Araştırma Makalesi
BibTex RIS Kaynak Göster

FAZLULLÂH B. RÛZBİHÂN-İ HUNCÎ VE MİHMÂN-NÂME-İ BUHÂRÂ’SI ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

Yıl 2018, Sayı: 32, 95 - 128, 03.10.2018

Öz

X./XVI. yy. Orta Asya Türk siyaset ve kültür tarihinin ana kaynaklarından birisi olan Mihmân-nâme-i Buhârâ, Fazlullâh b. Rûzbihân-i Huncî tarafından Muhammed Şîbânî Hân’ın (1451-1510) emri ile yazılmıştır. Rûzbihân-i Huncî tarafından Buhârâ’ da yazılmaya başlanan eser, 8 Eylül 1509’da Herât’ta tamamlanmıştır. Çalışmamızın konusunu oluşturan Fazlullâh b. Rûzbihân-i Huncî’nin bu eseri Şîbânîler dönemi, Özbek-Kazak ve Özbek-Safevî çatışmaları ve özellikle Muhammed Şîbânî Hân ile ilgili mevcut yegâne eserdir. Çalışmamızda; Şîbânîler Hanlığı ve bu dönem siyasî olayları, Fazlullâh b. Rûzbihân-i Huncî’nin hayatı, eserleri, yazarlığı ve üslubu, Mihmân-nâme-i Buhârâ’nın yazılış amacı ve içeriği, nüshaları, eser üzerinde yapılan çalışmalar, eserin dil ve üslup özellikleri tüm detayları ile incelenmeye çalışılmıştır.

Kaynakça

  • Aka, İsmail, Timur ve Devleti, TTK Basımevi, Ankara, 2000.
  • Alışık, G. S., “Fazlullâh b. Rûzbihân-i Huncî’nin Yaşamı ve Yavuz Sultan Selim Hân’a Yazdığı Türkçe Manzum Yakarışı”, Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, c.2(4), Ankara 2005, s. 70-87.
  • ---------------, “Şeybaniler Dönemi için Kaynak Araştırmaları: Mihmân-nâme-i Buhârâ I”, Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, c.1(1), Ankara 2004, s. 118-140.
  • Alpargu, Mehmet, “Türkistan Hanlıkları, I. Özbekler ve Özbek Hanlıkları, 1.1. Terimler ve Özbeklerin Menşei”, Türkler, C.8, Ankara 2002, s.557-559.
  • Altıer, Semiha, “Bir Sanat Hamisi Olarak Muhammed Şiban Hân ve Maveraünnehir’deki Kültür Politikası”, Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, C.5(4), Ankara 2008, s. 143-162.
  • Barthold, W., “Şeybânîler”, MEB İA, C.11, İstanbul 1993, s. 456-458.
  • ----------------, Orta Asya Türk Tarihi Hakkında Dersler, haz. İsmail Aka-Kazım Yaşar Kopraman, TTK Yayınları, Ankara 2006.
  • Bouvat, L, “Şeybânî Hân” MEB İA, C.11, İstanbul 1993, s.610.
  • Browne, E. G., Târîh-i Edebiyât-i İrân, çev. Gulâmhuseyn Sadrî Efşâr, 4.bs., Tahran 1368.
  • Gömeç, Saadettin, Türk Cumhuriyetleri ve Toplulukları Tarihi, Ankara, Akçağ Yayınları, 2011.
  • Gündoğdu, Abdullah, “Şiban Hân Sülalesi ve Özbek Ulusunun Teşekkülü”, Türkler, C.8, Ankara 2002, s.606-611.
  • Hasan, Rumlu, Şâh İsmail Tarihi (Ahsenü’t-Tevarih), çev. Cevat Cevan, Ardıç Yayınları, Ankara 2004.
  • Huncî, Fazlullâh b. Rûzbihân, Bed’î῾u’z-Zamân Fî Kıssatî Hayy İbn Yakzân, haz. Derya Örs, Divan Kitap, Ankara 2009.
  • ------------------, Mihmân-nâme-i Buhârâ, Minûçihr Sutûde neşr., Tahran 1341.
  • Kafalı, Mustafa, Altınordu Hanlığının Kuruluş ve Yükseliş Devirleri, İ.Ü Edebiyat Fakültesi Basımevi, İstanbul 1976.
  • -------------------, “Cöçi Sülalesi ve Şu’beleri”, Tarih Enstitüsü Dergisi, sa.1, İÜ Edebiyat Fakültesi Matbaası, İstanbul 1970, s.103-120.
  • -------------------, “Şiban Hân Sülalesi ve Özbek Ulusu”, Atsız Armağanı, Ötüken Yayınevi, İstanbul 1976.
  • Örs, Derya, “Fazlullâh b. Rûzbihân-i Huncî ve Târih-i ῾Âlem-ârây-i Emînî’si”, Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doğu Dilleri ve Edebiyatları ABD Fars Dili ve Edebiyatı Bilim Dalı, 1998.
  • Ötemiş Hacı, Çengiz-nâme, haz. İlyas Kamalov, TTK Basımevi, Ankara 2009.
  • Öztuna, Yılmaz, Devletler ve Hahnedanlar, İslam Devletleri, C.I, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1989.
  • Roux, Jean Paul, Orta Asya Tarih ve Uygarlık, çev. Lale Arslan, Kabalcı Yayınları, İstanbul 2001.
  • Safâ, Zebîhullâh, Târîh-i Edebîyât der İrân, C.4, 2. bs, Tahran 1363.
  • Sümer, Faruk, Safevî Devleti’nin Kuruluşu ve Gelişmesinde Anadolu Türklerinin Rolü, TTK Basımevi, Ankara 1999.
  • Togan, Zeki Velidî, Bugünkü Türk İli Türkistan ve Yakın Tarihi, Enderun Kitabevi, İstanbul 1981.
  • Türkoğlu, İsmail, “Şeybânî Hân”, DİA, C.XXXIX, İstanbul 2010, s.43-45.
  • ------------------, “Şeybânîler”, DİA, C.XXXIX, İstanbul 2010, s.45-47.
  • Yazıcı, Tahsin, “Safeviler” MEB İA, C.10, İstanbul Milli Eğitim Basımevi, İstanbul 1993, s. 53-59.
  • ------------------, “Şâh İsmail”, MEB İA, C.11, İstanbul Milli Eğitim Basımevi, İstanbul 1993, s. 275-279.

AN EVALUATION ON FAZLULLAH B. RUZBIHAN-I KHUNJI AND HIS MIHMAN-NAMA-I BUKHARA

Yıl 2018, Sayı: 32, 95 - 128, 03.10.2018

Öz

The work titled Mihman-nama-i Bukhara which was written on request of Muhammed Shaybani Khan is a great source which contains important information for Central Asia of the period. This work has been written in Bukhara and completed in Harat on September 8,1509 by Fazlullah b. Ruzbihan-i Khunji. The work which is about the period of Shaybani and the comflict between Uzbek-Kazakh and Uzbek-Safavid has a characteristic of being unique work about Shaybani Khan and his time. In this work Shaybani’s Khanate, the politics of this period has been examined. The life of Fazlullah b. Rûzbihan-i Khunji, his works, his autorship and style has been emphasized, not only spelling, content, the language and style of Mihman-nama-i Bukhara but also its copies, the other studies have been conducted on work has been tried to convey in details.

Kaynakça

  • Aka, İsmail, Timur ve Devleti, TTK Basımevi, Ankara, 2000.
  • Alışık, G. S., “Fazlullâh b. Rûzbihân-i Huncî’nin Yaşamı ve Yavuz Sultan Selim Hân’a Yazdığı Türkçe Manzum Yakarışı”, Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, c.2(4), Ankara 2005, s. 70-87.
  • ---------------, “Şeybaniler Dönemi için Kaynak Araştırmaları: Mihmân-nâme-i Buhârâ I”, Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, c.1(1), Ankara 2004, s. 118-140.
  • Alpargu, Mehmet, “Türkistan Hanlıkları, I. Özbekler ve Özbek Hanlıkları, 1.1. Terimler ve Özbeklerin Menşei”, Türkler, C.8, Ankara 2002, s.557-559.
  • Altıer, Semiha, “Bir Sanat Hamisi Olarak Muhammed Şiban Hân ve Maveraünnehir’deki Kültür Politikası”, Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, C.5(4), Ankara 2008, s. 143-162.
  • Barthold, W., “Şeybânîler”, MEB İA, C.11, İstanbul 1993, s. 456-458.
  • ----------------, Orta Asya Türk Tarihi Hakkında Dersler, haz. İsmail Aka-Kazım Yaşar Kopraman, TTK Yayınları, Ankara 2006.
  • Bouvat, L, “Şeybânî Hân” MEB İA, C.11, İstanbul 1993, s.610.
  • Browne, E. G., Târîh-i Edebiyât-i İrân, çev. Gulâmhuseyn Sadrî Efşâr, 4.bs., Tahran 1368.
  • Gömeç, Saadettin, Türk Cumhuriyetleri ve Toplulukları Tarihi, Ankara, Akçağ Yayınları, 2011.
  • Gündoğdu, Abdullah, “Şiban Hân Sülalesi ve Özbek Ulusunun Teşekkülü”, Türkler, C.8, Ankara 2002, s.606-611.
  • Hasan, Rumlu, Şâh İsmail Tarihi (Ahsenü’t-Tevarih), çev. Cevat Cevan, Ardıç Yayınları, Ankara 2004.
  • Huncî, Fazlullâh b. Rûzbihân, Bed’î῾u’z-Zamân Fî Kıssatî Hayy İbn Yakzân, haz. Derya Örs, Divan Kitap, Ankara 2009.
  • ------------------, Mihmân-nâme-i Buhârâ, Minûçihr Sutûde neşr., Tahran 1341.
  • Kafalı, Mustafa, Altınordu Hanlığının Kuruluş ve Yükseliş Devirleri, İ.Ü Edebiyat Fakültesi Basımevi, İstanbul 1976.
  • -------------------, “Cöçi Sülalesi ve Şu’beleri”, Tarih Enstitüsü Dergisi, sa.1, İÜ Edebiyat Fakültesi Matbaası, İstanbul 1970, s.103-120.
  • -------------------, “Şiban Hân Sülalesi ve Özbek Ulusu”, Atsız Armağanı, Ötüken Yayınevi, İstanbul 1976.
  • Örs, Derya, “Fazlullâh b. Rûzbihân-i Huncî ve Târih-i ῾Âlem-ârây-i Emînî’si”, Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doğu Dilleri ve Edebiyatları ABD Fars Dili ve Edebiyatı Bilim Dalı, 1998.
  • Ötemiş Hacı, Çengiz-nâme, haz. İlyas Kamalov, TTK Basımevi, Ankara 2009.
  • Öztuna, Yılmaz, Devletler ve Hahnedanlar, İslam Devletleri, C.I, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1989.
  • Roux, Jean Paul, Orta Asya Tarih ve Uygarlık, çev. Lale Arslan, Kabalcı Yayınları, İstanbul 2001.
  • Safâ, Zebîhullâh, Târîh-i Edebîyât der İrân, C.4, 2. bs, Tahran 1363.
  • Sümer, Faruk, Safevî Devleti’nin Kuruluşu ve Gelişmesinde Anadolu Türklerinin Rolü, TTK Basımevi, Ankara 1999.
  • Togan, Zeki Velidî, Bugünkü Türk İli Türkistan ve Yakın Tarihi, Enderun Kitabevi, İstanbul 1981.
  • Türkoğlu, İsmail, “Şeybânî Hân”, DİA, C.XXXIX, İstanbul 2010, s.43-45.
  • ------------------, “Şeybânîler”, DİA, C.XXXIX, İstanbul 2010, s.45-47.
  • Yazıcı, Tahsin, “Safeviler” MEB İA, C.10, İstanbul Milli Eğitim Basımevi, İstanbul 1993, s. 53-59.
  • ------------------, “Şâh İsmail”, MEB İA, C.11, İstanbul Milli Eğitim Basımevi, İstanbul 1993, s. 275-279.
Toplam 28 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil Türkçe
Konular Sanat ve Edebiyat
Bölüm Makaleler
Yazarlar

Ümit Gedik

Yayımlanma Tarihi 3 Ekim 2018
Yayımlandığı Sayı Yıl 2018 Sayı: 32

Kaynak Göster

Chicago Gedik, Ümit. “FAZLULLÂH B. RÛZBİHÂN-İ HUNCÎ VE MİHMÂN-NÂME-İ BUHÂRÂ’SI ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME”. Şarkiyat Mecmuası, sy. 32 (Ekim 2018): 95-128.