Urdu Dili İle Yazılmış Türkiye Seyahatnamelerine Genel Bir Bakış ve Türklerle İlgili Yazılmış İlk Seyahatname: Aine-i Freng

Yıl 2023, , 55 - 69, 24.10.2023

Arzu Çiftsüren

https://doi.org/10.26650/jos.1342095

Öz

Seyahatnameler edebiyatta bir tür olmasının yanında pek çok bilim dalıyla da yakından ilgilidir. Ticarî, siyasî ve kültürel sebeplerle yapılan seyahatler sonucunda kaleme alınan seyahatnameler hiç şüphesiz yazıldığı dönemle ilgili tarihî bilgiler de içermektedir. Hıristiyanlar ve Müslümanlar için ruhanî öneme sahip, pek çok medeniyete ev sahipliği yapmış İstanbul Doğu’dan Batı’ya pek çok medeniyetin ilgisini çekmiş, hakkında en çok seyahatname yazılan şehirlerin başında gelmiştir. Alt kıtada özellikle gemi seferlerinin artmasıyla seyyahların sayısı da artmıştır. Bunun sonucu olarak da bazı seyyahlar Avrupa seyahati dönüşü, bazı seyyahlar Mısır, Şam gibi İslam beldeleriyle birlikte İstanbul’a uğrarken kimi seyyahlar da hususi olarak İstanbul’a gelmişlerdir. Bu seyyahlar deneyim ve gözlemlerini önce gazetelerde neşretmişler sonrasında da seyahatname olarak yayınlamışlardır. Nevvab Muhammed Ömer Ali Han Avrupa dönüşü İstanbul’a uğramış dört gün burada kalmış ve diğer gezdiği ülkelerle birlikte buraya dair gözlemlerine seyahatnamesinde yer vermiştir. 1885 yılında seyahatname kitabı olarak yayınlanan Aine-i Freng Urdu dilinde Türklerle ilgili yazılmış ilk seyahatnamedir. İstanbul (bugünkü Sur içi), Beşiktaş ve Üsküdar olmak üzere İstanbul’u üç kısım halinde ele almıştır. Bu üç kısmı gezmiş, burada bulunan yapılarla ilgili ana hatlarıyla bilgi vermiştir. Ayasofya Camii yazarın özellikle zikrettiği yerler arasındadır. Bayramlarda top atma geleneği, mezar taşları ve başlıkları ile mezarlıklardaki servi ağaçları, vapur ve teknelerin çokluğu Ömer Ali Han’ın İstanbul’da bulunduğu süre zarfında dikkatini çeken hususlar arasındadır yer alır. İstanbul’u dünyanın en ilgi çekici şehri olarak tanımlamıştır. Ayrıca yazar Yeşilköy’e ve oradan Edirne’ye gitmiş, burada Türk raylı sistemini incelemiştir.

Anahtar Kelimeler

Aine-i Freng, Muhammed Ömer Ali Han, Urduca Seyahatname, Hindistan, İstanbul

An Overview of Türkiye Travelogues Written in Urdu and the First Urdu Travelogue About Türkiye: Aina-i Frang

Öz

Travelogues are not only a genre in literature but are also closely related to many branches of science. Travelogues written as a result of travels made for commercial, political, and cultural reasons undoubtedly contain historical information about the period in which they were written. Istanbul is one of the cities about which hundreds of travelogues have been written. The city has hosted many civilizations, has spiritual importance for Christians and Muslims, and has attracted the attention of many civilizations from the East and the West. The number of travelers increased in the Indian subcontinent, especially after the increase in seafaring travel. Some travelers came to İstanbul on the way back from their trips to Europe, others came after seeing Islamic countries such as Egypt and Damascus, and others still came to see Istanbul in particular. They first published their experiences and observations in newspapers before publishing them as travelogues. Nawab Mohammad Umar Ali Khan came to Istanbul on his return from Europe, stayed there for four days, and wrote a travelogue about Istanbul and the other cities and countries he had visited. This travelogue, titled Aina-i Frang, was published in 1885 and is the first travelogue written in Urdu about Turks. It also contains general information about Istanbul, in addition to general information about the Turkish islands he had seen during his voyage by ship, as well as about İzmir and Çanakkale.

Anahtar Kelimeler

Aina-i Frang, Mohammad Omar Ali Khan, Urdu travelogue, Istanbul, Indian Subcontinent

Kaynakça

• Çakmakcı, Mehmet Kemal. “Paisa Ahbâr Gazetesi Işığında Balkan Savaşları”. Türkiye’de Pakistan Çalışmaları I içinde (93-123). Haz: A. Merthan Dündar, Davut Şahbaz. Ankara: Ankara Üniversitesi Asya-Pasifik Çalışmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi (APAM), 2023. google scholar
• Çiftsüren, Arzu. “Turkey and Turks in the Travelogues of Hakim Muhammad Said”. Journey of Urdu Language and Literature in Turkey (From the Perspective of Turkey-South Assian Muslim Relations). ed. Halil Toker, Ali Moeen. Bhavalpur: Urdu Ghar, 2015. google scholar
• Çiftsüren, Arzu. “Şibli Numani’nin Seyahatnamesinde II. Abdülhamid ve Gazi Osman Paşa. Doğu Araştırmaları. 18 (2018): 5-16. google scholar
• Çiftsüren, Arzu. “Urdu Dili ile Yazılan Türkiye Seyahatnameleri Bibliyografyası”. Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi. 15/2 (Aralık 2020): 559-567. google scholar
• Çiftsüren, Arzu. “Pakistan Cumhuri Yayınları Türkiye Seyahatnamelerinde İstanbul”. Türkiye’de Pakistan Çalışmaları I içinde (139-169) Haz: A. Merthan Dündar, Davut Şahbaz. Ankara: Ankara Üniversitesi Asya-Pasifik Çalışmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi (APAM), 2023. google scholar
• Han, Nevvab Muhammed Ömer Ali. Aine-i Freng. Laknov: Naval Kishore Press, 1885. google scholar
• İşsever, Muhsin Ramazan. “Paisa Ahbâr Gazatesi Işığında Trablusgarb Savaşı”. Türkiye’de Pakistan Çalışmaları I içinde (123-139). Haz: A. Merthan Dündar, Davut Şahbaz. Ankara: Ankara Üniversitesi Asya-Pasifik Çalışmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi (APAM), 2023. google scholar
• Majchrowicz, Daniel. The World in Words: Travel Writing and the Global Imagination in Muslim South Asia. India: Cambridge University Press, 2023. google scholar
• Sadid, Anvar. Urdu Adab Main Safarnama. Lahor: Magribi Pakistan Urdu Akademi, 1987. google scholar
• Wasti, Syed Tanvir. “The Turkish Component of the 1908 European Travelogue of Nazli Rafia, Begum of Janjira”. Pakistan Perspectives. 19/2 (Karachi 2014: 9-19. google scholar