1850-1909 Dönemi Anadolu Sağ Kol Güzergâhı’nda Karayolu Yapım– Onarım Faaliyetleri ve İktisadî Yapıdaki Etkileri

Yıl 2025, Cilt: 26 Sayı: 1, 68 - 83, 31.01.2025

Veli Sırım , Ahmet Akyol

https://doi.org/10.26650/oba.1441891

Öz

Yol yapım ve onarım faaliyetleri Osmanlı İktisat Tarihi içerisinde iki dönem şeklinde incelenmiştir. Birincisi, Klasik Dönem’dir. Bu dönemde Anadolu içerisindeki yol yapım ve onarım faaliyetleri Roma Dönemi’nden kalan ve Selçuklu Dönemi yollarının tamir ve bakımı şeklinde olmuştur. Kısacası mevcut yollar korunmaya çalışılmış, yeni bir yol şebekesi planlanmamıştır. İkinci dönem ise Yenileşme Dönemi’dir. Bu çalışma Yenileşme Dönemi içerisinde yer alan on dokuzuncu yüzyılın ikinci yarısında Anadolu toprakları üzerindeki yol yapım ve onarım faaliyetlerinin, bu dönemde yeni kurumların işlerliğinin artmasıyla beraber, Osmanlı arşiv vesikalarının ışığında, Sağ Kol Güzergâhı içerisindeki değişim ve dönüşüm doğrultusunda hazırlanmıştır. Bu doğrultuda idari anlamda 1864 ve 1871 yılı Vilâyet Nizamnâmeleri çerçevesinde yapılan idari bölümlendirme ile Vilâyetlik statüsü kazanan Hüdavendigâr, Aydın, Konya ve Adana Vilâyetlerinde yol yapım ve onarım faaliyetlerindeki gelişimin etkisiyle tarımsal üretim, ithalat ve ihracat rakamlarındaki değişim ve bu minvalde sanayinin gelişimi ile alakalı yapılan çalışmalar neden-sonuç ilişkisi içerisinde incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Nizamnâme, Vilâyet, Karayolu, Değişim, Gelişme, İktisadi Etki

Highway Construction and Repair Activities on the Anatolian Right Branch Route in the Period 1850-1909 and Their Effects on the Economic Structure

Öz

Road Construction and repair activities have been examined in two periods in economic history. The First is the Classical Period. During this period road construction and repair activities in Anatolia were in the form of repair and maintenance of roads from the Roman Period and the Seljuck Period. In short, existing roads were tried to be preserved, a new road network was not planned. The second period is the Renewal Period. The study is, ıt was prepared in the light of archival documents, as the road construction and repair activities on the Anatolian right arm route inversed in the 19th century and the functionality of new institutions increased. In this regard, the changes in agricultural production, import and export figures and the development of industry in this regard, with the effect of the development of road construction and repair activities in the Hüdavendigâr, Aydın, Konya, Adana Provinces with the administrative division made within the framework of the provincial regulations of 1864 and 1871. It will be examined within the cause-effect relationship.

Anahtar Kelimeler

Nizamname, Province, Highway, Change, Development, Economic Effect

Kaynakça

• Akçakaya, Umut. “Bir Karış Şimendifer: Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Demiryolu Politikasının Gelişimi.” ESOGÜ Dergisi, 1 (2022), 29-61 google scholar
• Altındaş, Eylem Tekemen. “XIX. yy.’ın İkinci Yarısında Ankara’da Karayolu Ulaşımı.” Tarih Araştırmaları Dergisi, 67 (2020), 329-348 google scholar
• Atam, Şenay. Osmanlı Devleti’nde Nâfia Nezâreti, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2020 google scholar
• Aydın, Fatih ve Oral, Mumammed (2018). “Türkiye’de Karayolunun Tarihsel Gelişimi.” Ratın Academi, Özel (2018), 257-266 google scholar
• Bülbül, İsmail. “Balya-Karaaydın Maden Şirketi İşçileri (1901-1922),” Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 24 (2010), 227-240 google scholar
• Çetin, Emrah. “Tanzimat’tan II. Meşrutiyet’e İzmit Mutasarrıflığı’nda Karayolu Yapım Çalışmaları.” Uluslararası Gazi Akçakoca ve Kocaeli Tarihi Sempozyumu’nda Sunulan Bildiri, 2-4 Mayıs 2014. google scholar
• Çetin, Emrah. “Osmanlı Devleti’nin Son Döneminde Zorunlu Çalışma Uygulamalarına Dair Bir Örnek: Karayolu Yapımında Çalışma Yükümlülüğü.” International Journal of Science Culture and Sport (INTJSCS), 3 (2015), 654-664 google scholar
• Çetin, Emrah. “Tanzimat’tan 2. Meşrutiyet’e Hüdavendigar Vilâyetinde Karayolu Yapım Çalışmaları.” Turkish Studies, 8 (2013), 65-81 google scholar
• Çetin, Emrah. Tanzimat’tan II. Meşrutiyet’e Anadolu’da Karayolu Ulaşımı, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2017 google scholar
• Çiçek, Hüseyin Güçlü ve Dikmen, Süleyman. “Osmanlı Devleti’nde Bütçenin ve Bütçe Hakkının Tarihsel Gelişimi.” Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2 (2015), 83-98 google scholar
• Güler, Yavuz . “Osmanlı Devleti Dönemi Türk-Amerikan İlişkileri.” Gazi Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 1 (2005), 227-240 google scholar
• Güran, Tevfik. Zirai Politika ve Ziraatte Gelişmeler (1839-1876), Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1992 google scholar
• Gürsoy, Melih. Tarih, Ekonomisi ve İnsanları ile Bizim İzmir’imiz, İstanbul: Metis Yayınları, 1993 google scholar
• Hilmi, İbrahim. Devlet-i Osmaniyenin Ahvali, Coğrafya ve İstatikiyyesi, İstanbul: Kütüphane-i İslam ve Askeri, 1904 google scholar
• İncekara, Beyhan. “Ulaştırma Yatırımları İktisadi Büyüme İlişkisi: Türkiye Üzerine Ekonometrik Bir Analiz.” Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, 2016 google scholar
• Karaahmetoğlu, Atanur. “Osmanlı Devleti’nde Tanzimat Dönemi’nde Mecelle Bağlamında İşçi İşveren İlişkileri.” Emek ve Toplum Dergisi, 10 (2021), 75-9 google scholar
• Karpat, Kemal. Osmanlı Nüfusu (1830-1914) Demografik ve Sosyal Özellikleri, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 2003 google scholar
• Kars, Rümeysa. “Osmanlı’da Ticari Yol Sistemi ve Taşımacılık: Konya Örneği.” Journal of Universal Hıstory Studies, 2 (2019), 296-30 google scholar
• Karsandık, Özlem. “Çağdaşlaşama Sürecinde Adana: 1839-1876.” Yüksek Lisans Tezi: Ankara Üniversitesi, 2012 google scholar
• Kartal, Nazım. “Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Osmanlı’da Mülki İdare.” Akademik Yaklaşımlar Dergisi, 1 (2013), 1-24 google scholar
• Kartopu, Saffet. “Düyûn-ı Umûmiye İdaresi ve İdareyle İlgili Görüşler.” Küresel İktisat ve İşletme Çalışmaları Dergisi, 1 (2012), 32-40 google scholar
• Kaynar, Reşat. Mustafa Reşit Paşa ve Tanzimat, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1991 google scholar
• Kılıç, Selda Kaya. “Tuna Vilâyet Nizamnâmesinin Tuna Vilâyetinde Uygulanması ve Mithat Paşa.” Tarih Araştırmaları Dergisi, 24 (2005), 99-111 google scholar
• Kızıltan, Yılmaz. “I. Meşrutiyet’in İlanı ve İlk Osmanlı Mebusan Meclisi.” Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1 (2006), 251-272 google scholar
• Korkmaz, Hüseyin. “Antakya’da Zemin Özellikleri ve Deprem Etkisi Arasındaki İlişki.” Coğrafi Bilimler Dergisi, 4 (2006), 49-66 google scholar
• Kurdoğlu, Faik. Türk Zıraî Tarihine Bir Bakış, İstanbul: Devlet Basımevi, 1938 google scholar
• Kütüoğlu, Mübahat S. Tanzimat Dönemi’nde Yabancıların İktisadi Faaliyetleri, 150. Yılında Tanzimat içinde, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1992 google scholar
• Martal, Abdullah ve Gökdemir, Oktay. XIX. yy. Osmanlı Ekonomisi ve Batı Anadolu’da Kooperatifçiliğe Yol Açan Gelişmeler, İzmir Tariş Tarihi içinde, İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları, 1993 google scholar
• Muşmal, Hüseyin, “Konya Vilâyeti’nin Islahı ve İmarı Hakkında 9 Eylül 1880 Tarihli Layiha.” Selçuk Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Edebiyat Dergisi, 17 (2007), 125-126 google scholar
• Ortaylı, İlber. “Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Yerel Yönetim Geleneği”, İstanbul: Hil Yayınları, 1985 google scholar
• Özdemir, Süleyman. “Türkiye’de Zorunlu Çalışma Uygulamaları.” Journal of Social Poliscy Conferences, 41-42 (1996), 181-214 google scholar
• Sannav, Sabri Can. “Kırım Savaşı’nın (1853-1856) Balkanlardaki Milliyetçilik Hareketlerine Etkileri.” ABAD, 9 (2022), 257-277 google scholar
• Şaşmaz, Musa. “İngiliz Konsolosu Stewart’ın Konya Vilâyeti ile İlgili Raporu (1879).” Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, (2002), 57-97 google scholar
• Satış, İhsan. “Islah-ı Sanayi Komisyonu ve Şirketlerin Teşekkülü: Debbağ Şirketi Örneği.” Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 18 (2012), 417-429 google scholar
• Topkaya, Adem. “Salnamalere Göre Konya Vilâyeti Sosyo-Ekonomik ve Kültürel Yapı.” Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, 2007 google scholar
• Tunalı, Ayten Can (2009). “Fehmi Paşa.” Tarih Araştırmaları Dergisi, 28 (2009), 71-87 google scholar
• Ünlü, Mucize. “II. Abdülhamid Dönemi’nde İzmit’te İmar Faaliyetleri,” Uluslararası Karamürsel Alp ve Kocaeli Tarihi Sempozyumu’nda Sunulan Bildiri, 3-5 Nisan 2015 google scholar
• Yalçın, Ayhan (2021). “Silifke’de Sosyo-Ekonomik ve Kentsel Gelişme (16. Yüzyıldan 19. Yüzyıla).” Karamanoğlu Mehmet Bey Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 1 (2021), 146-164. google scholar
• BAO, A. MKT. MHM. 386/57 google scholar
• BOA, İ. ŞD. 41/263 google scholar
• BOA, DH. MKT. 1433/115 google scholar
• BOA, İ. MMS. 110/4706 google scholar
• BOA, A. MKT. NZD. 21/77 google scholar
• BOA, T. 1757/72 google scholar
• BOA, ŞD. 495/9 google scholar
• BOA, ŞD. 505/16 google scholar
• BOA, Y. PRK. TNF. 2/38 google scholar
• BOA, A. MKT. MHM. 47/55 google scholar
• BOA, BEO. 390/29217 google scholar
• BOA, T. OMİ. 1449/35 google scholar
• BOA, DH. TMIK. S. 27/4 google scholar
• BOA, İDH. 693/48478-5 google scholar
• BOA, DH. MKT. 1518/73 google scholar
• BOA, İ. ŞD. 41/263 google scholar
• BOA, İ. MMS. 110/4706 google scholar
• SALNAME-İ VİLÂYET-İ AYDIN, 1302; 99-101 google scholar
• SALNAME-İ VİLÂYET-İ AYDIN, 1324; 210-212 google scholar