Sihâhül-Fürs Sözlüğünde Geçen Meslekler

Yıl 2023, Sayı: 42, 257 - 269, 28.04.2023

Miryaqub Seyidov

https://doi.org/10.26650/jos.1252845

Öz

Dünyanın başlangıcından bu yana insanların içinde yaşadıkları çevre, düşünceleri, inançları, yaşam tarzları, bakış açıları vb. nedenler çeşitli meslek alanlarının ortaya çıkmasına sebep olmuştur. Sosyal sınıfların, devletlerin gelişiminde meslekler önemli rol oynamıştır. Tarih boyunca ortaya çıkan pek çok meslek çeşitli sebeplerle unutulsa da binlerce yıllık geçmişe sahip mesleklerden bazıları halen varlığını sürdürmektedir. Yazının icadından sonra, eski insanların yaşam tarzıyla birlikte, uğraştıkları çeşitli meslekler hakkında da önemli bilgiler kaydedilmeye başlanmıştır. Yazılı kültürün gelişmesi, bilimsel ilerlemeyi ve insanlar arasındaki sosyokültürel ayrışmayı daha da hızlandırmıştır. Dünyadaki insanların ve toplumların oluşan kültürünün gelişimi kitaplar, sözlükler, referans kitapları vs. bilimsel kaynakların tarihsel önemini artırmıştır. Sözlükler toplumların bilimsel, kültürel, ekonomik ve sosyal gelişim dönemlerini en iyi yansıtan bilimsel kaynaklardan biridir. XII. yüzyılın sonu XIII. yüzyılın başlangıcında yaşamış Azerbaycanlı dilbilimci ve seçkin sosyo-politik bir şahsiyet olan Muhammed ibn Hinduşah Nâhçıvanî’nin “Sihâhül-Fürs” sözlüğü, eski halkların farklı meslekleri hakkında bilgiler içermektedir. İlhanlılar döneminde yazılan bu sözlük, o dönemin sosyal, siyasi ve kültürel hayatını yansıtmaktadır. Günümüzde Farsça, Arapça, Türkçe, Pehlevi, Sümerce vb. dillere bağlı birçok meslek ve sanat unutulmuştur. “Sihâhül-Fürs” sözlüğünde kayıt altına alınan bazı meslek türleri dünyada hâlâ varlığını sürdürmektedir. Bu nedenle, “Sihâhül-Fürs” sözlüğünde günümüz için geçen çeşitli meslek türlerini inceleyen bu bilimsel makale, şarkiyat bilimine değerli bir katkıdır.

Anahtar Kelimeler

Sihâhül-Fürs Sözlüğü, Muhammed ibn Hinduşah Nâhçıvanî, Nizâmül-Etibbâ Sözlüğü, Borhân-ı Kâṭı Sözlüğü, Ferheng-i Cihângîrî Sözlüğü

Destekleyen Kurum

Nahçıvan Devlet Üniversitesi

Proje Numarası

1

Teşekkür

İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi Şarkiyat Araştırma Merkezi’nin yayını olan Şarkiyat Mecmuası dergisinin tüm ekibine teşekkürlerimi sunuyorum.

Occupations Mentioned In The “Sihâhul-Furs” Dictionary

Öz

Since the beginning of the world, the environment in which people live, their thoughts, beliefs, lifestyle, outlook, etc. are reasons that have led to the emergence of various professional fields. Over time, the occupations people engaged in resulted in the formation of social classes, class societies, states, and empires. Although numerous professions that have arisen throughout history have been forgotten for various reasons, some of the professions that have a history of thousands of years still remain. After the discovery of writing, with the ancient people’s lifestyle, important information about the various professions they were engaged in began to be recorded. The development of written culture accelerated scientific progress and sociocultural segregation among people. The improvement of the composed culture of the people and societies of the world incorporates books, dictionaries, reference books, andhas increased the historical significance of scientific resources. Dictionaries are one of the scientific sources that best reflect the periods of the scientific, cultural, economic, and social development of society. The dictionary “Sihâhul-Furs” of the Azerbaijani linguist and eminent socio-political personality Muhammad ibn Hindushah Nâkhchîvanî, who lived at the end of the 12th century to the beginning of the 13th century, contains very valuable information about the professions of ancient people living in the world. This dictionary, written during the Ilkhanid dynasty, reflects the social, political and cultural life of that period. Nowadays, numerous occupations and arts related to Persian, Arabic, Turkish, Pahlavi, Sumerian, etc. languages have been forgotten. Some of the types of professions recorded in the “Sihâhul-Furs” dictionary still exist in the world. Consequently, this paper, which explores the various types of occupations in the “Sihâhul-Furs” dictionary, is a valuable contribution to Oriental Studies.

Anahtar Kelimeler

“Sihâhul-Furs” dictionary, Muhammad ibn Hindushah Nâkhchîvanî, “Nizâm al-Atibbâ” dictionary, “Borhân-e Qâṭe” dictionary, “Farhange-Jahangiri” dictionary

Proje Numarası

1

Kaynakça

• Dehkhoda,Ali Akbar. Loghatnâmeh-ye Dehkhoda. II. Chief Editors Mohammad Moin and Jafar Shahidi. Tehran: Tehran University Publishing, 1998.
• Dehkhoda,Ali Akbar. Loghatnâmeh-ye Dehkhoda. IV. Chief Editors Mohammad Moin and Jafar Shahidi. Tehran: Tehran University Publishing,1998.
• Dehkhoda, Ali Akbar. Loghatnâmeh-ye Dehkhoda. VII. Chief Editor Moin.M. Tehran: Tehran University Publishing,1998.
• Dehkhoda, Ali Akbar. Loghatnâmeh-ye Dehkhoda. VIII. Chief Editor Moin.M. Tehran: Tehran University Publishing,1998.
• Dehkhoda, Ali Akbar. Loghatnâmeh-ye Dehkhoda. XV. Chief Editor Moin.M. Tehran: Tehran University Publishing, 1998.
• Nafisi, Ali Akbar. Nizâm al-Atibbâ. I-IV. Tehran: Kekabforoushi-ye Khayyam,1976.
• Explanatory Dictionary of the Azerbaijani Language. I, Baku: East-West Publishing House, 2006. Explanatory Dictionary of the Azerbaijani Language. II, Baku: East-West Publishing House, 2006. Explanatory Dictionary of the Azerbaijani Language. IV, Baku: East-West Publishing House, 2006.
• Jafarov, Nizami. Ancient Turkish Literature. Baku: Azatam Publishing House, 2004.
• Muhammad Husayn bin Khalaf Tabrizi. Borhân-e Qâte. I-II, Tehran: İbn Sina Publishing House, 1964. Muhammad ibn Hindushah Nâkhchîvanî. Sihâhul-Furs. Chief Editor Taati. A, Tehran: Bongahe Tarjoma Ve
• Nashre Ketab Publishing House,1976.
• Moin, Muhammed. A Persian Dictionary. Tehran: Adna Publishing House, 2003. Omid, Hasan. Omid Dictionary. Tehran: Rahe Roshd Publishing House, 2011.
• Maḥmūd ibn Husayn ibn Muhammad Kāšġarī. Dīwān Lughāt al-Turk. III, Chief Editor Asgar.R, Baku: Ozan Publishing House, 2006.
• Mir Jâmâlâddin Husayn Inju Shirazi, Farhang-i Jahângîrî. II, Chief Editor: Afifi.R, Mashhad: Mashhad University Printing House,1981.
• Purdavud, Ibrahim. Khorde Avesta (The Little Avesta).Tahran: Zartoshtian Publishing House, 1976. Katz,S. Judaism. IV, Cambridge: Cambridge University Press, 2006.
• Jâmâlâddin,M. Ghiyâs al-loghât. I, Chief Editor: Dâbirsiyâghi.M, Tehran: Kanun-e Marifat Publishing House, 1984.