Gaznelilerde Evlilikler ve Evlilik Âdetleri / Marriages and The Marriage Traditions in Ghaznavids

Yıl 2013, Sayı: 23, 91 - 113, 11.12.2013

Güller Nuhoğlu

Öz

Farklı toplum ve zamanlara göre az çok değişiklikler gösterse de evli­likler sosyal hayat içerisinde diğer olaylara göre daha fazla önem arz etmiş, yönetenler ve hanedanlar söz konusu olunca ahlaki, hukuki ve sosyal yönleri yanında siyasal boyutlar da kazanmış, kişilerin ve toplumların ilgi odağı ol­muştur. Bu makalede evlilik adetlerinin irdelenmesi amaçlanan Gazneliler, ilk Müslüman Türk devletlerinden biri olup, 963-1186 yılları arasında bugünkü Afganistan, İran ve Hindistan bölgesinde hüküm sürmüşlerdir.

Hanedanlar arası evlilikler yaygın bir uygulamadır. Aynı zamanda siyasi mahiyetteki bu evlilikler Türk tarihinde Büyük Hun Devletiyle başlamıştır. Gazne sarayında da büyük oranda tatbik edilen bu uygulama ile Gazneli hükümdarlar Karahanlılar gibi güçlü komşularının dostluklarını sağlamayı veya düşmanlıklarını en aza indirmeyi, vassallarını ise sadakatle kendilerine bağlamayı amaçlamışlardır. Bu evliliklerin gerçekleşme sürecinde yerine getirilen adetlerin yaşadığımız coğrafyadaki toplumlarda bugün dahi uygu­lama alanı bulduğunu görmekteyiz.

Anahtar Kelimeler: Gazneliler, saray adetleri, evlilikler, evlilik adetleri.

Abstract: The importance of the marriages depends more or less by the changes in the society and the ages, when the marriage is made beetween the rulers and the dynasties, it has become more important than the other social events and it is gained also some political dimensions beside ethical, legal and social aspects. It has been the center of attention of people and the communities.

The purpose of this article is to explicate the marriage traditions of Ghaz­navids, which is one of the early Turkish-Islamic states, ruled in the region today's Afghanistan, Iran and India beetween the years 963-1186.

Marriages beetween dynasties was a common traidition. At the same time, it had a political dimension and it had started in Turkish History with the Great Hun Empire.

The intent of these marriages was -it was also a common tradition in Ghaznavids- having peacefull relations with the powerful neighbour states like Karahanids and they also hoped faithfull relations with their vassals.

Keywords: Ghaznavids, traditions of palace, marriages, traditions of marriages.

Anahtar Kelimeler

Gazneliler, saray âdetleri, evlilikler, evlilik âdetleri.

Kaynakça

• Alkan, Ahmet Turan, «Bir Selçuklu Şehrinde Yaşamanın Anlamı Üzerine»,VI. Millî Selçuklu Kültür ve Medeniyeti Semineri Bildirileri (16-17 Mayıs 1996), Konya, 1997.
• Barthold, V.V., Moğol İstilasına Kadar Türkistan (hzr: H.D. Yıldız), İstanbul, 19 Bayur, Y.Hikmet, Hindistan Tarihi, Ankara, 1946.
• Beyhakî, Ebü’l-Fazl Muhammed b. Huseyn, Târîh-i Beyhakî (nşr: Ganî ve Feyyâz), Tahran, 1324 hş.
• Bosworth, C.E., The Ghaznavids Their Empire in Afghanistan and Eastern Iran 944: 1040, Edinburg, 1963.
• The Later Ghaznavids Spledour and Decay, Edinburg, 1977.
• The Early Ghaznavids, Cambridge History of Iran, London, 1974.
• Curfâdakânî, Ebü’l-Şeref Nâsuh b., Tercüme-i Târîh-i Yemînî (nşr: Ca’fer Şi’ar), Tahran, 1345 hş.
• Dames, M. Longwoth, «Gazneliler», İA. «Gûrîler», İA. Ferishta, Mahomed Kasım, History of The Rise of The Mahomedan Power in India (ing trc: John Briiggs), vol.1, Lahore, 1977.
• Gerdîzî, Ebû Sa’îd Abdü’l- Hayy b. ed-Dahhâk b. Mahmûd, Zeynü’l- Ahbâr (nşr: Muhammed Nazım), Berlin, 1928.
• Hândmîr, Târîh-i Habîbü’s-Siyer (nşr: Muhammed Debîr Siyâkî), Tahran, 1353. Haşimî, Yusuf Abbas, Political, Cultural and Administrative History Under the Later Ghaznavids, Hamburg, 1956.
• İbnü’l-Esîr, İslâm Tarihi El Kâmil Fi’t-Tarih Tercümesi (trc: Abdülkerim Özaydın), İstanbul, 1991.
• Kafesoğlu, İbrahim, «Mahmûd Gaznevî», İA. Türk Millî Kültürü, İstanbul, 1989. «Melikşâh», İA. 113 Köprülü, Fuat, «Hil’at», İA.
• Köymen, M. Altay, «Alp Arslan Zamanı Selçuklu Saray Teşkilâtı ve Hayatı», Tarih Araştırmaları Dergisi, Sayı: 8-9, (1966).
• Merçil, Erdoğan, Gazneliler Devleti Tarihi, Ankara, 1989.
• Nazım, Muhammed, The Life and Times of Sultân of Ghazna, Cambridge, 19 Öztuna, Yılmaz, İslâm Devletleri (Devletler ve Hanedanlar), Ankara, 1989.
• Prıtsak, Omelyan, «Karahanlılar», İA. Râvendî, Muhammed b. Ali b. Süleyman, Râhatü’s- Sudûr ve Âyetü’s-Sürûr (nşr: Muhammed İkbal), London, 1921.
• Yakubovsky, A.Y., «Gazneli Mahmûd, Gazne Devletinin Menşei ve Karakteri Meselelerine Dair» (trc : Ahmet Caferoğlu), Ülkü Mecmuası, Sayı: 76 ( Haziran 1939).