Tayyib Sâlih’in Kuzeye Göç Mevsimi Adlı Romanında Şehrin Fezası

Yıl 2022, Sayı: 41, 453 - 471, 28.10.2022

Zelal Aljaji

https://doi.org/10.26650/jos.1128301

Öz

Bu çalışma Tayyib Sâlih’in “Kuzeye Göç Mevsimi” adlı romanında şehrin fezası konusunu ele almaktadır. Mezkûr romanda genel anlamıyla mekân kavramı, özel anlamıyla ise feza kavramı tartışılmıştır. Çalışmanın amacı; mekân, feza ve şehir kavramlarını anlamak ayrıca bu romanda şehre ait iç ve dış mekân tanımının ne anlama geldiğini açıklamaktır. Bununla birlikte çalışmada mekân ve diğer anlatı öğeleri (zaman ve karakterler) arasındaki mevcut ilişki analiz edilmeye çalışılmıştır. Bu çalışma, üç kısımdan oluşmaktadır: Birinci kısım, romandaki mekân; ikincisi Kuzeye Göç Mevsimi romanında şehrin fezası; son olarak da romandaki şehrin fezasının unsurlarının zaman ve karakterlerle ilişkisidir. Bu çalışma, şehrin fezasının terim anlamından başlayarak, şu an delalet ettiği anlama ulaşıncaya kadar geçirdiği süreci kalitatif-analiz yöntemiyle açıklamayı hedeflemiştir. Çalışmanın sonuçlarına gelince; bunların en önemlisi iç mekâna (vatan) verilen önemin aynı şekilde dış mekâna (gurbet) da verilmesidir. Böylece mekânın, orada meskûn olan kişilere ait olduğu düşüncesini kanıtlamaya çalıştık. Yine bu romanda mekân ve karakterler arasındaki mücadelenin var olduğu açık ve nettir. Zaman olarak bu roman ele alındığında ise hikâyenin geçtiği zaman ve çatışmanın başlangıcını ele almak için sürekli olarak geçmişe gidildiği görülmektedir. Yazarın, mekân ile kadın arasında güçlü bir ilişki kurmayı ihmal etmediği görülmektedir. Çünkü bu ilişki birçok anlamları izah etmektedir. Bir yere kök salma ve vatana aidiyet, kadın ve mekanla özdeşleştirilir. Ya da bu özdeşleşme tam tersi bir zıtlık ve nefret gibi anlamlarla da ilişkilendirilir.

Anahtar Kelimeler

Şehrin fezası, şehir, Kuzeye Göç Mevsimi, anlatı ögeleri, Tayyib Salih

Destekleyen Kurum

Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi

Proje Numarası

1

Teşekkür

Beni destekleyen herkese teşekkür ederim.

The Space of the City in the Novel Season of Migration to the North by Tayeb Salih

Öz

This study deals with place regarding the city in Tayeb Salih’s novel Mawsim al-Hijrah ilâ al-Shamâl [Season of Migration to the North], wherein the researcher discusses the term of space in general and place in particular with regard to the novel. This study aims to understand the terms of and boundaries between place, space, and city; to disclose the inner and outer spaces of the city in this novel; and to analyze the relationship between the space of the city and other narrative elements (time and characters). This study is divided into three parts: the first topic is the places in the novel, the second topic is the space of the city during the migration season to the north, and the third topic is the relationship the space of the city has with both elements time and characters in the novel. The study relies on the analytical descriptive approach and its mechanisms starting from the lexical level in order to reach the semantic level regarding the study of the city’s space. As for the research results, the most important involve the simultaneous interest in the internal (home) and external (alienation) places. The author was able to confirm the idea that the place belongs to its inhabitants, so the dialectical relationship between place and characters was apparent and evident in this novel, with time acting as a retrieval mechanism, always returning with a retrograde movement to the past to bring the story back to its origin and begin again with conflict. The author did not fail to establish a close relationship between the place and the woman, including all the manifold connotations, with some describing laying down roots, belonging, and homeland; others suggesting identification and similarity; and others still expressing negation and hostility. All this is in addition to employing place and space with regard to disseminating the author’s philosophy, with place also being made an arena of conflict between the East and West.

Anahtar Kelimeler

space, place, city, Mawsim al-Hijrah ilâ al-Shamâl / Season of Migration to the North, narration elements, Tayeb Salih

Proje Numarası

1

فضاء المدينة في راوية "موسم الهجرة إلى الشمال" للطيب صالح

Öz

تناولت هذه الدراسة (فضاء المدينة في رواية ـ موسم الهجرة إلى الشمال ـ) للطيب صالح، حيث ناقش الباحث مصطلح المكان في الرواية عموما، والفضاء بشكل خاص. وقد هدفت هذه الدراسة إلى فهم هذه المصطلحات (المكان، الفضاء، المدينة) وحدودها، والكشف عن فضاء المدينة الداخلي والخارجي في هذه الرواية، وكذلك تحليل العلاقة القائمة بين فضاء المدينة وعناصر السرد الأخرى (الزمان والشخصيات)، قُسِّمت هذه الدراسة إلى ثلاثة مباحث: المبحث الأول (المكان في الرواية) والمبحث الثاني (فضاء المدينة في موسم الهجرة إلى الشمال) والمبحث الثالث: (علاقة فضاء المدينة بعنصري الرواية /الزمان والشخصيات). وقد اعتمد الباحث في دراسته على المنهج الوصفي التحليلي، وآلياته المنطلقة من المستوى المعجمي إلى الوصول للمستوى الدلالي في دراسة (فضاء المدينة)، أما نتائج البحث فقد كان من أهمها: الاهتمام بالمكان الداخلي (الوطن)، والمكان الخارجي(الغربة) على حد سواء، استطاع الكاتب أن يثبَّت فكرة أن المكان ينتمي لساكنيه، فكانت العلاقة الجدلية بين المكان والشخصيات ظاهرة وجلية في هذه الرواية، أما الزمان فكان استرجاعا، يعود دائما بحركة ارتدادية للماضي ليجلب معه أصل الحكاية، وبداية الصراع، ولم يفت الكاتب أن يعقد علاقة وثيقة العرى بين المكان والمرأة، بما له من دلالات متشعبة، بعضها بمعنى التجذر والانتماء والوطن، وبعضها يوحي بالتماهي والتماثل، وبعضها الآخر بالنفي والعداوة، بالإضافة إلى توظيف المكان (الفضاء) في بث فلسفة الكاتب وجعل المكان بمثابة حلبة صراع بين الشرق والغرب.

Anahtar Kelimeler

فضاء المكان, المدينة, موسم الهجرة إلى الشمال, عناصر السرد, الطيب صالح

Proje Numarası

1

Kaynakça

• Bachelard, Gaston. “Cemâliyyâtu’l-mekân”. Mecelletu’l-aklâm. Trc: Gâlib Helsâ. Bağdad: Dâru’l-Câhiz li’n- neşr ve’t-tevzî, Vizâretu’s-sekâfe ve’l-i‘lâm, 1984.
• Behrâvî, Hasan. Bunyetu’ş-şekli’r-rivâî. Beyrut: el-Merkezu’s-sekâfiyyi’l-Arabî, 1.bs., 1990.
• Derviş, Visâm. »el-Medîne fî rivâyeti İ‘tirâfât Eskrâm li İzzeddîn Mîhûbî”. Doktora Tezi. Câmi‘atu’l-İhve Mentouri. Konstantine: Kulliyetu’l-âdâb ve’l-luğât, 2017.
• Ebû Heyf, Abdullah. »Cemâliyyâtu’l-mekân fi’n-nakdi’l-edebî”. Mecelletu Câmi‘atu Tişrîn li’d-dirâsât ve’l- buhûsi’l- ‘ilmiyye. 1/27 (Dımaşk,2005).
• Ebû Zureyk, Muhammed. el-Mekân fi’l-fenn. Amman/Ürdün: Vizâretu’s-sekâfe, 2003.
• el-Cubûrî, Muhammed Felîh. el-İtticâhu’s-sîmyâî fî nakdi’s-serdi’l-Arabî el-hadîs. Cezair: Menşûratu’l-ihtilâf, 1.bs.,2013.
• el-Kâsım, Ahmed Mahmûd. Kırâ’a fî rivâyeti Mevsimi’l-hicreile’ş-şimâl. Mevkı‘ elektronî: el-Hivâr el- Mutemedden: 2359 (Online: 31.7.2008).
• en-Nablûsî, Şâkir. Cemâliyyâtu’l-mekân fi’r-rivâyeti’l-Arabiyye. Beyrut: el-Muessesetu’l-Arabiyye li’d-dirâsât ve’n-neşr, 1.bs., 1994.
• Medkan, Kulsûm. »Delâletu’l-mekân fî rivâyeti Mevsimi’l-hicreile’ş-şimâl”. Mecelletu’l-âdâb ve’l-luğât. Cezâir: Câmi‘atu Ouargla, 4 (2005).
• Osmân, İtidâl. İdâtu’n-nass. Kahire: el-Hey’etu’l-Masriyye el-âmme li’l-kitâb,1998.
• Sa‘dûn, Emîre. »Cemâliyyâtu’l-mekân fî rivâyeti Mevsimi’l-hicre ile’ş-şimâl li’t-Tayyib Sâlih”. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi. Cezair: Câmi ‘atu’l-Arabî b. M’hidi, Kulliyetu’l-âdâb ve’l-luğât ve’l-ulûmu’l- ictimâ‘iyye, 2012.
• Sâlih, et-Tayyib. Mevsimu’l-hicre ile’ş-şimâl. Beyrut: Dâru’l-avde, 13.bs., 1981.
• Vela‘a, Sâlih. Sîmyâiyyetu’l-bunyeti’l-mekâniyye fî rivâyeti Kerrâfu’l-hatâyâ. Cezâir: Mevkı‘ elektronî, el- Edebu’l-Cezâirî el-mu‘âsır, 2012.
• Zayka, Anna. »ez-Zemkâniyye fi’l-edebeyni el-Masrî ve’l-Filistinî”. Mecelletu’s-sekâfeti’l-cedîde. 252 (2011).