Gelişimsel Niş Ölçeği’nin Türkçeye Uyarlanması ve Psikometrik Özelliklerinin İncelenmesi

Yıl 2022, , 397 - 426, 01.09.2022

Esin Şener , Gülpembe Yüceol Berna Aytaç , Ayşe Vildan Acar Bayraktar Zeynep Çakmak Suzan Çen Yağız

https://doi.org/10.26650/SP2021-847567

Öz

Yaşam boyu gelişim sürecini birey-bağlam etkileşimine odaklanarak incelemeyi amaçlayan güncel psikolojik çalışmalar için gelişimsel niş kavramı ve bu kavramın farklı psikolojik değişkenlerle ilişkisini değerlendirmek önemlidir. Ulusal alanyazında aile ortamını ve ilişkilerini değerlendirmek için kullanılan ölçüm araçları incelendiğinde, bireyin içinde yaşadığı aile bağlamının özelliklerini ve gelişimsel niş yapısını değerlendiren bir ölçüm aracına ihtiyaç olduğu görülmüştür. Bu doğrultuda mevcut araştırmanın amacı, Narvaez ve arkadaşları (2016b) tarafından geliştirilen, bireyin 18 yaşına kadar içinde yaşadığı aile bağlamını değerlendiren Gelişimsel Niş Ölçeği’ni (GNÖ) Türkçeye uyarlamak ve psikometrik özelliklerini incelemektir. Ölçeğin Türkçeye uyarlaması iki farklı çalışma temelinde yürütülmüştür. Açımlayıcı faktör analizi ve geçerlik analizlerinin yürütüldüğü ilk çalışmada örneklem, 224’ü kadın (%71.3), 90’ı erkek (%28.7) 314 katılımcıdan oluşmaktadır. Katılımcıların yaş ortalaması 20.63’tir (SS = 1.99). Doğrulayıcı faktör analizleri ise ikinci çalışma kapsamında yürütülmüştür. İkinci çalışmanın örneklemi, 271’i kadın (%82.9), 56’sı erkek (%17.1) 327 katılımcıdan oluşmaktadır. Katılımcıların yaş ortalaması 20.86’dır (SS = 2.65). Ölçek orijinalinde 20 maddeden oluşmaktadır ve tek faktörlü bir yapıya sahiptir. Bulgular, ölçeğin Türkçe formunun 19 madde ve dört faktörlü bir yapıya sahip olduğunu göstermiştir. Ayrıca, GNÖ’nün yapı geçerliğini sınamak için, Aile İklimi Ölçeği, Ebeveyn-Çocuk İlişkisi ve Aile Çevresi Kaos Ölçeği kullanılarak farklı yapılarla ilişkileri incelenmiştir. GNÖ ile bu yapılar arasındaki korelasyonların ağırlıklı olarak orta düzeyde olması ölçeğin yapı geçerliğine yönelik kanıt sağlamaktadır. Bunun yanı sıra, GNÖ’nün iç tutarlık katsayıları tüm ölçek için .90, faktörler için .67 ile .83 arasında değişmektedir. Sonuç olarak, mevcut çalışmanın bulguları bu ölçeğin geçerli ve güvenilir bir ölçüm aracı olduğu yönünde kanıtlar sunmuştur. Bu doğrultuda mevcut araştırmanın gelişimsel niş kavramının çalışılabilmesi için işlevsel bir ölçme aracının uyarlanmasıyla ulusal alanyazına katkı sağlayabileceği düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Gelişimsel Niş Ölçeği, Aile, Bağlam, Geçerlik, Güvenirlik

Adapting the Evolved Developmental Niche History to Turkish and Investigating Its Psychometric Properties

Öz

Having studies that emphasize the mutual relations between individuals and contexts in lifespan development evaluate the concept of developmental niche and its associations with different constructs is important. The scales that evaluate the family environment in the Turkish literature were examined, and a need has been observed for a scale that assesses the characteristics of the family context and developmental niche. For this aim, this study intends to adapt and evaluate the psychometric properties of the Evolved Developmental Niche History (EDNH), a measure developed by Narvaez et al. (2016b). The study has been conducted in two parts to assess the EDNH’s psychometric properties. The first part of the study conducts exploratory factor analyses (EFA) and validity analyses. The sample includes a total of 314 university students, 224 (71.3%) of whom are female and 90 (28.7%) who are male. The participants’ mean age is 20.63 years (SD = 1.99). The second part of the study conducts a confirmatory factor analysis (CFA) over a sample consisting of 327 participants, of whom 271 (82.9%) are female and 56 (17.1%) are male. The participants’ mean age is 20.86 years (SD = 2.65). The scale originally consisted of 20 items with one factor. The findings reveal the scale to have 19 items and four factors in the Turkish sample. The relationships the EDNH has with the Family Climate Scale (Gönül et al., 2018); the Parent-Child Relationship Scale (Aytaç et al., 2018); and the Confusion, Hubbub, and Order Scale (Methany et al., 1982) were examined to test the construct validity. The correlations between these scales and the EDNH were mainly moderate. These results support the construct validity. In addition, Cronbach’s alpha for the overall EDNH is .90 and ranges from .67 to .83 for each of the factors. As a result, the findings from the present study provide evidence that this scale is a valid and reliable measurement tool. The adaptation of this scale is thought to be able to contribute to the Turkish literature for studying the concept of developmental niche.

Anahtar Kelimeler

Evolved Developmental Niche History, family, context, validity, reliability

Kaynakça

• Aquilino, W. S. ve Supple, A. J. (2001). Long-term effects of parenting practices during adolescence on well-being: Outcomes in young adulthood. Journal of Family Issues, 22(3), 289-308. https://doi. org/10.1177/019251301022003002 google scholar
• Auersperg, F., Vlasak, T., Ponocny, I. ve Barth, A. (2019). Long-term effects of parental divorce on mental health - A meta-analysis. Journal of Psychiatric Research, 119, 107-115. https://doi. org/10.1016/j.jpsychires.2019.09.011 google scholar
• Aytaç, A., Çen, S. ve Yüceol, G. P (2018). Ebeveyn-Çocuk İlişkisi Ölçeği geçerlilik ve güvenilirlik çalışması. Çocuk ve Gençlik Ruh Sağlığı Dergisi, 25(3), 209-220. google scholar
• Bell, N. J. (2019). Relational developmental systems and family research: Considering qualitative applications. Journal of Family Theory & Review, 11(2), 230-242. https://doi.org/10.1111/jftr.12305 google scholar
• Björnberg, A. ve Nicholson, N. (2007). The family climate scales: Development of a new measure for use in family business research. Family Business Review, 20(3), 229-246. https://doi.org/10.1111/ j.1741-6248.2007.00098.x google scholar
• Bulut, F. I. (1990). Aile Değerlendirme Ölçeği el kitabı. Ankara: Özgüzeliş Matbaası. google scholar
• Carpendale, J. I., Hammond, S. I. ve Atwood, S. (2013). A relational developmental systems approach to moral development. Advances in Child Development and Behavior, 45, 125-153. https://doi. org/10.1016/B978-0-12-397946-9.00006-3 google scholar
• Day, R. L., Laland, K.N. ve Odling-Smee, F.J. (2003). Rethinking adaptation: The niche-construction perspective. Perspectives in Biology and Medicine, 46(1), 80-95. https://doi.org/ google scholar
• Demirtaş-Zorbaz, S. ve Korkut-Owen, F. (2016). Çocuklar için Aile İlişkileri Ölçeği’nin geliştirilmesi. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 4(39). 58-67. google scholar
• DeVellis, R. F. (2012). Scale development: Theory and applications (3. Baskı). Sage Publications. google scholar
• Erber, J. T. (2013). Aging and older adulthood (3. Baskı). Wiley-Blackwell. google scholar
• Field, A. (2013). Discovering statistics using IBM SPSS statistics. Sage Publications. google scholar
• Flynn, E. G., Laland, K. N., Kendal, R. L. ve Kendal, J. R. (2013). Target article with commentaries: Developmental niche construction. Developmental Science, 16(2), 296-313. https://doi.org/10.1111/ desc.12030 google scholar
• Fridlund, A. J., Ekman, P. ve Oster, H. (1987). Facial expressions of emotion. A. W. Siegman ve S. Feldstein (Ed.), Nonverbal behavior and communication içinde (s. 143-223). Lawrence Erlbaum Associates, Inc. google scholar
• Gottlieb, G. (1991). Experiential canalization of behavioral development: Theory. Developmental Psychology, 27(1), 4-13. https://doi.org/. google scholar
• Gönül, B., Işık-Baş, H. ve Şahin-Acar, B. (2018). Aile İklimi Ölçeği’nin Türkçeye uyarlanması ve psikometrik açıdan incelenmesi. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 8(50), 165-200. google scholar
• Gülerce, A. (1996). Türkiye’de ailelerin psikolojik örüntüleri. Boğaziçi Üniversitesi Yayınları. google scholar
• Harkness, S. ve Super, C. M. (1983). The cultural construction of child development: A framework for the socialization of affect. Ethos, 11(4), 221-231. https://doi.org/10.1525/eth.1983.11.4.02a00020 google scholar
• Hetherington, E. M. ve Clingempeel, W.G. (1992). Coping with marital transitions: A family systems perspective. Monographs of the Society for Research in Child Development, 57(2/3), 1-207. https:// doi.org/10.2307/1166050. google scholar
• Hu, L. ve Bentler, P. M. (1999). Cutoff criteria for fit indices in covariance structural analysis: Conventional criteria versus new alternatives. Structural Equation Modeling: A Multidisciplinary Journal, 6(1), 1-55. https://doi.org/10.1080/10705519909540118 google scholar
• Kağıtçıbaşı, Ç. (2010). Benlik, aile ve insan gelişimi: Kültürel psikoloji. KoçÜniversitesi Yayınları. google scholar
• Lerner, R. M. (2006). Developmental science, developmental systems, and contemporary theories of human development. R. M. Lerner ve W. Damon (Ed.), Handbook of child psychology: Theoretical models of human development içinde (s. 1-17). John Wiley & Sons Inc. google scholar
• Lerner, R. M., Johnson, S. K., ve Buckingham, M. H. (2015a). Relational developmental systems-based theories and the study of children and families: Lerner and Spanier (1978) revisited. Journal of Family Theory & Review, 7(2), 83-104. https://doi.org/10.1111/jftr.12067 google scholar
• Lerner, R. M., Lerner, J. V., Bowers, E. P., ve Geldhof, G. J. (2015b). Positive youth development and relational-developmental-systems. W. F. Overton, P. C. M. Molenaar, ve R. M. Lerner (Ed.), Handbook of child psychology and developmental science: Theory and method içinde (s. 607-651). John Wiley & Sons. google scholar
• Lloyd, E. A. ve Feldman, M. W. (2002). Evolutionary psychology: A view from evolutionary biology. Psychological Inquiry, 13(2), 150-156. https://doi.org/10.1207/S15327965PLI1302_04. google scholar
• Matheny, A. P., Wachs, T. D., Ludwig, J. L. ve Phillips, K. (1995). Bringing order out of chaos: Psychometric characteristics of the confusion, hubbub, and order scale. Journal of Applied Developmental Psychology, 16(3), 429-444. https://doi.org/10.1016/0193-3973(95)90028-4. google scholar
• McCrae, R. R. ve Costa, P. T. (1991). Adding liebe und arbeit: The full five-factor model and well-being. Personality and Social Psychology Bulletin, 17(2), 227-232. https://doi. org/10.1177/014616729101700217. google scholar
• Narvaez, D. (2008). Triune ethics: The neurobiological roots of our multiple moralities. New Ideas in Psychology, 26(1), 95-119. https://doi.org/10.1016/j.newideapsych.2007.07.008 google scholar
• Narvaez, D., Panksepp, J., Schore, A. N. ve Gleason, T. R. (2013). Evolution, early experience and human development: From research to practice and policy. Oxford University Press. google scholar
• Narvaez, D., Thiel, A., Kurth, A. ve Renfus, K. (2016a). Past moral action and ethical orientation. D. Narvaez (Ed.), Embodied morality: Protectionism, engagement and imagination içinde (s. 99-118). Palgrave-Macmillan. google scholar
• Narvaez, D., Wang, L. J. ve Cheng, Y. (2016b). The evolved developmental niche in childhood: Relation to adult psychopathology and morality. Applied Developmental Science, 20(4), 294-309. https:// doi.org/10.1080/10888691.2015.1128835. google scholar
• Overton, W. F. (2015). Processes, relations, and relational-developmental systems. W. F. Overton, P. C. M. Molenaar ve R. M. Lerner (Ed.), Handbook of child psychology and developmental science: Theory and method içinde (s. 9-62). John Wiley & Sons, Inc. google scholar
• Overton, W. F. ve Lerner, R. M. (2012). Relational-developmental systems: Paradigm for developmental science in the postgenomic era. Brain and Behavioral Science, 35(5), 375-376. https://doi. org/10.1017/S0140525X12001082. google scholar
• Oyama, S., Griffiths, P. E. ve Gray, R. D. (2001). Cycles of contingency: Developmental systems and evolution. MIT Press. google scholar
• Patten, S. B., Wilkes, T. C., Williams, J. V., Lavorato, D. H., El-Guebaly, N., Wild, T. C., Colman, I. ve Bulloch, A. G. (2016). Childhood adversity and subsequent mental health status in adulthood: Screening for associations using two linked surveys. Epidemiology and Psychiatric Sciences, 25(2), 160-170. https://doi.org/10.1017/S204579601500010 google scholar
• Petren, K. (2001). The concepts of the habitat and the niche. Encyclopedia of Biodiversity, 3, 303-315. https://doi.org/10.1016/b978-0-12-384719-5.00069-1. google scholar
• Raffaelli, M. ve Ontai, L. L. (2004). Gender socialization in Latino/a families: Results from two retrospective studies. Sex Roles, 50(5), 287-299. https://doi.org/10.1023/B:SERS.0000018886.58945.06 google scholar
• Santostefano, S. (2010). Developmental psychopathology—Self, embodiment, meaning: A holistic-systems perspective. W. F. Overton ve R. M. Lerner (Ed.), The handbook of life-span development, Vol. 1. Cognition, biology, and methods içinde (s. 792-836). John Wiley & Sons. google scholar
• Stotz, K. (2010). Human nature and cognitive-developmental niche construction. Phenomenology and the Cognitive Sciences, 9(4), 483-501. https://doi.org/10.1007/s11097-010-9178-7. google scholar
• Super, C. M. ve Harkness, S. (1986). The developmental niche: A conceptualization at the interface of child and culture. International Journal of Behavioral Development, 9(4), 545-569. https://doi. org/10.1177/016502548600900409. google scholar
• Sümer, N., Solak, N. ve Harma, M. (2013). İşsiz yaşam: İşsizliğin ve iş güvencesizliğinin birey ve aile üzerindeki etkileri. Koç Üniversitesi Yayınları. google scholar
• Tabachnick, B. G. ve Fidell, L. S. (2007). Using multivariate statistics (5. Baskı). Allyn & Bacon/ Pearson Education. google scholar
• Usluer, S. (1989). The reliability and validity of the Turkish Family Environment Questionnaire [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Boğaziçi Üniversitesi. google scholar
• Waldinger, R. J., Vaillant, G. E. ve Orav, E. J. (2007). Childhood sibling relationships as a predictor of major depression in adulthood: A 30-year prospective study. American Journal of Psychiatry, 164(6), 949-954. google scholar
• Waters, E., Merrick, S., Treboux, D., Crowell, J. ve Albersheim, L. (2000). Attachment security in infancy and early adulthood: A twenty-year longitudinal study. Child Development, 71(3), 684689. https://doi.org/10.1111/1467-8624.00176 google scholar