Examining the Translations of Kahlil Gibran’s Short Story “Wardé Al-Hani” From Arabic to Turkish With English as an Interlanguage

Yıl 2023, Sayı: 42, 213 - 246, 28.04.2023

Mesut Köksoy

https://doi.org/10.26650/jos.1246879

Öz

Many works by Arab authors were translated into Turkish long after being translated into Western languages. Thus, the first translations of works by some famous Arab writers into Turkish were made just recently using the English translations. The story collection named al-Arvâḥ al-Mutamarrida (Spirits Rebellious), which includes the short story “Wardé al-Hani” by Gibran Kahlil Gibran, is one of the works to be translated into Turkish for the first time from English as an interlanguage. Meanwhile, experiencing a significant loss when translating through an interlanguage is inevitable without having a good grasp of the source text. This study compares the Arabic text of Gibran’s short story “Wardé al-Hani” and its translation from Arabic to Turkish, from Arabic to English, and from English to Turkish in terms of translation strategies and translation losses in order to determine the extent of the losses that occur when translating using an intermediate language. The translation strategies examined in the first section involve borrowing, calque , literal, transformation, modulation, equivalence, adaptation, omission, and addition. As a result of the examination, these strategies are seen to have been applied successfully in the translation from Arabic to Turkish, while the translations made by adhering to an interlanguage translation were not as compatible with the target language compared to the direct translation. In addition, the interventions made without knowing the strategies applied in interlanguage translation distorted the meaning. The second part of the study examines the losses that occur in the translation made through English as an interlanguage. These losses were caused by the mistakes made in the English translation by translating words to Turkish using a secondary meaning. In addition, many expressions that had been translated correctly into English were seen to have been incorrectly or incompletely translated to Turkish in the interlanguage translation

Anahtar Kelimeler

Arabic, Jibrân, Warda al-Hânî, Translation Strategies, Interlanguage

Cibrân Halil Cibrân’ın Verde el-Hânî Adlı Hikâyesinin Arapçadan ve Ara Dil İngilizceden Türkçeye Çevirilerinin İncelenmesi

Öz

Arap yazarların birçok eserinin Türkçeye çevirisi Batı dillerine çevirisinden çok sonra gerçekleşmiştir. Bu nedenle son yıllara kadar bazı meşhur Arap yazarlara ait eserlerin Türkçeye ilk çevirileri İngilizce çevirileri üzerinden yapılmıştır. Cibrân Halil Cibrân’ın Verde el-Hânî adlı hikayesinin yer aldığı el-Ervâḥu’l-Mutemerride (Asi Ruhlar) adlı hikâye koleksiyonu da Türkçeye ilk kez ara dil İngilizce üzerinden çevrilen eserlerdendir. Diğer taraftan kaynak metne hâkim olmadan ara dil üzerinden yapılan bir çeviride önemli düzeyde kaybın yaşanılması kaçınılmazdır. Bu çalışmada ara dil üzerinden yapılan bir tercümedeki kayıpların boyutunu tespit edebilmek için Cibrân’ın Verde el-Hânî adlı hikayesinin Arapça metni, Arapçadan Türkçeye, Arapçadan İngilizceye ve ara dil İngilizceden Türkçeye çevirileri çeviri stratejileri ve çevirideki kayıplar bakımından karşılaştırılmıştır. İlk bölümde incelenen çeviri stratejileri ödünç alma, öykünme, birebir, yer değiştirme, düzenleme, eşdeğerlilik, uyarlama, çıkarma ve eklemedir. İnceleme sonucunda Arapçadan Türkçeye yapılan çeviride bu stratejilerin başarılı bir şekilde uygulandığı ancak ara dil çevirisine bağlı kalınarak yapılan çevirilerin doğrudan yapılan çeviri kadar hedef dile uyumlu olmadığı görülmüştür. Ayrıca ara dil çevirisinde uygulanan stratejiler bilinmeden yapılan müdahaleler anlamın bozulmasına neden olmuştur. İkinci bölümde ara dil üzerinden yapılan çevirideki kayıplar incelenmiştir. Bu kayıplar ara dil çevirisinde yapılan hatalar ile ara dil çevirisinde kullanılan kelimelerin Türkçeye ikinci anlamı ile çevrilmesinden kaynaklanmıştır. Ayrıca ara dile doğru bir şekilde çevrilmiş birçok ifadenin ise ara dil üzerinden Türkçeye hatalı veya eksik çevrildiği görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Arapça, Cibrân, Verde el-Hânî, Çeviri Stratejileri, Ara Dil.

Kaynakça

• Baker, Mona. In Other Words, a Coursebook on Translation. New York: Routledge Yayınevi, 2001. Bassnett, Susan. Translation Studies. 3. bs. New York: Routledge Yayınevi, 2002.
• Bildik, Yusuf. “Mustafa Kutlu’nun ‘Ya Tahammül Ya Sefer’Adlı Hikâyesinin Arapçaya Çevirisindeki Deyimlerin Eşdeğerlik Bağlamında İncelenmesi”. Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi 23/42 (2022): 401-36.
• Cibrân, H. Cibrân. el-Ervâḥu’l-Mutemerride. Londra: Hindawi Yayınevi, 2017.
• ———. el-Ervâḥu’l-Mutemerride (Asi Ruhlar). Çev. Feyza Karagöz. İstanbul: Anahtar Kitaplar Yayınevi, 1998.
• ———. el-Ervâḥu’l-Mutemerride (Asi Ruhlar). Çev. Muammer Sarıkaya ve Eyyüp Tanrıverdi. İstanbul: Kaknüs Yayınevi, 2001.
• ———. el-Ervâḥu’l-Mutemerride (Sipirits Rebellious). Çev. H. M. Nahmad. New York: Alfred A. Knoff Yayınevi, 1948.
• Demir, Osman. “Zerre”, DİA. XXXXIV: 295-96. İstanbul: TDV Yayınları, 2013.
• Demirayak, Kenan. “Cibrân Halil Cibrân”, DİA. Ek-1: 259-62. Ankara: TDV Yayınları, 2020.
• Dönmez, M. İsmail. “Orhan Pamuk’un Sessiz Ev Romanındaki Atasözü ve Deyimlerin Arapça Çevirilerinin Mona Baker Çeviri Stratejilerine Göre İncelenmesi”. Journal of Interdisciplinary and Intercultural Art 3/1 (2018): 19-32.
• Erbaş, Ali. “İfrit”, DİA. XXI :516-17. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
• Göktaş, Büşra. “1990-2008 Yılları Arası Arapçadan Türkçeye Yapılan Edebi Eser Çevirileri Üzerine Bir İnceleme”. Yüksek lisans tezi, İstanbul Üniversitesi, 2011.
• İlhan, Sadiye. “Corci Zeydân’ın ‘Selahaddin Eyyûbî’ Adlı Romanının Arapça ve İngilizceden Türkçeye Yapılan Çevirilerindeki Kayıplar”. Yüksek lisans tezi, Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi, 2020.
• Macit, Muhittin. “Tercüme Hareketleri”, DİA. XXXX: 498-504. İstanbul: TDV Yayınları, 2011. Newmark, Peter. A Textbook of Translation. New York: Prentice Hall Yayınevi, 1988.
• Sarıkaya, Muammer. “el-Cahız’dan es-Safedi’ye Çeviri Teorisi”. Bilimname, 3 (2003): 133-51. Shuttleworth, Mark. Dictionary of Translation Studies. New York: Routledge Yayınevi, 2014.
• Suçin, M. Hakkı. “Arapça Çeviride Sözcük ve Kalıplaşmış İfadeler Düzeyinde Genel Eşdeğerlik Sorunları”. Doktora tezi, Gazi Üniversitesi, 2004.
• Tek, Zeynep, Tülin Arslan ve Emine Zeytunlu. “Batılılaşma Dönemi Doğu Edebiyatında “Les Aventures de Telemaque, Fils D’ulysse’in Serüveni: Türkçe, Arapça ve Farsça Örneği”. DTCF Dergisi 61/1 (2021): 234-64.
• Ürün, A. Kazım. Modern Arap Edebiyatı. Konya: Çizgi Yayınevi, 2015.
• Vinay, Jean-Paul ve Jean Darbelnet. Comparative Stylistics of French and English, a Methodology for Translation. Çev. Juan C. Sager ve M. J. Hamel. Amsterdam: John Benjamins Yayınevi, 1995.
• Yazıcı, Hüseyin. “Cibrân Halil Cibrân’da Katharsis”. Şarkiyat Mecmuası, 41 (2022): 215-32.
• ———. “Mizacı ve Düşünceleri Arasında Çırpınan Bir Şahsiyet: Cibrân Halil Cibrân Öncesi Orta Doğu’ya Kısa Bir Bakış”. Şarkiyat Mecmuası, 13 (2008): 135-58.
• Yazıcı, Mine. Çeviribilim Temel Kavram ve Kuramları. İstanbul: Multilingual Yayınevi, 2005. Yavuz, Y. Şevki. “Yed”, DİA. XXXXIII: 375-76. İstanbul: TDV Yayınları, 2013.
• Yıldız, Musa ve Gülfem Kurt. “Çeviride Kayıplar Sorunu: Necip Mahfuz’un Yevme Kutile’z-Za’îm Adlı Eserinin Arapça ve İngilizceden Türkçeye Çevirisi ile Arapça Kaynak Metninin Karşılaştırılmalı Bir İncelemesi”. Çeviribilim ve Uygulamaları Dergisi, 25 (2018): 1-34.