A Comparison of The Content Of The Azerbaijan Press in The Reza Shah Period and The First Four Year Rule Od Mohammad Reza Shah (1925-1945)

Yıl 2023, Sayı: 42, 515 - 529, 28.04.2023

Çevirmen: Zühre Nur Celep

https://doi.org/10.26650/jos.1233921

Öz

The quality of the newspapers published in Azerbaijan during the reign of Reza Shah had changed radically change compared to previous periods. The pages of the publications of the period were devoted to praising Reza Shah and contained various internal news and advertisements about Iran and Azerbaijan. No criticisms were found regarding the current situation of the country or the senior officials of the Pahlavi administration. Newspapers had a short lifespan and didn’t feature political or social articles addressing issues such as human rights and freedoms. However, the newspapers published between 1941-1945 started to include criticisms of the complicated situations of Iran and Azerbaijan during the administration of Reza Shah and his son. In addition, the publication of Turkish articles in newspapers, as well as the increase in quality and quantity indicated that the newspapers had removed the police state atmosphere that had been dominating the community. The most important reason for the oppressive situation during the initial period of 1925-1940 had been the absolute nature of the political power, its overwhelming dominance, and the lack of freedom of expression. However, the prevailing environment of political freedom during the second period of 1941-1945 led to the strengthening of the activities of parties and structures with Soviet tendencies. As a result, newspaper publications were realized in integration with these aforementioned movements.

Anahtar Kelimeler

Azerbaijan, newspaper, Reza Shah, Soviet Union, Mohammed Reza Shah

Rıza Şah Dönemi İle Muhammed Rıza Şah’ın İlk Dört Yıllık Yönetimi Dönemlerindeki Azerbaycan Basınının İçerik Bakımından Mukayesesi (1925-1945)

Öz

Rıza Şah döneminde Azerbaycan’da yayımlanan gazetelerin niteliği, önceki dönemlere nazaran köklü bir değişime sahip olmuştur. O dönem neşriyatının sayfaları; Rıza Şah’ı övmeye, İran ve Azerbaycan’a yönelik çeşitli dâhili haberlere ve ilanlara ayrılmaktaydı. Ülkenin mevcut durumuna ve Pehlevi yönetiminin üst düzey yetkililerine yönelik herhangi bir eleştiriye yer verilmiyordu. Gazetelerin ömrü kısaydı ve gazeteler, insan hakları ve özgürlükleri vb. konular hakkında siyasi ve içtimai makalelerden yoksundu. Ancak 1941-1945 yılları arasında yayımlanan gazeteler, Rıza Şah ve oğlunun idaresi dönemindeki İran ve Azerbaycan’ın karışık durumu hakkında eleştirilere özgürce yer vermekteydiler. Bunun yanı sıra neşriyattaki Türkçe yazınların basımı ve de nitelik-nicelik olarak artışı, gazetelerin topluma hâkim olan polis devlet atmosferinden kurtulduklarının göstergesiydi. Birinci dönemdeki (1925-1940) hâkim durumun en önemli nedeni, siyasi mutlak güç, bunaltıcı hâkimiyet ve ifade özgürlüğünden yoksunluktu. Ancak ikinci dönemde (1941-1945) egemen olan siyasi serbestlik ortamı, Sovyet eğilimine sahip parti ve yapıların faaliyetlerinin kuvvet kazanmasına yol açtı. Bunun sonucunda söz konusu akımlara uyum sağlayarak gazete yayımları gerçekleşti.

Anahtar Kelimeler

Azerbaycan, Gazete, Rıza Şah, Sovyetler Birliği, Muhammed Rıza Şah

Kaynakça

• Ağâzâde, Habîbullah. Şâhîn Gazetesi. 292, 305, 318, 1929/1308.
• Berâderân-i Şukûhî, Sîrûs. “Şenâsâi-yi Şenâsnâme-yî Rûznâmehâ-yî Tebrîz Der Fâsıle-i Zemânî 1324-25/1945- 46”. Bâ Tâ’kîd-i Tovsîh-i Rûznâme-i Cevânlâr (Cevânân) Gencîne-yi Esnâd. 64, 1996/1375, 62-81.
• Berzîn, Mesûd. Teczîye ve Tâhlîl-i Amârî-yi Matbûât-i İrân 1215-1357. c. 1, Tahran: Vezâret-i Ferheng ve Erşed-i İslâmî, 1991/1370.
• Celîlî, Seyyîd. Dâneşnâme-yi Matbûât-i Azerbâycân (1230-1370). c. 1, Tebriz: Mehd-i Âzâdî, 1996/1375. Cevdet, Hasan. Cevdet Gazetesi. 15, 1927/1306.
• Dâdgerân, Kâzım. Feryâd-i Azerbâycân Gazetesi. 25-26, 1925/1304. Ganîzâde, Mahmûd. Sehend Gazetesi. 2, 17, 21, 26, 28, 78,79, 1926/1305. Hilâl Nâsırî, Muhammed Alî. Setâre-i Azerbâycân Gazetesi. 7, 1944/1323. Kesrevî, Ahmed. Târîh-i Meşrûte-i İrân. Tahran: Emîr Kebîr, 2002/1381. Kulîyef, Rezâ. Vatan Yolunda (Der Râh-ı Veten) Gazetesi. 38, 49, 1941/1320.
• Mecîdî, Mûsa. Târîhçe ve Tahlîl-i Rûznâmehâ-yi Azerbâycân 1230-1380. c. 1, Tahran: Sazman-i Esnad ve Kütüphane-yi Milli Cumhuri İslami İran, 2003/1382.
• Muhammedyân Erdî, Haydar. Târîh-i Matbûât-ı Erdebîl. c. 1, Erdebîl: Nîkâmûz, 2002/1381.
• Nahcevânî, Hüseyîn. “Târîhçe-i İnteşâr-i Rûznâmehâ ve Mecellât Der Azerbâycân ve Tebrîz Ez Sed Sâl Pîş Tâ Eknûn”. Neşrîye-yi Daneşkede-i Edebiyât-i Tebrîz. 1, Tebrîz: 1963/1342, 1-14.
• Netâk, Mîrzâ Bakır. Ankebût Gazetesi. 25-27, 1925/1304.
• Omîd, Hüseyîn. Tebrîz Gazetesi. 4, 6, 12, 14, 22, 90, 94, 97, 1931/1310.
• Pîşeverî, Seyyîd Cafer. Ajîr Gazetesi. 42, 83, 229, 257, 265, 1943/1322.
• Sadrhâşemî, Mahmûd. Târîh-i Cerâyîd ve Mecellât-i İrân. c. 1,2,3,4, İsfahan: Bînâ, 1953/1332.