Traveling Libraries: The Arabic Manuscripts of Muley Zidan and the Escorial Library

Yıl 2019, Sayı: 34, 59 - 79, 15.06.2019

Daniel Hershenzon Çevirmen: Leyla Yakupoğlu Boran Çevirmen: Uğur Boran

Öz

Gezici Kütüphaneler: Muley Zidan’ın Arapça Yazma Eserleri ve Escorial Kütüphanesi

Öz

1612’de bir İspanyol donanması, Fas Sultanı Muley Zidan’ın bütün yazma eser koleksiyonunu ihtiva eden çalıntı eşya yüklü bir Fransız gemisini ele geçirdi. Kısa bir süre sonra koleksiyonun yolu, önemli bir Arapça kitap hazinesine dönüştürülen ve o andan itibaren Avrupa’nın her yerinden Arabistlerin bunları ziyaret etmek için sıraya girdiği El Escorial kraliyet kütüphanesiyle kesişti. Bu makale, bahsi geçen koleksiyonun ele geçirildiği andan itibaren Escorial’e dâhil edilme süreci boyunca sosyal hayattaki rolüne odaklanarak birbiriyle ilintili üç meseleyi ele almaktadır: İlki, kitapların izlediği sosyal yörüngeler ile onların anlam ve tabiatı gereği kökten değişen işlevinin esnekliğine ilişkindir. Makalenin ikinci bölümü, erken modern dönem İspanya’sında Arapça yazma eserlerin okunması ve temellük edilmesi üzerindeki kısıtlamaların karmaşık ekonomisine ilişkin olarak Fas yazma eserlerinin dolaşım ve sirkülasyonunu incelemektedir. Son olarak üçüncü bölüm; koleksiyon İspanya, Fas, Fransa ve Birleşik Hollanda Cumhuriyeti arasında denizcilik hukuku, esirler ve yasaklı bilgi üzerine uluslararası müzakerelerin odak noktası haline geldiği dönemde kütüphanenin ele geçirilmesini takip eden politik ve hukuki tartışmalara odaklanmaktadır. Bu inceleme, Zidan’ın yazma eserlerinin yolculuğunu Akdeniz tarihi bağlamına yerleştirip analiz ederek (1) İspanya’nın, toprakları üzerinde Morisko (zorla dinden döndürülmüş Müslüman İspanyol) temizliği yaparken niçin en geniş Arapça yazma eser koleksiyonlarından birini kurduğunu ve (2) Fas koleksiyonunun Escorial’de neden kapalı kapılar ardına hapsedildiğini izah ediyor.

Anahtar Kelimeler

Erken modern dönem, İspanya, Fas, Akdeniz, Yazma Eserler ve Kütüphaneler, Arapça

Kaynakça

• José Quevedo, Historia del real monasterio de San Lorenzo llamado comúnmente del Escorial, Madrid 1854, 105-106.
• AGS, Estado, Leg. 2644, 1613 printed in Pérez Pastor, Bibliografía Madrileña II, 1601-1620, Madrid 1906, 333-334.
• Juan de Vallejo, Memorial de la vida de fray Francisco Jiménez de Cisneros, Madrid 1913, 35.
• Antonio Sierra Corella, La censura en España. ĺndices y catálogos de libros prohibidos, Madrid 1947, 232.
• Rodríguez Mediano, “Fragmentos de orientalismo Español del s.XVII”, 245-246.
• Gonzales Dávila, Historia de la vida y hechos del ínclito Monarca, amado y santo, D. Felipe Tercero, Vol. III, Madrid 1771, 161.
• Mercedes García-Arenal, Fernando Rodríguez Mediano, Rachid El Kour, eds., Cartas marruecas: documentos de Marruecos en archivos españoles (siglos XVI-XVII), Madrid 2002, 47-148.
• Henry de Castries, “Autour d’une bibliothéque marocaine”, Journal des Débats, 20.10.1907, 3.