tarihi Araştırmaları 9 (2005): 435-464. google scholar
• Ülman, Yeşim Işıl. Galatasaray Tıbbiyesi Tıbbiye’de Modernleşmenin Başlangıcı. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2017. google scholar
• Yıldırım, Nuran. “Osmanlı Devleti’nin Son Eczacılık Yönetmeliği: Eczacılar ve Eczahaneler Hakkında Kararname-1922”. Osmanlı Bilimi Araştırmaları IV/2 (2003): 84-108. google scholar
• Yıldırım, Nuran. “Tüberkülinin Keşfi ve İstanbul’daki Yankıları”. Tarih Toplum 133 (1995): 12-20. google scholar
• Yıldırım, Nuran. “Türk Hekimlerinin Seçkinleşme Sürecinde Tıp Bilgisinin Transferi”, 1. Uluslararası Türk Tıp Tarihi Kongresi 10. Ulusal Türk Tıp Tarihi Kongresi Bildiri Kitabı 1(2008), 101-124. google scholar
• Yıldırım, Nuran. İstanbul’un Sağlık Tarihi. İstanbul: Ajansfa, 2010. google scholar
• Yıldırım, Nuran. Tıphâne-i Âmire ve Mekteb-i Tıbbiye-i Şahane’den İstanbul Tıp Fakültesi’ne 1827-1933. İstanbul: Betim Kitaplığı, 2019. google scholar
• Yıldırım, Nuran ve Suzan Bozkurt. “VIII. Uluslararası Hijyen ve Demografi Kongresi (1894) Kongre Üyelerinin İstanbul Gezisi”. Tarih ve Toplum 130 (1994): 14-21. google scholar
• Yıldız, Abdullah. “Osmanlı İmparatorluğu’nda Sivil ve Türkçe Tıp Eğitimine Geçiş”. Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Mecmuası 70-3 (2017): 127-134. google scholar
• Altıntaş, Ayten. “143 Yıllık Tıp Derneği: Cemiyet-i Tıbbiye-i Osmaniye”. Erişim 17 Nisan 2023. https:// www.sdplatform.com/Dergi/388/143-yillik-tip-dernegi-Cemiyet-i-Tibbiye-i-Osmaniye.aspx. google scholar
• Mortimer, Philip. “The Founders of Modern Microbiology”. Microbiology Today: 54-57. Erişim 15.01.2023. https://socgenmicrobiol.org.uk/pubs/micro_today/pdf/050601.pdf. google scholar
• “The International Congress of Hygiene and Demography”. Nature 43 (1891): 241-242. Erişim 15.01.2023. https://www.nature.com/articles/043241a0. google scholar