Arap Dilinde Neolojizm: el-Cezire Haber Sitesi Örneği

Yıl 2024, Sayı: 44, 1 - 20, 30.04.2024

Emine Bağmancı Abdulhakim Önel

https://doi.org/10.26650/jos.1424856

Öz

Dil, geçmişten günümüze her dönemin kendine özgü gelişmeleri doğrultusunda değişikliğe uğramıştır. Günümüzün hızla değişen koşulları içerisinde, dilin bu kaçınılmaz etkilenme durumu daha görünür bir hale gelmiştir. Yeni durumları adlandırma ihtiyacıyla başlayan dilsel hareketlilik, neolojizm kavramının ortaya çıkıp gelişmesine zemin hazırlamıştır. Bu bağlamda neolojizm, ortak kullanıma girip de görece yeni kabul edilen türetilmiş sözcük veya sözcük grupları olarak tanımlanmaktadır. Dildeki canlılığın başlıca göstergelerinden biri olan neolojizm, dilin iç dinamiklerini işe koşmaya olanak sağlaması açısından büyük önem taşımaktadır. Neolojizm yeni bir dil bilim konusu olmakla birlikte Arap dilinde yeni öge oluşturmaya ilişkin kuramsal temel, İslamiyet’in ilk yıllarına dayanmaktadır. Farklı milletlerle yaşanan etkileşim sonucu dilin özünü koruma gayretiyle başlayan çalışmalar, bu alana dair önemli bir alt yapı oluşturmuştur. Bu çalışmada bahsi edilen kavramlar kullanılmak suretiyle el-Cezire haber sitesindeki neolojiler esas alınmıştır. Tespit edilen neolojiler farklı açılardan incelenerek Arapçanın mevcut neolojizm durumu ortaya çıkarılmaya çalışılmıştır. Çalışmada neolojiler, tematik ve oluşma yöntemleri açısından incelenmiştir. Buna göre teknoloji, politika ve toplumsal gelişmeler alanındaki neolojilere yer verilmiştir. Neolojilerin oluşum biçimlerinde ise altı yöntem tespit edilmiştir. Bu yöntemler de örneklerle desteklenerek Arapçanın yeni sözcük türetmeye ilişkin eğilimi ortaya çıkarılmaya çalışılmıştır. Bu çalışmada sözlüğe girmemiş ifadeleri yeni kabul eden sözlükçülük yaklaşımı esas alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Arap Dili ve Belagati, Neoloji, Neolojizm, Arapça Neoloji, Arapça Neolojizm

Neologism in Arabic Language: The Example of Al-Jazeera News Site

Öz

Language has changed from past to present in line with the unique developments of each period. In today’s rapidly changing conditions, this inevitable influence of language has become more visible. Linguistic mobility that started with the need to name new situations paved the way for the emergence and development of the concept of neologism. Since languages can’t stay away from this concept, they are expected to give importance to deriving words by their structures. Neologism, which is one of the main indicators of the vitality of the language, is of great importance as it allows us to put the internal dynamics of the language to work. Although neologism is a new linguistics subject, the theoretical basis for creating a new element in Arabic dates back to the early years of İslam. Studies that started with the effort to preserve the essence of the language as a result of the interaction with different nations have created an important infrastructure in this field. Nowadays, there is an intense flow of words transferred from English to Arabic due to its dominance in the technological field. In this context, it is possible to say that modern studies carried out within the scope of Arabic neologisms have the opportunity to take advantage of the existing conceptual framework and move the subject to a better point. In this study, the neologisms in the Al-Jazeera news site were taken as basis by using the concepts mentioned. The identified neologisms were examined from different perspectives and the current neologism status of Arabic was tried to be revealed. In the study, neologies were examined in terms of thematics and formation methods. Accordingly, neologisms in the fields of technology, politics, and social development are included. Six methods have been identified in the formation of neologies. By supporting these methods with examples, the tendency of Arabic to derive new words has been tried to be revealed. This study is based on the lexicography approach, which accepts new expressions that have not entered the dictionary. Accordingly, the neologisms given as examples in the study are expressions that are not included in the dictionary.

Anahtar Kelimeler

Arabic Language and Rhetoric, Neology, Neologism, Arabic Neology, Arabic Neologism

Kaynakça

• Abdullah Emîn. el-İştikâk. Kahire: Mektebetu’l-Hânci, 2000. google scholar
• Akalın, Şükrü Haluk. “Türkçede Eksiltili Yapıdan Sözlükselleşme”. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi 31, 2 (2014): 13-30. google scholar
• Akay, Recep. “Dil Değişiminin Dilsel ve Toplumsal Nedenleri”. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi 4, 1 (2007): 1-9. google scholar
• Aksan, Doğan. Her Yönüyle Dil: Ana Çizgileriyle Dilbilim. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 2007. google scholar
• Aktaşlıoğlu, Şehrazat Yastıman. “Resim ve Sembollerle İnsanoğlunun Toplumsal Yolculuğu”. editör Özcan Güngör, 149-68. Ankara: Sageya Yayıncılık, 2019. google scholar
• Awang, Rokiah, ve Gahada Salman. “Translation and Arabicization Methods of English Scientific and Technical Terms into Arabic”. Arab World English Journal 1, 2 (2017): 92-106. google scholar
• Bağmancı, Emine, ve Abdulhakim Önel. “Eski Sözcüğe Yeni İsim:Arap Dilinde Retronimler”. Istanbul Journal of Arabic Studies 5, 2 (2022): 137-58. google scholar
• Baykuzu, Tilla Deniz, ve Tuğba Gökçe Balcı. “Eski Çin ve Bozkır Yazıtlarındaki Ejderha, Kaplumbağa ve Arslan Tasvirleri Üzerine”. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi 23, 1 (2023): 1-24. google scholar
• Castellvı', Maria Teresa Cabre, Rosa Estopa Bagot, ve Chelo Vargas Sierra. “Neology in Specialized Communication”. Terminology 18, 1 (2012): 1-8. google scholar
• Daşkıran, Yaşar. “Arap Dilinde Terim Sorunu”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 14, 1 (2014): 191-214. google scholar
• Eberhard, Wolfram. Çin Simgeler Sözlüğü Çin Hayatı ve Düşüncelerinde Gizli Simgeler. Çeviren Aykut Kazancıgil ve Ayşe Bereket. İstanbul: Kabalcı Yayınevi, 2000. google scholar
• Elmgrab, Ramadan Ahmed. “Methods of Creating and Introducing New Terms In Arabic Contributions From English-Arabic Translation”, 26:491-500. Singapore: IACSIT Press, 2011. google scholar
• Emecan, Neşe. 1960’tan Günümüze Türkçe. Bir Sözlük Denemesi. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 1998. google scholar
• Emîne, Yâhî. “et-Tercemetu’l-harfiyye ve gazvu’d-dahîl fî’l-lugati’l-’arabiyyati’l-muâsıra”. el-Lisâniyyat 26, 2 (2020). google scholar
• Eriş, Emrah, ve Şahap Bulak. “Uluslararası Siyasal Alanda Sıkça Kullanılan Bazı Terimlere Türkçe Karşılıklar”. Journal of Social and Humanities Sciences Research 7, 53 (2020): 1302-13. google scholar
• Gaze’a, Fatima Ali Bin Ali, ve Ruaa Ahmed Ali Yahya. “The Translation of EnglishNeologisms Into Arabic”. Lisans Tezi, Aden University, 2017. google scholar
• Gündüzöz, Soner. Arapçanın Söz Varlığı. Ankara: Grafiker Yayınları, 2015. google scholar
• Halliday, M. A. K., Wolfgang Teubert, Colin Yallop, ve Anna Cermakova. Lexicology and corpus linguistics. Continuum, 2004. google scholar
• Hamdan, Hady J., ve Saleh Al-Salman. “The Use of Arabic Neologisms in Social Media Applications”. International Journal of Arabic-English Studies 21, 1 (2021): 45-60. google scholar
• Hanaqtah, Mohammad Faleh. “Translation of Political Neologisms Coined by Politicians; Issues and Strategies”. Journal of Social Sciences 8, 1 (2019): 157-68. google scholar
• ‘Îd, İbrahim Ahmed Sellâm eş-Şeyh. “Ârâu’l-’ulemâ-el-kudemâ ve’l-muhaddisîn- fî ’ameliyyeti’t-ta’rîb”. Mecelletu’l-Kulliyeti’t-Terbiye, 3 (2016). google scholar
• Kaan Çelikten, Esra, ve Hakan Çelikten. “Elektronik Kültür Ortamında Neolojizm”. Uluslararası Dil, Edebiyat ve Kültür Araştırmaları Dergisi 3, 2 (2020): 183-205. google scholar
• Karadağ, Bilge Merve, ve Seda Burnaz. “Türkçede İşlek Bir Metaforik Neoloji Öbeği: X+ Kafası”. Dilbilim Dergisi, 36 (2021): 83-104. google scholar
• Karadavut, Arda. “Türkçede Yeni Bir Neoloji Örneği: Fiilleşen Markalar”. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 39 (2016): 245-52. google scholar
• Karakale, Filiz. “‘Rus Ayısı’ Kavramının Ortaya Çıkışı”. Artuklu İnsan ve Toplum Bilim Dergisi 3, 1 (2018): 35-45. google scholar
• Kazan, Faruk. “Arapça Sözcük Türetme Yollarına Genel Bir Bakış”. Yakın Doğu Üniversitesi İslam Tetkikleri Merkezi Dergisi 7, 2 (2021): 339-68. google scholar
• Kırkız, Mustafa, ve Sahip Aktaş. “Arap Dilinde Ta’rib Olgusu”. Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 21, 2 (2016): 17-38. google scholar
• Kmail, Rahma Abd Al-Rahman Naji. “The Translatability of English Social Media Neologisms into Arabic”. Yüksek Lisans Tezi, An-Najah National University, 2016. google scholar
• Mağribî, Abdulkadir b. Mustafa el-. el-İştikâk ve’t-ta‘rîb. Mısır: Matba‘atu’l-Hilâl, 1908. google scholar
• Mirdâsa, Cûdî. “Âliyyât tevlîdi’l-mustalah el-iktirâd el-luğavî âliyyeten”. Mecelletu’z-zâkire, 5 (2015): 285-300. google scholar
• Mivtakh, Balkis Aminallah Nurul. “Arabic Language Neologism on the Field of Technology in Al-Akhbar Newspaper”. Journal of Arabic Language Teaching, Linguistics and Literature 2, 1 (2019): 17-34. google scholar
• Mohammad, Wan Azman Wan, Kaseh Abu Bakar, Hakim Zainal, ve Ezad Azraai Jamsari. “Neologism in English-Arabic Translation of Information Technology Terms”. International Journal of Advanced Research 12, 9 (2021): 354-62. google scholar
• Neccâr, Nâdiye Ramadan en-. Turuk tevlîd es-serve el-lafziyye. Dâru’l-vefâ, 2009. google scholar
• Newmark, Peter. A Textbook of Translation. Prentice Hall, 1988. google scholar
• Oktuğ, Melis. “Neolojizm Bağlamında Dilsel Üretimler/Ekonomik Göstergeler: 2000 Yıllarında Yaşanan Ekonomik Krizin Dilbilimsel Çözümlemesi”. İstanbul Aydın Üniversitesi Dergisi 1, 1 (2009): 123-33. google scholar
• Pavel, Silvia, ve Diane Nolet. Handbook of Terminology. Çeviren Christine Leonhardt. Public Works and Government Services Canada, 2001. google scholar
• Sâliha, Bûnesabiya. “el-Mu‘arreb ve’d-dahîl”. Dirâsât Mu‘asıra 7, 1 (2023). google scholar
• Shoush, Mahmoud Abdelnabi Mohamed. “Medyanın Arap diline etkisi El-Cezire TV Örnekliğinde”. Yüksek Lisans Tezi, Dicle Üniversitesi SBE, 2017. google scholar
• Solimando, Cristina. “Arabic neologisms in IT terminology: the role of the Academies”. Bulletin d’etudes orientales 1, 65 (2017): 123-33. google scholar
• Subakir, Fairuz, ve Tyas Pradhita Astari. “et-Ta’rîb fî’l-Lugati’il-‘Arabiyya”. At-Ta’dib 8, 2 (2013): 317-32. google scholar
• Subaşı, Derya Adalar. “Sözlük Verilerine Dayalı Görünümleriyle Arapçada Kavram Oluşturma Yolları”. Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, 2010. google scholar
• Şafak, Zehra. “Fransızca ve Türkçede Akıllı Telefon Bağlamında Yeni Sözcük (Neolojizm) Kullanımına Yapısal Bir Yaklaşım”. Yüksek Lisans Tezi, Tekirdağ Namık Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2018. google scholar
• Tayanç, Mehmet. “Türkiye’nin Mevcut Göçmen Yapısı ve Coğrafi Dağılımları”. Vankulu Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11 (2023): 12-23. google scholar
• Vardar, Berke. Açıklamalı Dilbilim Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Multilingual, 2002. google scholar
• Vardar, Berke. Dilbilimin Temel Kavram ve İlkeleri. İstanbul: Multilingual, 2001. google scholar
• Warambo, John Paul, Erick Omondi Odero, ve Everlyn Suleh. “Neologism: A Narrowing or a Broadening Process, a Case of Sheng”. Journal of Literature, Languages and Linguistics 37 (2017): 29-37. google scholar
• Yâkût, Mahmûd Süleymân. Me‘âcimi’l-mevzû‘ât fî dav’i ‘ilmi’l-luğa el-hadîs. İskenderiye: Dâru’l-ma‘rife el-câmi‘iyye, 2002. google scholar
• Yıldırım, Ozan. “Dr. Younan Nowzaradan ile ilgili caps, tweet ve ekşi sözlük entrylerinin değerlendirilmesi”. Kritik İletişim Çalışmaları Dergisi, 1 (2020). google scholar
• Yurtbaşı, Metin. “Türkiye’de 2000-2017 Döneminde Oluşan veya Yaygınlaşan Yeni Sözler (Neolojizmler)”. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 40 (2017): 491-562. google scholar