Adiyat Suresinde ve İmruu’l-Kays’ın Mullakasında At Tasviri: Karşılaştırmalı Göstergebilimsel Bir Çalışma

Yıl 2024, Sayı: 44, 201 - 220, 30.04.2024

Muhammet Abazoğlu

https://doi.org/10.26650/jos.1406370

Öz

Âdiyât Suresi’nde geçen at tasvirleri, Câhiliye şairlerinden İmruu’l-Kays’ın muallakasındaki at tasviriyle bazı sahnelerde benzeşmektedir. Bu benzerliğe rağmen muʻciz Kur’ân metni ile içtihâdi edebi metin arasında büyük fark vardır. Başta bağlamları birbirinden farklı olan bu metinler, bazen de terim ve tasvir açısından farklılık göstermektedir. Bu da bizi Kur’ân-ı Ker’îm ile Câhiliye şiirleri arasında oluşan benzerlik ve farklılık noktalarını incelemeye sevk etmektedir. Aslında, aralarındaki bu tasvir benzerliği, dönemin toplumsal gerçekliğini tasvir etmede merkezi noktayı oluşturmaktadır. Nitekim, Kur’ân-ı Kerîm, Peygamberimize vahiy edildiğinde, büyük bir kısmında Câhiliye dönemi şairleri ve fasihleri arasında edebî ve örnek dil olarak kabul edilen Kureyş diliyle inmiştir. Bu dil ayrıca Arap Yarımadasına yayılmış Arap kabilelerini Hicaz çevresinde birleştiren bir unsur olarak kabul edilmiştir. Böylece anlatımda görülen bu benzerlikler, birbirine zamansal yakınlık içinde olan çevrelerin dilinde görülmesi yadırganacak bir konu olmamıştır. Bu çalışma, Âdiyât Suresi ile İmruu’l-Kays’ın muallakasında bulunan at imgesi üzerinde durup, aralarındaki benzerlik ve farklılık noktalarını gözetmektedir. Bu konuları sosyal, kültürel, yaşam tarzı, dinî ve medeni değerlerle ilişkilendirmeye çalışmaktadır. Bunun yanında metinlerde yer alan at suretinin işlevsel rolünü ve taşıdığı sembolik anlam ve çağrışımları sunmaktadır. Çalışmada, karşılaştırmalı göstergebilimsel çözümleme metotlarına başvurulmuştur. Bu yöntem metin içindeki anlamlara ulaşmaya çalışır ve metinler arası yorum ve yaklaşımda farklı anlamsal göstergelere odaklanır.

Anahtar Kelimeler

Arap Edebiyatı, Göstergebilimsel Çalışma, Âdiyât Suresi, İmruu’l-Kays, At Tasviri

صورة الخيل بين سورة العاديات ومعلقة امرئ القيس: دراسة سيميائية مقارنة

Öz

تتشابه صورة الخيل بين سورة العاديات ومعلقة امرئ القيس من حيث بعض الصفات والمشاهد. رغم ذلك ً بين النص القرآني المعجز والنص األدبي االجتهادي. فالفرق الجوهري بينهما يتجلى في ًكبيرًا إننا نجد فرقًا .ً وهذا التشابه واالختالف يدفعنا إلى الدراسةبين السياقات المتغايرة، ثمالمفردات والصور تبدو متباينةأحيانًا الشعر الجاهلي والقرآن الكريم. التشابهالتصويري بينهما يعكس النقطةالمركزيةفي تمثيل الواقع االجتماعي َر اللغة األدبية والنموذجية بين ُعتَب ُو ِِح ََي إلى النبي فإنه نزل بلغة قريش التي كانت ُت آنذاك. ألن القرآن عندما ُأ الشعراء والفصحاء في تلك الفترة، والمََو ِحدة للقبائل العربية المتفرقة في أنحاء الجزيرة العربية ضمن البيئة ً شكلت لغتها الحجازية. فمن الطبيعي أن يكون هذا التقارب التعبيري لأللفاظ في بيئة مجتمعية متقاربة زمنيًا لغة القراءة والكتابة. وبذلك تهدف هذه الدراسة إلى الوقوف على صورة الخيل في سورة العاديات ومعلقة امرئ القيس، من خالل رصد العالقات بينهما في التشابه واالختالف، وربط هذه النقاط بالحياة االجتماعية والثقافية والنمط المعيشي، والقيم الدينية والحضارية. ثم عرض الدور الوظيفي لصورة الخيل وما تحمل من إيحاءات ودالالت رمزيةفي كل منهما. وتسير الدراسةفي منهجها وفق طرق التحليل السيميائي المقارن، الذي بدوره يحاول الوصول إلى المعنى ويركز على العالمات الدالليةالمختلفةفي التأويل والمقاربةبين النصوص.

Anahtar Kelimeler

راسة سيميائية, صورة الخيل, امرؤ القيس, سورة العاديات, األدب العربي

The Depiction of Horses in Surah Al-’Adiyat and in Imru ’ al-Qais’ “Mu’allaqa”: A Comparative Semiotic Study

Öz

The imagery of horses in Surah Al-’Adiyat shares similarities with the depiction found in the “Mu’allaqa” [Suspended Poem] of the pre-Islamic poet Imru’al-Qais regarding certain characteristics and scenes. However, a notable distinction exists between the Qur’anic text, which is considered miraculous, and al-Qais’ literary text, which is considered a poetic endeavor. The fundamental difference lies in the varied contexts and occasionally in the different vocabulary and imagery that appear. These similarities and differences have prompted this study’s comparison of pre-Islamic poetry with the Qur’an. The visual similarities between the Qur’anic imagery and pre-Islamic poetry reflect the societal realities of their respective times. The Qur’an was revealed in the eloquent language of the Quraysh and served to unify the diverse Arab tribes in the Hijazi region of the Arabian Peninsula. Therefore, for this expressive convergence of words in a socially similar environment to shape its language as the language of reading and writing was a natural consequence. This study aims to analyze the portrayal of horses in Surah Al-’Adiyat and Imru’ al-Qaisis “Mu’allaqa” by exploring their similarities and differences while connecting them to social, cultural, religious, and civilizational values. The study employs a comparative semiotic analysis method with the aim of deriving meaning by examining various semantic signs when interpreting and approaching the texts.

Anahtar Kelimeler

Arabic literature, semiotic study, Surah Al-’Adiyat, Imru’ al-Qais, horse depictions

Kaynakça

• Kur’ân-ı Kerîm. google scholar
• el-‘Akkâd, Abbâs Mahmûd. Abkariyy/etuMuhammed. Kahire: Muessesetu Hindâvi, 2017. google scholar
• Ali, Cevâd. el-Mufassalfi Târihi’l-Arab Kable’l-İslâm. Bağdat: Menşûrât Câmi‘ati Bağdâd, 1993. google scholar
• el-‘Askalâni, İbn Hacer. Fethu’l-Bâri bi Şerhi Sahihi’l-Buhâri. Dimeşk: Dâru’r-Risâle., 2013. google scholar
• el-‘Askeri, Ebu Hilâl. Kitâbu ’s-Smâ‘eteyn: el-kitâbetu ve’ş-Şi‘ir. Kahire: Dâr İhyâi’l-Kutubi’l-Arabiyye, 1952. google scholar
• el-Bağdâdi, Abdulkâdir b. Ömer. Hizânetu’l-Edeb veLlubbu Lubâbi Lisâni’l-Arab. Kahire: Mektebetu’l-Hanci, 1982. google scholar
• Bedî‘ Ya‘kûb, Emîl. el-Mu‘cemu’l-Mufassal fi’l-Müzekker ve’l-Müennes. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 2001. google scholar
• el-Belâzuri, Ahmed b. Yahya. Fütûhu’l-Buldân. Beyrut: Muessesetu’l-Ma‘ârif, 1987. google scholar
• Brockelmann, Carl. Târihu’l-edebi’l-Arabi. Çeviren Abdulhalîm en-Neccar. Kahire: Dâru’l-Ma‘ârif, 1959. google scholar
• el-Buhâri, Muhammed b. İsmail. Sahihu’l-Buhari. Dimeşk: Dâr İbnu Kesir, 2002. google scholar
• Ceviz, Nurettin. “Cahiliye Döneminde Süvari Şairler”. AKEV Akademi Dergisi 4, sy 6 )2002(: 175-203. google scholar
• ———. “Muallaka Şairlerinin Şiirinde At Tasviri”. AKEV Akademi Dergisi 3, sy 1 )2001(: 265-78. google scholar
• el-Cumahi, İbn Sellâm. Tabakât Fuhûli’ş-Şu'arâ. Cidde: Dâru’l-Medeni, ts. google scholar
• Dayf, Şevki. Târihu’l-Ddebi’l-Arabi, el-Asru’l-islâmi. Kahire: Dâru’l-Ma‘ârif, 1963. google scholar
• Demirayak, Kenan. Arap Edebiyatı Tarihi-I Cahiliye Dönemi. 1. bs. Erzurum: Fenomen, 2009. google scholar
• el-Dugeyşî, Humûd b. Halfân. “el-Hayl fi’ş-Şiiri’l-Câhili”. Doktora Tezi, Mu’te Üniversitesi, Yüksek Araştırmalar Enstitüsü, 2005. google scholar
• Emîn, Ahmed. Fecru’l-İslâm. Kahire: Muessesetu Hindâvi li’t-Ta‘lîm ve’s-Sakâfe, 2012. google scholar
• Enîs, İbrahim. Fi’l-Lehecâti’l-Arabiyye. Kahire: Mektebetu’l-Encel el-Mısriyye, 2010. google scholar
• el-Esma‘i, Abdulmelik b. Karîb. el-Esma‘iyyât. Beyrut, 1963. google scholar
• el-Fâhûri, Hanna. Târihu’l-Edebi’l-Arabi. Beyrut: Dâru’l-Yusuf, ts. google scholar
• el-Gundicâni, el-Esved. Esmâu Hayli’l-Arab ve Ensâbihe ve Zikri Fursânihe. Dimeşk: Mussesetu’r-Risâle, 1981. google scholar
• el-Habeşî, Muhammed İbrahim. “et-Tasvîru’l-Kurâni li’l-Hareke ve Esâruhu fi’l-Vahdeti’l-Binâiyye, Dirâse Tatbikiyye fi Sureti’l-Adiyât”. Mecelletu Mecmai’l-Lugati’l-Arabiyye bi İtâi el-Bârûd 35, sy 1 (t.y.): 3-61. google scholar
• el-Hafâci, Sinân. Sirru’l-Fesahâ. Kahire: Mektebetu Subeyh, 1952. google scholar
• el-Hamevî, Yâkût.Mu’cemu’l-Buldân. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 2011. google scholar
• el-Haşrûm, Abdurrezzâk. Dirâsât fi Nusûs Mine’ş-Şi’iri’l-Câhili. Halep: Menşurât Câmi‘ati Halab, 2019. google scholar
• İbn Fâris, Ahmed. Mu’cem Mekâyyisu’l-Luga. Dimeşk: Dâru’l-Fikr, 1979. google scholar
• İbn Kuteybe, Abdullah b. Muslim. eş-Şi‘ru ve’ş-Şu‘arâ. Kahire: Dâru’l-Ma‘ârif, 1958. google scholar
• İbn Manzûr, Cemâluddîn. Lisânu’l-Arab. Beyrut: Dâr Sâdir, 1979. google scholar
• İbnu Ebi’s-Salt, Umeyye. Divân Umeyye b. Ebi’s-Salt. Beyrut: Dâr Sâdir, 2017. google scholar
• İmr’ul-Kays. Divân İmr’ul-Kays. Kahire: Dâru’l-Ma‘ârif, 2009. google scholar
• İsmâil, Muhammed. “Te’emmulât fi Sureti’l-‘Adiyât (Dirâse Tahliliyye Mevdu‘iyye”). Mecelletu’d-Dirâsâti’l-İslâmiyye ve’l-Arabiyye li’l-Benât bilİskenderiyye 8, sy 29 (2013): 149-212. google scholar
• el-Kayravâni, İbn Reşîk. el-Umde fi Mahâsini’ş-Şiiri ve Âdâbihi ve Nakdihi. Beyrut: Dâru’l-Cîl, 1981. google scholar
• el-Kaysî, Nûri. et-Tabî‘afi’ş-Şi‘ri’l-Câhilî . Beyrut: Dâru’l-İrşâd, 1970. google scholar
• el-Kelbî, Muhammed b. Hişâm. Kitâbu’l-Asnâm. Kahire: ed-Dâru’l-Kavmiyye lit’-Tibâ‘a ve’n-Neşr, ts. google scholar
• el-Kuraşi, Muhammed. Cemharatu Eş’âri ’--Arabfi’--Câhilyyeeti ve’l-İslâm. Dâr Nahdati Mısır, 1981. google scholar
• el-Mubârek, Muhammed. Dirâsât Edebiyye li Nusûs mine’l-Kurân. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1997. google scholar
• er-Râcihi, Abdeh. el-Lehecâtu’l-‘Arabiyye fi’l-Kıraâti’l-Kurâniyye. Tanta: Dâru’s-Sahâbe li’t-Turâs, 2009. google scholar
• Rıdvân, Leyla, ve Sihâm Abbâs. “el-Menhecu’l-Simy’ai fi Tahlîli’n-Nassi’l-Edebi”. Mecelletu’d-Dirâsâti’l-İslâmiyye ve’l-Arabiyye li’l-Benât bil İskenderiyye 33, sy 1 (t.y. ): 777-822. google scholar
• es-Suyûti, Celâluddîn. el-Muzhirfi’l-Luga veEnvâihe. Beyrut: el-Mektebetu’l-‘Asriyye, 1986. google scholar
• --. Lubâbu’n-Nukûl fi Esbâbi’n-Nüzûl. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-‘Arabi, 2006. google scholar
• eş-Şâtibî, İbrahim b. Musa. el-Muvâfakât. el-Hubar: Dâr İbn Affân, 1997. google scholar
• et-Tabrasi, el-Fadl b. Hasan.Mecma’u’l-Beyânfi Tefsîru’l-Kurân. Beyrut: Dâru’l-Murtada, 2006. google scholar
• et-Tebrizî, el-Hatîb. ŞerhDivânu’l-Hamâse liEbi Temmâm. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 2000. google scholar
• et-Teymî, Muammer b. el-Musenna. Kitâbu’l-Hayl. Haydarabad: Dâiretu’l-Ma‘ârif el-Osmâniyye, 1937. google scholar
• el-Useymîn, Muhammed b. Sâlih. Tefsîru’l-Kurâni’l-Kerîm. Riyad: Dâr İbnu’l-Cevzi, 2014. google scholar
• Yanık, Nevzat H. Arap Şiirinde Tasvir. 1. bs. Erzurum: Fenomen, 2010. google scholar
• ez-Zevzenî, Abdullah b. Ahmed. Şerhu’l-Mu’allakâti ’s-Seb‘. Beyrut: el-Mektebetu’l-‘Asriyye, 2017. google scholar
• ez-Zubeydi, Murtada. Tâcu’l-Arusmin Cevâhiri’l-Kâmûs. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 2007. google scholar
• ez-Zuheyli, Vehbe. et-Tefsîru’l-Munîrfi’l-Akîde ve’ş-Şerî’a ve’l-Menhec. Dimeşk: Dâru’l-Fikr, 1997. google scholar