FARS ŞİİRİNDE NİMÂ ÇAĞININ DEVRELERİ

Yıl 2011, Sayı: 19, 143 - 170, 20.06.2012

Nimet Yıldırım

Öz

Yeni Fars şiirinin temellerini atan bilindiği gibi Nimâ Yuşîc’dir.
Nimâ, modern Fars şiirinde yaygın olarak bilinen son derece ünlü şiiri
“Efsane” ile İran toplumuna yeni bir anlam dünyasıyla dopdolu dizeler,
yepyeni içerikte bir şiir anlayışı sundu. Yeni bir düşünce ve yeni bir bakış
açısıyla, eşine az rastlanabilen bir cesaretle farklı bir pencereden bakarak
yeni kavramlar, yeni kelimeler ve ifadeler, kelimeler ve ifadeler arasında
farklı ilgiler, değişik teşbih tarzları, tamamen farklı yeni ifade tarzları ile
şiirin tarzını değiştirmede oldukça başarılı oldu.
Daha sonraları Feridûn-i Tevellelî, “Efsane” türü şiir kalıbından hoş-
lanarak bu tarzı takip etmeğe çalıştı. Efsâne ile birlikte başlayan yeni tarz
gazel, sadece Tevellelî’ye özgü bir tarz değildi. Çağdaş İran şairleri arasında
sadece Nimâ’nın bir ekol öncüsü olduğuna inanan Ahmed-i Şamlû, diğer
şairleri onun ya da daha önceki dönemlerde yaşamış şairlerin takipçisi
olarak kabul etmektedir. Ona göre şiir, tamamıyla sanatçının duyguları ve
iç dünyasında oluşturduğu düşüncelerinden dizelerine yansımasıdır. Bu
şekilde ortaya çıkan sanat eseri de, sanatçının içerisinde yaşadığı toplumun
bizzat değerlerinden çekip alarak, özümseyerek dizelerine aktardığı zaman
değer kazanmaktadır.
Çağdaş Fars şiirinde romantizm, Nimâ’nın “Efsâne” adlı şiiriyle başlamış,
gelişerek devam etmiştir. Batı romantizminin etkileri Nimâ ve geliştirdiği
tarzın takipçileri arasında yer alan şairlerin eserlerinde yer yer görülmektedir.
Efsâne, bir bakıma romantik şairin bir manifestosudur. Daha sonraları
çağdaş Fars şairlerinden Perviz Nâtil-i Hânlerî, Ferîdûn-i Tevellelî ve Ahmed
Gulçîn-i Maânî bu tarzı devam ettiren şairler arasında yer almışlardır.
Furûğ-i Ferruhzâd ilk üç şiir mecmuasındaki şiirlerini bu tarzın yoğun etkisi
altında kaleme almıştır.

Anahtar Kelimeler

Çağdaş Fars Edebiyatı, Nima Yişic, Feridûn-i Tevellelî, Ahmed-i Şamlu

Kaynakça

• Ajend, Yakub, Edebiyyât-i Novîn-i Îrân, Tahran 1368 hş.
• Berûmend, Mehrduht, “Pervîn ve Dîger Şâ‘irân-i Zen-i Îrânî Der Yek Karn-i Ahîr”, Yâdmân-i Pervîn s. 22.
• Binayî, Kıvâmuddîn, “Nîmâ Yûşic”, Golçerh, Tahran 1371/1993, I/5, s. 55.
• Burka‘î, Seyyid Muhammed Bâkır, Sohenverân-i Nâmî-yi Mu‘âsır, Tahran 1373 hş., I-VI.
• Ehevân-i Sâlis, Mehdî, Zimistân, Tahran 1384 hş.
• Ferruhzâd, Furûğ, Dîvân-i Eş’âr-i Furûğ-i Ferruhzâd,Tahran 1385 hş.
• Hakimî, İsmâîl, Edebiyyât-i Muâsir-i Îrân, 1373 hş.
• Hukûkî, Muhammed, Edebiyyât-i İmrûz-i Îrân, Tahran 1377 hş.
• Kıvâmuddîn, “Nîmâ Yûşic”, Golçerh, Tahran 1371/1993, I/5, s. 55.
• Lengrûdî, Şems, Târîh-i Tahlîli-yi Şi‘r-i Nov, Tahran 1384 hş.
• Mecmu‘a-yi Kâmil-i Eş’âr-i Nîma Yûşic (yay. Sîrûs-i Tâhbâz), Tahran 1375 hş.
• Mes‘ûdî, “Cilvehâ-yi Mektebhâ-yi Edebî Der Şi‘r-i Furûğ”, Edebiyyât-i Mu‘âsir, s. 54-55.
• Muhammedî, Hasan Alî, Ez Bahâr Tâ Şehriyâr, Tahran 1375 hş.
• Novruzî, Cihânbehş, Edebiyyât-i Mu‘âsir, Tahran 1375 hş.
• Pornâmdâriyân, Takî, Sefer Der Mih, Tahran 1374 hş.
• Şamlû Ahmed, Hevâ-yi Tâze, www.shamlu.com
• Şekîbâ, Pervîn, Şi‘r-i Fârsî Ez Âğâz Tâ İmrûz, Tahran 1373 hş.
• Şemîsâ, Sîrûs, Sebkşinâsî-yi Şi‘r, Tahran 1374 hş.
• Yahakkî, Muhammed Cafer, Çun Sebû-yi Teşne, Edebiyyât-i Muâsir-i Îrân, Tahran 1375 hş.