Incidents of Fire-set Live Animals in Mongol Sieges of the Chinggis Khagan Period from Historical and Psychological Perspectives

Yıl 2024, Sayı: 45, 137 - 151, 03.10.2024

Çetin Kaya

https://doi.org/10.26650/jos.1476952

Öz

People’s use of animals for various needs dates back to ancient times. Although nutrition is the primary need, their scope of use has begun to expand over time. Animals were used as an element of superiority in the struggles of people. Animals have various emotions. One of these emotions is fear. Over time, animals’ sense of fear has been turned into a weapon by humans. The most striking example of this was the siege of Beijing, which the Mongols conducted between 1211 and 1214. This event is described in detail in at work written by Mongolian author Saghang Sechen in 1662. According to this work, while the Mongols were besieging Beijing, the Jin Emperor made a peace offer to Chinggis Khagan on the advice of his advisors. Therefore, Chinggis Khagan stated that he would lift the siege if 10,000 swallows and a thousand cats were given to him. The Jin Emperor accepted this request. However, the Mongols tied cotton to the feet of the swallows and wrapped cotton around the tails of the cats. Then they set the flammable materials on fire. The animals ran for their lives toward their nests in the city. Thus, they caused the wooden structures there catch fire. After this incident, the city surrendered. As a result, the Jin Emperor gave his daughter to Chinggis Khagan and established a friendship with him. This study focuses on the confirmation of this event in Saghang Sechen’s work through historical chronicles and their psychological aspects.

Anahtar Kelimeler

Mongols, Siege of Beijing, Psychological Warfare, Animal Massacre

Tarihi ve Psikolojik Açıdan Çinggis Kagan Dönemi Moğol Kuşatmalarında Canlı Hayvanların Ateşe Verilmesi Vakıaları

Öz

İnsanların hayvanları çeşitli ihtiyaçları için kullanmaya başlamaları çok eskiye dayanmaktadır. Bu ihtiyaçların başında beslenme gelmesine rağmen zamanla kullanım alanları genişlemeye başlamıştır. Hayvanlar, insanların birbirlerine karşı verdikleri mücadelelerde üstünlük unsuru olarak kullanılmışlardır. Çoğu canlı gibi hayvanların da çeşitli duygulara sahip oldukları bilinmektedir. Bu duygulardan biri de korkudur. Zamanla hayvanların korku duygusu insanlar tarafından silaha dönüştürülmüştür. Bunun en çarpıcı örneği de Moğolların 1211-1214 yılları arasında gerçekleştirdikleri Pekin kuşatmalarında görülmüştür. 1662 yılında Moğol müellif Sagan Seçen tarafından yazılan eserde bu olay ayrıntılı şekilde anlatılmaktadır. Esere göre, Moğollar Pekin şehrini kuşattıkları sırada, Jin İmparatoru müşavirlerinin tavsiyesi üzerine Çinggis Kagan’a sulh teklifinde bulunmuştur. Çinggis Kagan da eğer kendisine on bin kırlangıç ve bin adet kedi verilirse kuşatmayı kaldıracağını iletmiştir. Jin İmparatoru bu isteği kabul etmiş ve ona istediklerini vermiştir. Ancak Moğollar getirilen kırlangıçların ayaklarına kumaşlar bağlamış, kedilerin de kuyruklarına pamuklar sarmıştır. Ardından da bu yanıcı maddeleri ateşe vermişler. Ateşten duydukları şiddetli korkuyla serbest bırakılan hayvanlar can havliyle şehirde bulunan yuvalarına doğru kaçmışlardır. Böylece oradaki ahşap yapıların alev almasını sağlamışlardır. Bu olayın ardından savunma gücü kırılan şehir teslim olmuştur. Neticede Jin İmparatoru kızını Çinggis Kagan’a vererek onunla dostluk tesis etmiştir. Yapmış olduğumuz çalışma Sagan Seçen’in eserinde geçen bu olayın tarihi kroniklerce teyidi ve psikolojik yönlerine odaklanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Moğollar, Pekin Kuşatması, Psikolojik Harp, Hayvan Katliamı

Etik Beyan

Çalışmada etik açıdan sorun oluşturacak bir durum bulunmamaktadır.

Destekleyen Kurum

Çalışmada herhangi bir kurum ya da kuruluşun maddi desteği bulunmamaktadır.

Teşekkür

Çalışmamı yaparken görüş ve kaynak önerileri ile ufkumu aydınlatan Dr. Öğr. Üyesi Ömer Erdoğan, Dr. Öğr. Üyesi Mutluhan Ersoy ve Arş. Gör. Dr. Göknur Çetinkaya’ya teşekkürü bir borç bilirim.

Kaynakça

• Anderson, David J.; Adolphs, Ralph. “A Framework for Studying Emotions across Species”, Cell 157/1 (2014): 187-200. google scholar
• Ansarı, A. S. Bazmee. “Cûzcânî, Minhâc-ı Sirâc”. DİA, 8: 98-99. İstanbul: TDV, 1993. google scholar
• Atwood, Christopher P.. Encyclopedia of Mongolia and the Mongol Empire. New York: Facts on File, Inc, 2004. google scholar
• Aytan, Ozan Arslan. “Hareketli Avcı-Toplayıcı Grupların Yaşam Biçimiyle Yeleşik Çiftçi Toplulukların Yaşam Biçimi Arasındaki İnsan-Mekân İlişkisinin Mukayesesi”. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 18/2 (2021): 979-1012. google scholar
• Barthold, V. V.. Moğol İstilası Devrinde Türkistan. çev. S. S. Moralı. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2020. google scholar
• Bliss-Moreau, Eliza. “Constructing Nonhuman Animal Emotion”. Current Opinion in Psychology 17 (2017): 184-188. google scholar
• Broadbridge, Anne F.. Women of the Making of the Mongol Empire. Cambridge: Cambridge University Press, 2018. google scholar
• Chavannes, E.. On İki Hayvanlı Türk Takvimi. İstanbul: Selenge Yayınları, 2020. google scholar
• Chimeddorj, Ganjidmaa. “17. Yüzyıl Moğol Müverrıhı Sagan Seçen’in, “Had-un Ündüsün-ü Erdenı-yın Tobçı” (Hanların Menşei Hakkında Hazınelerının Tarihi)”. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Üniversitesi, 2017. google scholar
• Cuveynî, Alâeddîn Atâ-Melik. Târîh-i Cihân Guşâ. Neşr. M. Kazvînî. Tahran: İntişarat-ı Hermes, 2016. google scholar
• Cüveynî, Alaaddin Ata Melik. Tarih-i Cihan Güşa. Çev. M. Öztürk. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2013. google scholar
• D’Ohsson, A. C. M.. Moğol Tarihi. Haz. E. Kalan. İstanbul: I.Q Kültür Sanat Yayınları, 2014. google scholar
• Darwin, Charles. On the Origin of Species by Means of Natural Selection, or the Preservation of Favoured Races in the Struggle for Life. London: Jhon Murray, 1959. google scholar
• Darwin, Charles. The Descent of Man, and Selection in Relation to Sex. London: Jhon Murray, 1974. google scholar
• Darwin, Charles. The Expression of the Emotions in Man and Animals. Chicago: University of Chicago Press, 1872. google scholar
• Delibalta, Yavuz. Moğolların Harp Taktikleri. İstanbul: Yeditepe Yayınları, 2024. google scholar
• DePaulo, Bella M.. “Nonverbal Behavior and Self-Presentation”. Psychological Bulletin 111/2 (1992): 203-243. google scholar
• Doygun, Meryem. Moğollarda Ceza ve İşkence (Büyük Moğol İmparatorluğu ve İlhanlılar). Ankara: Nobel Yayınları, 2022. google scholar
• Durmuş, İlhami. “Türk Kültür Çevresinde At”. Asya Araştırmaları Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi 5/1 (2021): 1-12. google scholar
• Eberhard, Wolfram. Çin Tarihi. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2007. google scholar
• el-Cûzcânî, Minhâc-ı Sirâc. Tabakât-ı Nâsırî Moğol İstilasına Dair Kayıtlar. Çev. M. Uyar. İstanbul: Ötüken Neşriyat, 2016. google scholar
• el-Cûzcânî, Minhâc-ı Sirâc. Tabakat-ı Nâsırî. Neşr. A. H. Habibi. II cilt. Tahran: İntişarat-ı Esatir, 2010. google scholar
• Erdoğan, Ömer. “Duygular ve İletişim”, Çatışma, Duygular ve İletişim. içinde 6-106. İstanbul: Motto Yayınları, 2020. google scholar
• Firdevsi. Şehname. Çev. N. Lugal ve Kenan Akyüz. 1 cilt. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1994. google scholar
• Grousset, Rene. Çin Tarihi. Çev. İ. Aslan. İstanbul: Post Yayınevi, 2023. google scholar
• Gül, Bülent. “Hayvan Adları ile Kurulan Türk ve Moğol Kişi Adları”. Türkbilig 12 (2006): 185-191. google scholar
• Gülyüz, Bahriye Güray. “İslam Öncesi Türk Kültüründe Ateş ve Ateşe Hükmedenler (Maddi Kültür İzleri Işığında)”. Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi 9/17 (2019): 201-223. google scholar
• Harden, Alastair. Animals in the Classical World Ethical Perspectives From Greek and Roman Texts. Houndmills: The Plgrave Macmillan, 2013. google scholar
• Hemedânî, Reşîduddîn Fazlullah. Câmiu’t Tevârîh. Neşr. M. Ruşen ve M. Musevi. I-II cilt. Tahran: İntişarat-ı Elburz, 1995. google scholar
• İbnü’l Esir. El-Kâmil Fi’t Târîh. Çev. A. Ağırakça ve A. Özaydın. XII cilt. İstanbul: Bahar Yayınları, 1987. google scholar
• Johann de Plano Carpini. Moğol Tarihi ve Seyahatnâme. Çev. E. Ayan. Trabzon: Derya Kiatpevi, 2000. google scholar
• Johannes, Planno Carpinili. Tatarlar Olarak Andığımız Moğolların Tarihi. Çev. A. T. Özcan. İstanbul: Ötüken Neşriyat, 2022. google scholar
• Karauğuz, Güngör. Hitit At Eğitimi Kil Kitabı. Ankara: Çizgi Kitabevi, 2018. google scholar
• Kaya, Çetin. “Cengiz Han’ın Kadınları”. Cengiz Han’ı Aramak. içinde 77-92. Ed. O. Söylemez ve A. Daşman ve Ö. F. Ateş. İstanbul: Bengü Yayınları, 2022. google scholar
• Kaya, Çetin. “Moğol İstilasının Şafağında Güneşe Hasret Kalan Şehir: Bamiyan’ın Ortaçağ Siyasi Tarihi”. Tarihin Peşinde 30 (2023): 76-87. google scholar
• Köklünar, Ozan. Moğollarda Psikolojik Harp ve İşkence Teknikleri. İstanbul: Kabalcı Yayıncılık, 2023. google scholar
• Leake, J.; Leidl, D. M.; Lay, B. P. P; Fam, J. P.; Giles, M. C.; Qureshi, O. A.; Westbrook, R. F.; Holmes, N. M.; “What is Learned Determines How Pavlovian Conditioned Fear is Consolidated in the Brain”. The Journal of Neuroscience: The Official Journal of the Society for Neuroscience 44/2 (2022): 1-34. google scholar
• LeDoux, Joseph E.. “Evolution of Human Emotion: A View Through Fear”. Progress Brain Research 195 (2012): 431-442. google scholar
• LeDoux, Joseph. “Fear and the Brain: Where Have We Been and Where Are We Going?”. Biological Psychiatry 44/12 (1998: 1229-1238. google scholar
• Li Chih-Ch’ang. Ch’ang Ch’un Cengiz Han’ın Ölümsüzlük Arayışı Taoist Simyacı Bir Keşişin Türkistan Seyahatnamesi (1221-1224). Çev. G. Hasgüçmen. İstanbul: Kronik Kitap, 2022. google scholar
• Marks, Isaac M.. Fears and Phobias. New York: Academic Press, 1969. google scholar
• Martin, H. Desmond. The Rise of Chingis Khan and His Conquest of North China. New York: Octagon Books, 1977. google scholar
• Maslow, A. H.. “A Theory of Human Motivation”. Psychological Review 50/4 (1943): 370-396. google scholar
• May, Timothy. Moğol Savaş Sanatı. Çev. M. Uyar. İstanbul: Kronik Kitap, 2023. google scholar
• Moğolların Gizli Tarihçesi. Çev. M. L. Kaya. İstanbul: Kabalcı Yayınları, 2011. google scholar
• Moğolların Gizli Tarihi. Çev. A. Temir. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1995. google scholar
• Mowrer, Orval Hobart. “A Stimulus-Response Analysis of Anxiety and Its Role as a Reinforcing Agent”. Psychology Review 46 (1939): 553-565. google scholar
• Muhammed b. Ahmed en-Nesevî. Sîret-i Celâleddîn-i Mingburnî. Neşr. M. Minovi. Tahran: İntişarat-ı İlim u Ferheng, 2015. google scholar
• Muhammed Şebânkâreî. Mecmau’l Ensâb. Neşr. M. H. Mühedis. Tahran: İntişarat-i Emir Kebir, 1998. google scholar
• Nesse, Randolph M.. “Evolutionary Explanations of Emotions”. Human Nature 1/3 (1990): 261-289. google scholar
• Oatley, Keith; Johnson-Laird, P. N.. “Towards a Cognitive Theory of Emotions”. Cognition & Emotion 1/1 (1987): 29-50. google scholar
• Öz, Esma. Kültepe Metinleri Işığında Eski Anadolu’da Tarım ve Hayvancılık. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2014. Özcan, Altay Tayfun. “Chronica Maiora’da Moğol İmajı”. Tarih İncelemeleri Dergisi 27/2 (2012): 427-458. Papez, J. W.. “A Proposed Mechanism of Emition”, The Journal of Neuropsychiatry and Clinical Neurosciences 7/1 (1995): 103-112. google scholar
• Rachman, S.. “Neo-Conditioning and the Classical Theory of Fear Acquisition”. Clinical Psychology Review 11 (1991): 155-173. google scholar
• Ruska, J.. “Fil”. İA, IV: 634-635. İstanbul: MEB, 1978. google scholar
• Ruysbroecli Willem. Mengü Han’ın Sarayına Yolculuk 1253-1255. Çev. Z. Kılıç. İstanbul: Kitap Yayınevi, 2010. google scholar
• Sagan Setsen. Erdeniin Tovç. Haz. M. Bayarsihan. Ulaanbaatar: Tüühen Survalç Biçgiin Tsvral, 2006. google scholar
• Sagang Sechen. The Precious Summary a History of the Mongols from Chinggis Khan to the Qing Dynasty. Çev. J. Elverskog. New York: Columbia University Press, 2023. google scholar
• Scherer, Klaus R.. “The Nature and Study of Appraisal: A Review of the Issues”. Appraisal Proces in Emotion. içinde 369-392. New York: Oxford University Press, 2001. google scholar
• Schirmer, Annett. Emotion. Los Angeles: Sage Publications, 2015. google scholar
• Scullard, H. H.. The Elephant in the Greek and Roman World. Cambridge: Thames and Hudson, 1974. google scholar
• Seyfi Herevî. Târîhnâme-i Herât. Neşr. G. R. Tebatebayi. Tahran: İntişarat-i Esatir, 2005. google scholar
• Shao Hung ve Peng Da Ya ve Xiu Ting. Cengiz İmparatorluğu Hakkında İlk Tarih Kayıtları: Meng Ta pei lu ve Hei Tai shi lu, Haz. M. Uyar, İstanbul: Ötüken Neşriyat, 2012. google scholar
• Subaşı, Ömer. Moğollarda Kadın, Evlilik ve Dış Siyaset. İstanbul: Selenge Yayınları, 2021. google scholar
• Sümer, Faruk. Türklerde Atçılık ve Binicilik. İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayınları, 1983. google scholar
• Şen, Mesut. “Türk Kültüründe Atın Özellikleri ve Eğitimi”. Türk Askerî Kültürü. içinde 611-626. İstanbul: Kronik Yayıncılık, 2023. google scholar
• Şenel. Alaeddin. Kemirgenlerden Sömürgenlere İnsanlık Tarihi. Ankara: İmge Kitabevi, 2006. google scholar
• Şeşen, Ramazan. “Câmiu’t-Tevârîh”. DİA. 7: 132-134. İstanbul: TDV, 1993. google scholar
• Taberî. Milletler ve Hükümdarlar Tarihi. Çev. Z. K. Ugan ve A. Temir. 2 cilt. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1991. google scholar
• Tanrıverdi, Eyyüp. “Eski Arap Kültüründe Ateş Yakma Gelenekleri”. Doğu Araştırmaları 8 (2011): 49-62. google scholar
• The Secret History of the Mongols. Çev. I. de Rachewiltz. Leiden: Brill, 2004. google scholar
• Tokarev, S. A.. “Kültür Tarihinde Ateş Sembolü”. Çev. M. Duranlı, Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi 6/1 (2006): 259-264. google scholar
• Toroman, Ali. “Türk Mitolojisinde Ateş Kültü ve Amasya’daki İzleri”. Amasya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Amasya Özel Sayısı (2022): 11-26. google scholar
• Turan, Osman. Oniki Hayvanlı Türk Takvimi. İstanbul: Ötüken Neşriyat, 2016. google scholar
• Turner, Jonathan H.. “The Evolution of Emotions in Humans: A Darwinian-Durkheimian Analysis”, Journal for the Theory of Social Behaviour 26/1 (1996): 1-33. google scholar
• Uyar, Mustafa. “Vahşi Hayvanlar Üzerinde Savaş Pratiği: Ortaçağ Moğol Ordularının Sürek Avları”. Timurlu Tarihine Adanmış Bir Ömür 75. Doğum Yılında Prof. Dr. İsmail Aka’ya Armağan içinde 77-83. Ed. M. Ş. Yüksel. Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları, 2017. google scholar
• Ünal, Ahmet. Eski Anadolu ve Ön Asya’da At ve Kikkuli’nin Kaleminden Dünyanın En Eski At Eğitim Metinleri. Ankara: Bilgin Kültür Sanat Yayınları, 2020. google scholar
• Walsh, Elena; Griffiths, Paul E. “Emotion, Evolution of”, International Encyclopedia of the Social & Behavioral Sciences 7 (2001): 467-471. google scholar
• Witte, Kim. “Fear as Motivator, Fear as Inhibitor: Using the Extended Parallel Process Model to Explain Fear Appeal Successes and Failures”. Handbook of Communication and Emotion. içinde 423-450. New York: Academic Press, 1996. google scholar
• Yazıcı, Tahsin. “Fil”. DİA. XIII: 67-68. İstanbul: TDV, 1996. google scholar
• Yıldırım, Kürşat. Çin Tarihi. İstanbul: Ötüken Neşriyat, 2021. google scholar