Yûsuf el-Ḫâl’in Şiirlerinde Din ve Mit

Yıl 2023, Sayı: 42, 133 - 154, 28.04.2023

Gamze Yuceturk Kurtulmus

Öz

Lübnan’ın önde gelen şairlerinden Yûsuf el-Ḫâl, Temmûzî şiir hareketinin beş şairinden biridir. O, Amerikan ve Batılı şairlerin şiirlerinden yaptığı çevirilerle bu hareketin temellerinin atılmasında yol gösterici olmuştur. Arap dünyasının içinde bulunduğu sosyo-politik çöküntü durumunun benzerlerini ve bu durumdan kurtulmanın yollarını özellikle T.S Eliot’ın The Waste Land (Çorak Ülke) şiirinde gören Temmûzî şairler, geleceğe dair umutludur. Böylece şiirlerinde yeniden dirilişe inanma, en belirgin özellik olmuştur. Diğerlerinde olduğu gibi el-Ḫâl’in şiirlerinde de bereket tanrısı Temmûz mitinin işlevi; diriliş ve yeniden doğuşu ifade etmek olarak görülmüştür. Temmûzî şairler, bu miti Eliot, Sir James Frazer gibi Batılı isimlerin öncülüğünde kendi kültürlerinden efsanelerle harmanlayarak eserlerine konu edinmişler ve mitolojik öğelere yeni anlamlar yüklemişlerdir. Asur, Babil ve Yunan medeniyetlerine ait mitlerden beslenen Yûsuf el-Ḫâl’in şiirlerinde Eski ve Yeni Ahit’e göndermeler de sıkça görülmektedir. Özellikle bu çalışmada ele alınacak olan el-Bi’ru’l-Mehcûra (Terk Edilmiş Kuyu) adlı şiir seçkisinde İnsan-Mesih-Temmûz-Tanrı denklemi ile din ve mit ilişkisini ortaya koyar. Bunun yanı sıra şiirlerinde sıklıkla görülen ekmek ve şarap kavramları kimi zaman eleştiri kimi zaman umut vermek amacıyla kullanılır. Çalışmada el-Ḫâl’in hayatı ve içinde yer aldığı şiir hareketinden kısaca söz edilecektir. Ardından 1958 yılında yayımlanmış söz konusu seçkide geçen Mesih, ekmek, şarap, Habil, Kabil, İbrahim gibi dinî semboller ve Temmûz, Adonis, Astarte, Baal gibi mitolojik unsurlar; ölüm, diriliş, yeniden doğuş ve bereket kavramları kapsamında yorumlanacaktır.

Anahtar Kelimeler

Yûsuf el-Ḫâl, Eski-Yeni Ahit, Din, Mit, Modern Arap Şiiri

Religion and Myth in the Poetry of Yūsuf al-Kḫāl

Öz

Yūsuf al-Kḫāl is one of Lebanon’s leading poets as well as one of the five poets of the Tammūzī Movement. Al-Kḫāl guided the foundations of this movement with his translations of the poetry of American and Western poets. The Tammūzī poets viewed the similarities in the sociopolitical depression situation with that in the Arab world as well as ways to be free from this situation, especially in T.S. Eliot’s poem “The Waste Land,” and they were hopeful for the future. Thus, belief in resurrection was the most prominent feature in al-Kḫāl’s poems, and the function of the myth of the fertility god Tammūz in al-Kḫāl’s poems was, similar to others’ works, seen to express resurrection and rebirth. They blended this myth with legends from their own cultures under the leadership of Western names such as Eliot and Sir James Frazer and gave new meanings to mythological elements. References to the Old and New Testaments are frequently seen in Yūsuf al-Kḫāl’s poems, which are fed by the myths of Assyrian, Babylonian, and Greek civilizations. Especially in his poetry collection Al-Bi’r al-Mahjūra [The Abandoned Well], which this study will discuss, al-Kḫāl reveals the relationship between religion and myth by equating humans with the messiah and Tammūz with God. The concepts of bread and wine are frequently seen in al-Kḫāl’s poems, sometimes to criticize and sometimes to give hope. This study will briefly mention al-Kḫāl’s life and the poetry movement in which he took place before going on to interpret within the scope of the concepts of death, resurrection, rebirth, and fertility such religious symbols such as the Messiah, bread, wine, Abel, Cain, and Abraham and mythological elements such as Tammūz, Adonis, Astarte, and Baal that are found in al-Kḫāl’s collection that was later published in 1958.

Anahtar Kelimeler

Yūsuf al-Kḫāl, Old Testament, New Testament, religion, myth, modern Arabic poetry

Kaynakça

• Ceylan, Zafer. Modern Arap Şiirinde Mito-Poetik İsyan-Temmûzî Şiir Hareketi. Ankara: Çizgi Kitabevi Yayınları, 2019.
• Creswell, Robin. City of Beginnings: Poetic Modernism in Beirut. Princeton&Oxford: Princeton University Press, 2019.
• Eliade, Mircea. Dinler Tarihi: İnançlar ve İbadetlerin Morfolojisi. Çev. Mustafa Ünal. Konya: Serhat Kitabevi Yayınları, 2005.
• Eliot, Thomas Stearns. Çorak Ülke. Çev. Yaşar Günenç. 2. Basım, İstanbul: Yaba Yayınları, 2011. el-Ḫâl, Yûsuf. el-‘A’mâlu’ş-Şi‘riyetu’l-Kâmile. Beyrut: Dâru’l-‘Avde,1979.
• el-Ḫâl, Yûsuf. Defâtiru’l-Eyyâm: Efkâr ‘alâ Varak. London: Riad el-Rayyes Books, 1987.
• Hakverdioğlu, Metin. “Thomas Stearns Eliot ve Divan Şairinin Ortak Dünyası”. Turkish Studies. 4/2 (2009): 585-617.
• Homeros. Odysseia. Çev. Azra Erhat ve A. Kadir. İstanbul: Can Yayınları, 1984.
• Hooke, Samuel Henry. Ortadoğu Mitolojisi. Çev. Alaeddin Şenel. 5. Basım, Ankara: İmge Kitabevi, 2015. Marsh, Alec. Ezra Pound. Çev. Şahika Tokel. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2015.
• Samarrai, Ghanim. “Rejuvenating T.S. Eliot’s The Waste Land”. Canadian Review of Comparative Lietrature. 41/2 (2014), 112-125.
• Süleyman, Mâzin Eksem. “el-Yûtûbyâ ve’l-Îdyûlûcyâ fî Nidâi’l-Baḥri li Yûsuf el-Ḫâl”. el-Âdâb. 13 Kasım 2016, Erişim 02.01.2023. https://al-adab.com/article/لاخلا-فسويل-رحبلا-ءادن-يف-ايجولويديلإاو-ايبوتويلا
• Tur, Salih. “Çağdaş Arap Şiirinde Temmûzî Şiir Hareketi”. Ekev Akademi Dergisi. 36 (2008), 351-380.
• Zeidan, Joseph. “Myth and Symbol in the Poetry of Adūnīs and Yūsuf al-Kḫāl”. Journal of Arabic Literature. Brill, 10 (1979),70-94.