Göçün Kuşaklararası Bağlamda Psikopatolojik Yansımaları

Yıl 2021, , 167 - 197, 08.02.2021

Ayla Hocaoğlu Uzunkaya Banu Yılmaz

https://doi.org/10.26650/SP2019-0079

Öz

‘Travmanın kuşaklararası aktarımı’, bireyin deneyimlediği travmatik yaşantıların etkilerinin, çeşitli mekanizmalar aracılığıyla aktarılarak ailenin sonraki kuşaklarında da görülebildiği anlamına gelmektedir. Bu araştırmanın temel amacı, son dönem Bulgaristan göçünü (1989) yaşayan kadınlarda travmaya maruz kalma ve travmatik stres düzeyi ile göçü doğrudan yaşamamış ikinci kuşaktaki kişilerin psikolojik belirtileri arasındaki ilişkileri incelemektir. Veri toplama araçları olarak Travmaya Maruz Kalma Ölçeği, Olay Etkisi Ölçeği-R, Kısa Semptom Envanteri, Dünyaya İlişkin Varsayımlar Ölçeği ve Ailede Koruyucu Etkenler Ölçeği kullanılmıştır. Araştırma, son dönem Bulgaristan göçüne maruz kalmış 41 yaş ve üzerindeki kadınlar (N =170) ve onların 16-27 yaş arasındaki çocukları (N = 170) ile yürütülmüştür. Sonuçlar, annelerin travmaya maruz kalma ve travmatik stres düzeylerinin artmasının, çocuklarının psikolojik belirtilerinin kötüleşmesiyle ilişkili olduğuna işaret etmektedir. Ayrıca ikinci kuşaktaki bireyler, annelerinin travmatik stres düzeylerine göre üç grup olarak ayrılıp psikolojik belirtiler açısından karşılaştırılmıştır. Sonuçlar, travmatik stresi yüksek olan annelerin çocuklarında travmatik stresi düşük olan annelerin çocuklarına kıyasla daha fazla anksiyete belirtisi olduğunu göstermektedir. Aile işlevselliği ve temel varsayımlar ise psikolojik sağlık açısından koruyucu olmaktadır. Bu çalışmanın bulguları, göçün kuşaklararası etkilerine işaret etmektedir. Konuyla ilgili yapılan çalışmalarda travmanın sonraki kuşaktaki etkilerinde, travmatik stresin önemi vurgulanmaktadır. Bu çalışmada da annelerinin travmatik stres düzeyine göre ikinci kuşaktaki bireylerin anksiyete belirtileri farklılaşmaktadır. Travmatik deneyimler, ebeveynlerin çocuk yetiştirme stillerini olumsuz etkileyebilmektedir. İkinci kuşaktaki bireylerin anksiyete belirtilerinin fazla olması, bu kapsamda tartışılmıştır. Alan yazınla tutarlı olarak aile işlevselliğinin yüksek olması, ikinci kuşaktaki bireylerin psikolojik sağlıkları açısından koruyucu olmaktadır. Dünya genelinde savaş nedeniyle evini terk etmek zorunda kalan insan sayısı şimdiye kadarki en yüksek düzeye ulaşmıştır. Göçün psikolojik etkilerinin aynı zamanda kuşaklararası aktarılabileceği gerçeği durumun önemini arttırmaktadır

Anahtar Kelimeler

Göç, travma, travmanın kuşaklararası etkileri, Bulgaristan göçü

Psychopathological Reflections of Migration on the Intergenerational Context

Öz

The concept of the transgenerational transmission of trauma posits that the effects of traumatic experiences can be transferred from one generation to the next within the family through various mechanisms. The study mainly aims to examine trauma exposure and traumatic stress level in women who experienced the last period of the Bulgarian migration (1989) and their relationship with the psychological symptoms of individuals in the second generation without a direct experience of the migration. The Trauma Exposure Scale, Impact of Event Scale-R, Brief Symptom Inventory, World Assumptions Scale, and the Inventory of Family Protective Factors were used for data collection. The study was conducted on women (N = 170) who experienced the last period of the Bulgaria migration, aged at least 41 years, and with children aged between 16 and 27 years. The results indicate that increases in traumatic exposure and traumatic stress among mothers are associated with increases in the psychological symptoms of children. Furthermore, comparison was made between individuals in the second generation, who were categorized into three groups according to the mothers’ traumatic stress level. The findings indicated that the children of mothers with high levels of traumatic stress experienced more symptoms of anxiety than those of mothers with low levels of traumatic stress. Family functioning and basic assumptions serve as protective mechanisms for the psychological health of individuals in the second generation. Moreover, the results indicate that migration led to transgenerational effects. Previous studies on the subject emphasized the importance of traumatic stress. Similarly, symptoms of anxiety among individuals in the second generation differed according to the stress level of the mothers. In turn, traumatic experiences can exert negative effects on parenting style. For this reason, the increased frequency of symptoms of anxiety among individuals in the second generation are discussed in this context. Consistent with the literature, high family functioning is one of the protective mechanisms for the psychological health of individuals in the second generation. The number of people forced to leave their homes due to war has reached the highest level. The finding that the psychological impacts of the migration can be transmitted between generations increases its significance.

Anahtar Kelimeler

Migration, trauma, transgenerational effects of trauma, Bulgarian migration

Kaynakça

• Adanu, R. M. K. ve Johnson, T.R.B. (2009). Migration and women’s health. International Journal of Gynecology ve Obstetrics, 106(2), 179–181. https://doi.org/10.1016/j.ijgo.2009.03.036 google scholar
• Ahmadzadeh, G. H. ve Malekian, A. (2004). Aggression, anxiety, and social development in adolescent children of war veterans with PTSD versus those of non-veterans. Journal of Research in Medical Sciences, 9, 33–36. google scholar
• Akdeniz, E. B. ve Öz, F. (2009). Koruyucu ruh sağlığı açısından göç ve kadın. Kriz Dergisi, 17 (1), 27- 36. doi: 10.5455/cap.20140503020915 google scholar
• Aker, T., Ayata, B., Özeren, M., Buran, B. ve Bay, A. (2002). Zorunlu iç göç: Ruhsal ve toplumsal sonuçları. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 3(2), 97-103. google scholar
• American Psychological Association (APA, 2013). Publication manual of the American Psychological Association (6th ed.). Washington, DC: APA. google scholar
• Aviad-Wilchek, Y., Levy, I. ve Ben-David, S. (2017). Readiness to use psychoactive substances among second-generation adolescent immigrants and perceptions of parental immigration-related trauma. Substance Use & Misuse, 52(12), 1646-1655. doi: 10.1080/10826084.2017.1298618 google scholar
• Baranowsky, A. B., Young, M., Johnson-Douglas, S., Williams-Keeler, L. ve McCarrey, M. (1998). PTSD transmission: A review of secondary traumatization in Holocaust survivor families. Canadian Psychology, 39(4), 247-256. doi:10.1037/H0086816 google scholar
• Başkak, B., Sayıl, I. ve Özgüven, H. D. (2005). Avrupa’da intihar girişiminde bulunan Türk göçmenlerin sosyodemografik analizi. Kriz Dergisi, 13(3), 9-14. google scholar
• Bayraktar, F. ve Gün, Z. (2008). Türkiye’de iç göçün ergenlerin uyumundaki rolü. Türk Psikiyatri Dergisi, 19(2), 167-176. google scholar
• Bentley, J. A., Thoburn, J. W., Stewart, D. G. ve Boynton, L. D. (2012). Post-migration stress as a moderator between traumatic exposure and self-reported mental health symptoms in a sample of Somali refugees. Journal of Loss and Trauma, 17, 452-469. https://doi.org/10.1080/15325024.2012.665008 google scholar
• Bhugra, D. (2004). Migration and mental health. Acta Psychiatrica Scandinavica, 109(4), 243-258. https://doi.org/10.1046/j.0001-690X.2003.00246.x google scholar
• Caselli, L. T. ve Motta, R. W. (1995). The effect of PTSD and combat level on Vietnam veterans’ perceptions of child behavior and marital adjustment. Journal of Clinical Psychology, 51(1), 4-12. https://doi.org/10.1002/1097-4679(199501)51:1<4::AID-JCLP2270510102>3.0.CO;2-E google scholar
• Cohen, Z. P. (2019). Üç kuşak kadın yetişkinin çocukluk çağı travmaları, dissosiyasyon ve şiddete yönelik tutumları bakımından incelenmesi. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). İstanbul Üniversitesi, Cerrahpaşa Adli Tip Enstitüsü, İstanbul. google scholar
• Conway, M.A. ve Pleydell-Pearse, W.C. (2000). The construction of autobiographical memories in the self memory system. Psychological Review, 107(2), 261-288. https://doi.org/10.1037/0033- 295X.107.2.261 google scholar
• Çetin, T. (2008). Bulgaristan’daki soydaşlarımızın Türkiye’ye göç etme süreçlerini etkileyen bazı değişkenlerin incelenmesi. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, 8(1), 55-75. google scholar
• Çorapçıoğlu, A., Yargıç, İ., Geyran, P. ve Kocabaşoğlu, N. (2006). “Olayların Etkisi Ölçeği” (IES-R) Türkçe versiyonunun geçerlilik ve güvenilirliği. New Symposium Journal, 44(1), 14-22. google scholar
• Dalgard, N. T. ve Montgomery, E. (2017). The transgenerational transmission of refugee trauma: family functioning and children’s psychosocial adjustment. International Journal of Migration, Health and Social Care doi: 10.1108/IJMHSC-06-2016-0024 google scholar
• Dalgaard, N. T., Todd, B. K., Daniel, S. I. F. ve Montgomery, E. (2016). The transmission of trauma in refugee families: Associations between ıntrafamily trauma communication style, children’s attachment security and psychosocial adjustment. Attachment and Human Development, 18(1), 69- 89. doi: 10.1080/14616734.2015.1113305 google scholar
• Danieli, Y. (Ed.) (1998). Intergenerational handbook of multigenerational legacies of trauma. New York: Plenum Press. google scholar
• Daud, A., Skoglund, E. ve Rydelius, P. A. (2005). Children in families of torture victims: Transgenerational transmission of parents’ traumatic experiences to their children. International Journal of Social Welfare, 14(1), 23-32. https://doi.org/10.1111/j.1468-2397.2005.00336.x google scholar
• Davidson, A. C. ve Mellor, D. J. (2001). The adjustment of children of Australian Vietnam veterans: is there evidence for the transgenerational transmission of the effects of war-related trauma? Australian and New Zealand Journal of Psychiatry, 35(3), 345-351. https://doi.org/10.1046/j.1440- 1614.2001.00897.x google scholar
• Dayıoğlu, A. (2005). Toplama kampından Meclis’e Bulgaristan’da Türk ve müslüman azınlığı. İstanbul: İletişim Yayınları. google scholar
• Dekel, R. ve Goldblatt, H. (2008). Is there intergenerational transmission of trauma? The case of combat veteran’s children. American Journal of Orthopsychiatry, 78(3), 281–289. Doi: 10.1037/a0013955 google scholar
• Derin, G. ve Öztürk, E. (2018). Psikotarih temelli çocuk yetiştirme stillerinin kuşaklararası travma geçişi açısından incelenmesi. Turaz Akademi, 1, 16-29. google scholar
• Derogatis, L. R. (1993). BSI Brief Symptom Inventory: Administration, scoring, and procedure manual (4th Ed.). Minneapolis, MN: National Computer Systems. google scholar
• Ekşi, A. (2002). Sığınmacı ve göçmenlerde psikopatoloji. Türk Psikiyatri Dergisi, 13(3), 215- 221. google scholar
• Esses, V. M., Deaux, K. ve Lalonde, R. N. ve Brown, R. (2010). Psychological perspectives on immigration. Journal of Social Issues, 66(4), 635-647. https://doi.org/10.1111/j.1540- 4560.2010.01667.x google scholar
• Field, N. P., Om, C., Kim, T. ve Vorn, S. (2011). Parental styles in second generation effects of genocide stemming from the Khmer Rouge Regime in Cambodia. Attachment and Human Development, 13(6), 611–628. https://doi.org/10.1080/14616734.2011.609015 google scholar
• Fossion, P., Leys, C., Vandeleur, C., Kempenaers, C., Braun, S., Verbanck, P. ve Linkowski, P. (2015). Transgenerational transmission of trauma in families of Holocaust survivors: The consequences of extreme family functioning on resilience, sense of coherence, anxiety and depression. Journal of Affective Disorders, 171, 48-53. https://doi.org/10.1016/j.jad.2014.08.054 google scholar
• Foster, P. R. (2001). When immigration is trauma: Guidelines for the individual and family clinician. American Journal of Orthopsychiatry, 71(2), 153-170. https://doi.org/10.1037/0002-9432.71.2.153 google scholar
• Fridman, A., Bakermans, K. M. J., Sagi, S. A. ve Van IJzendoorn, M. H. (2011). Coping in olg age with extreme childhood trauma: Aging Holocaust survivors and their offspring facing new challenges. Aging and Mental Health, 15(2), 232-242. https://doi.org/10.1080/13607863.2010.505232 google scholar
• Gardner, D. L., Huber, C. H., Steiner, R., Vazquez, L. A. ve Savage, T. A. (2008). The development and validation of the Inventory of Family Protective Factors: A brief assessment for family counseling. The Family Journal,16(2), 107-117. https://doi.org/10.1177/1066480708314259 google scholar
• Grills-Taquechel, A. E., Littleton, H. L. ve Axsom, D. (2011). Social support, world assumption, and exposureas predictors anxiety and quality of life following a mass trauma. Journal of Anxiety Disorders, 25(4), 498-506. https://doi.org/10.1016/j.janxdis.2010.12.003 google scholar
• Gökler-Danışman, I. ve Köksal, S. (2011). Ailedeki Koruyucu Etkenler Ölçeği Türkçe formunun geçerlik ve güvenilirliği. Türk Psikoloji Yazıları, 14(28), 39-46. google scholar
• Gülşen, C., Knipscheer, J. ve Kleber, R. (2010). The impact of forced migration on mental health: A comparative study on posttraumatic stress among internally displaced and externally migrated Kurdish women. Traumatology, 16(4), 109–116. Doi: 10.1177/1534765610388306 google scholar
• Gündüz, A. O. (2013). Bulgaristan’dan Türkiye’ye Türk göçü (1989 örneği). Kırklareli Üniversitesi Balkan Araştırmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi. Erişim adresi: http://acikerisim.kirklareli. edu.tr:8080/xmlui/bitstream/handle/20.500.11857/225/2013-.html.pdf?sequence=1 google scholar
• Hetzel-Riggin, M. D. ve Roby, R. P. (2013). Trauma type and gender effects on PTSD, general distress, and peritraumatic dissociation. Journal of Loss and Trauma, 18(1), 41–53. https://doi.org/10.1080 /15325024.2012.679119 google scholar
• Horowitz, M., Wilner, N. ve Alvarez, W. (1979). Impact of Events Scale: A measure of subjective stress. Psychosomatic Medicine, 41(3), 209-218. Doi:10.1097/00006842-197905000-00004 google scholar
• Hovey, J. D. (2000). Acculturative stress, depression, and suicidal ideation in Mexican immigrants. Cultural Diversity and Ethnic Minority Psychology, 6(2), 134. https://doi.org/10.1037/1099- 9809.6.2.134 google scholar
• Idris, A. (2012). Malaysia and forced migration. Intellectual Discourse, 20(1), 31-54. google scholar
• Işıklı, S. (2006). Travma sonrası stres belirtileri olan bireylerde olaya ilişkin dikkat yanlılığı, ayrışma düzeyi ve çalışma belleği uzamı arasındaki ilişkiler. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Hacettepe Üniversitesi Psikoloji Bölümü, Ankara. google scholar
• Janoff-Bulman, R. (1989). Assumptive worlds and the stress of traumatic events: Aplications of the shema construct. Social Cognition, 7(2), 113-136. https://doi.org/10.1521/soco.1989.7.2.113 google scholar
• Josselyn, S. A. ve Frankland, P. W. (2012). Infantile amnesia: A neurogenic hypothesis. Learning & Memory, 19(9), 423-433. doi:10.1101/lm.021311.110 google scholar
• Kaitz, M., Levy, M., Ebstein, R., Faraone, S.V. ve Mankuta, D. (2009). The intergenerational effects of trauma from terror: A real possibility. Infant Mental Health Journal, 30(2), 158-179. Doi: 10.1002/imhj.20209 google scholar
• Kapçı, E.G. ve Hamamcı, Z. (2010). Aile işlevi ile psikolojik belirtiler arasındaki ilişki: Erken dönem uyum bozucu şemaların rolü. Klinik Psikiyatri Dergisi, 13, 127- 136. google scholar Kellermann, N. P. F. (2001a). Transmission of Holocaust trauma-an integrative view. Psychiatry, 64(3), 256-267. Doi: 10.1521/psyc.64.3.256.18464 google scholar
• Kellermann, N. P. F. (2001b). Psychopathology in children of Holocaust survivors: A review of the research literature. Israel Journal of Psychiatry and Related Sciences, 38(1), 36-46. google scholar
• Kira, I. A. (2001). Taxonomy of trauma and trauma assessment. Traumatology, 7(2), 73-86. https://doi. org/10.1177/153476560100700202 google scholar
• Kolukırık, S. (2006). Bulgaristan’dan göç eden Türk göçmenlerin dayanışma ve örgütlenme biçimleri: İzmir örneği. C.Ü. Sosyal Bilimler Dergisi, 30(1), 1-13. google scholar
• Lev-Wiesel, R. (2007). Intergenerational transmission of trauma across three generations: A preliminary study. Qualitative Social Work, 6(1), 75-94. https://doi.org/10.1177/1473325007074167 google scholar
• Lilly, M. M. ve Pierce, H. (2013). PTSD and depressive symptoms in 911 telecommunicators: The role of peritraumatic distress and world assumptions in predicting risk. Psychological Trauma: Theory, Research, Practice, and Policy, 5(2), 135-141. https://doi.org/10.1037/a0026850 google scholar
• Loizos, P. (2007). “Generations” in forced migration: Towards greater clarity. Journal of Refugee Studies, 20(2), 193-209. https://doi.org/10.1093/jrs/fem012 google scholar
• Mazzucato, V., Cebotari, V., Veale, A., White, A., Grassi, M. ve Vivet, J. (2015). International parental migration and the psychological well-being of children in Ghana, Nigeria, and Angola. Social Science and Medicine, 132, 215-224. https://doi.org/10.1016/j.socscimed.2014.10.058 google scholar
• Neuner, F., Schauer, M., Karunakara, U., Klaschik, C., Robert, C. ve Elbert, T. (2004). Psychological trauma and evidence for enhanced vulnerability for posttraumatic stress disorder through previous trauma among West Nile refugees. BMC psychiatry, 4(1), 1-7. DOI: 10.1186/1471-244X-4-34 google scholar
• Nickerson, A., Bryant, R. A., Schnyder, U., Schick, M., Mueller, J. ve Morina, N. (2015). Emotion dysregulation mediates the relationship between trauma exposure, post- migration living difficulties and psychological outcomes in traumatized refugees. Journal of Affective Disorders, 173, 185-192. https://doi.org/10.1016/j.jad.2014.10.043 google scholar
• Özay, S. (2011). 1989 Bulgaristan’dan zorunlu göçün etkilerinin Bursa yerel basını örneğinde incelenmesi. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. google scholar
• Özüorçun, N. ve Karancı, N. (2013). Intergenerational transmission of maternal traumatic experiences to their children’s well-being among Turkish Cypriots: mediator role of parenting styles. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). ODTÜ, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. google scholar
• Roth, M., Neuner, F. ve Elbert, T. (2014). Transgenerational consequences of PTSD: Risk factors for the mental health of children whose mothers have been exposed to the Rwandan genocide. International Journal of Mental Health Systems, 8(1), 12. google scholar
• Ruppert, F. (2011). Travma, bağlanma ve aile konstelasyonları ruhun yaralarını anlamak ve iyileştirmek. Fatma Zengin (Çev.). İstanbul: Kaknüs Yayınları. google scholar
• Sagi, S.A., Van IJzendoorn, M. H. ve Bakermans, K. M. J. (2008). Does intergenerational transmission of trauma skip a generation? No meta-analytic evidence for tertiary traumatization with third generation of Holocaust survivors. Attachment and Human Development, 10(2), 105-121. Doi: 10.1080/14616730802113661 google scholar
• Sağlık Bakanlığı (2015). Pediatrik popülasyonda yürütülen klinik araştirmalarda etik yaklaşımlara ilişkin kılavuz. Erişim adresi: http://cdn.istanbul.edu.tr/FileHandler2.ashx?f=pediatrik-populasyondayurutulen-klinik-arastirmalarda-etik-yaklasimlara-iliskin-kilavuz[1].pdf google scholar
• Sarp, N. ve Tosun, A. (2011). Duygu ve otobiyografik bellek. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar-Current Approaches in Psychiatry, 3(3), 446-465. google scholar
• Scharf, M. (2007). Long-term effects of trauma: Psychosocial functioning of the second and third generation of Holocaust survivors. Development and Psychopathology, 19(2), 603-622. Doi: 10.1017/S0954579407070290 google scholar
• Schwartz, S., Dohrenwend, B. P. ve Levav, I. (1994). Nongenetic familial transmission of psychiatric disorders? Evidence from children of Holocaust survivors. Journal of Health and Social Behaviour, 35(4), 385-402. https://doi.org/10.2307/2137216 google scholar
• Schweitzer, R., Melville, F., Steel, Z. ve Lacherez, P. (2006). Trauma, post-migration living difficulties, and social support as predictors of psychological adjustment in resettled Sudanese refugees. Australian and New Zealand Journal of Psychiatry, 40(2), 179–187. https://doi.org/10.1080/j.1440- 1614.2006.01766.x google scholar
• Suozzia, J. M. ve Motto, R. W. (2004). The relationship between combat exposure and the transfer of trauma-like symptoms to offspring of veterans. Traumatology, 10(1), 17–37. https://doi. org/10.1177/153476560401000103 google scholar
• Şahin, N. H., Batıgün, A. D. ve Uğurtaş, S. (2002). Kısa Semptom Envanteri (KSE): Ergenler İçin kullanımının geçerlik, güvenilirlik ve faktör yapısı. Türk Psikiyatri Dergisi, 13(2), 125-135. google scholar
• Şahin, N.H. ve Durak, A. (1994). Kısa Semptom Envanteri’nin Türk gençleri için uyarlanması. Türk Psikoloji Dergisi, 9(31), 44-56. google scholar
• Teodorescue, D. S., Siqveland, J., Heir, T., Hauff, E., Wentzel, L. T. ve Lars L. (2012). Posttraumatic growth, depressive symptoms, posttraumatic stress symptoms, post- migration stressors and quality of life in multi-traumatized psychiatric outpatients with a refugee background in Norway. Health and Quality of Life Outcomes, 10(84), 1-16. DOI: 10.1186/1477-7525-10-84 google scholar
• Uluocak, G. (2009). İç göç yaşamış ve yaşamamış çocukların okulda uyumu. Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 26, 35-44. google scholar
• Yehuda, R., Halligan, S. L. ve Grossman, R. (2001). Childhood trauma and risk for ptsd: Relationship to intergenerational effects of trauma, parental PTSD, and cortisol excretion. Developmental Psychopathology, 13(3), 733–753. Doi: 10.1017/s0954579401003170 google scholar
• Yehuda, R., Schmeidler, J., Giller, E. L., Siever, L. J. ve Binder, B. K. (1998). Relationship between posttraumatic stress disorder characteristics of Holocaust survivors and their adult offspring. The American Journal of Psychiatry, 155(6), 841-843. Doi: 10.1176/ajp.155.6.841 google scholar
• Yılmaz, B. (2008). Dünyaya İlişkin Varsayımlar Ölçeği geçerlik güvenirlik çalışması: Ön çalışma. Türk Psikoloji Yazıları, 11(21), 41-51. google scholar
• Yılmaz, T. T. (2005). Göçün kadın yaşamı üzerindeki etkileri. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Van. google scholar
• Vaage, A. B., Thomsen, P. H., Rousseau, C., Wentzel-Larsen, T., Ta, T. V. ve Hauff, E. (2011). Paternal predictors of the mental health of children of Vietnamese refugees. Child and Adolescent Psychiatry and Mental Health, 5(1), 1-11. doi: 10.1186/1753-2000-5-2 google scholar
• Van IJzendoorn, M. H., Bakermans. K. M. J. ve Sagi, S. A. (2003). Are children of Holocaust survivors less well-adapted? A meta-analytic investigation of secondary traumatization. Journal of Traumatic Stress, 16(5), 459–469. Doi: 10.1023/A:1025706427300 google scholar
• Vanore, M., Mazzucato, V. ve Siegel, M. (2015). ‘Left Behind’ but not left alone: Parental migration and the psychosocial health of children in Moldova. Social Science and Medicine, 132(2015), 252- 260. https://doi.org/10.1016/j.socscimed.2014.08.040 google scholar
• Weiss, D.S. ve Marmar, C.R. (1997). The Impact of Event Scale - Revised. J. P. Wilson & T. M. Keane (Ed.), Assessing psychological trauma and PTSD içinde (s. 399-411). Springer, Boston, MA. google scholar
• Weiss, M. ve Weiss, S. (2000). Second Generation to Holocaust Survivors: Enhanced differentiation of trauma transmission. American Journal of Psychotherapy, 54(3), 372-385. Doi: 10.1176/appi. psychotherapy.2000.54.3.372 google scholar