Kadın Gözünden Çerkes Halk Kültürüne Bakış: Bir Mülakatın Sonuçları

Yıl 2024, Sayı: 45, 319 - 336, 03.10.2024

Mahmut Delen

https://doi.org/10.26650/jos.1477955

Öz

Çerkesler, kendilerine has kültürleri ile Kafkasya’nın köklü halklarından biri sayılmaktadır. Anadolu’da ise takriben yüz elli yıllık bir geçmişe sahip olan Çerkesler, geleneklerine bağlılıkları, misafirperverlikleri ve hayatın her noktasında canlı bir şekilde varlığını hissettiren halk kültürleri ile öne çıkmaktadır. Çerkesler, yaşadıkları pek çok toplumsal kırılma ve travmaya rağmen kültürel varlıklarını gelecek kuşaklara miras bırakmayı başarmışlardır. Halk kültürü aktarımındaki en büyük payın ise Çerkes kadınlarında olduğu söylenebilir. Araştırmada Çerkes kadınlarının gündelik yaşamı, kendi aralarındaki rol paylaşımı ve kültür aktarımındaki etkileri ile ilgili veriler, Tokat ili Merkez ilçesine bağlı bir Çerkes köyü olan Tekneli’de ikamet eden ve tüm yaşamını Çerkes kültürü içinde devam ettirmiş olan bir kadın ile yapılan mülakat vasıtası ile gün yüzüne çıkarılmaya çalışılmıştır. Yarı yapılandırılmış görüşme formu ile derinlemesine görüşme yöntemi kullanılarak elde edilen verilerden hareketle Çerkes kültüründe kadına bakış ile ilgili analizler yapılmıştır. Analizler sonucunda oluşan kategori ve kodlar ayrı ayrı ele alınarak anlamlandırılmaya çalışılmıştır. Araştırma kapsamında ortaya konan bulgulara göre Çerkes kadınları ile ilgili toplumda yaygın olan pek çok mâlumatın yanlış bilgiler içerdiği; Çerkes toplumunda ataerkil yaşam formu var olduğu halde kadınlara çok büyük bir önem atfedildiği değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Halkbilimi, Çerkes, Adige, Kadın, Halk Araştırmaları

A Woman’s Perspective on Circassian folk culture: Results of an Interview

Öz

The Circassians are considered one of the deep-rooted peoples of the Caucasus and have a unique culture. With a history of approximately one hundred and fifty years in Anatolia, the Circassians are characterized by their adherence to their traditions, hospitality and folk culture, which is evident in every aspect of their lives. The Circassians have managed to pass on their cultural heritage to future generations despite the many social rifts and traumas they have experienced. Circassian women have the greatest role in transmitting folk culture. The research attempted to gather data on the daily lives of Circassian women, the division of roles among them, and their impact on the transmission of culture through an interview with a woman who lives in Tekneli, a Circassian village in the central district of Tokat province, and who has continued to practice Circassian culture throughout her life. Based on the data obtained using the in-depth interview method through a semi-structured interview form, analyses were conducted on the perception of women in the Circassian culture. The categories and codes that emerged from the analyses were treated separately and an attempt was made to make sense of them. According to the results of the research, it has been evaluated that much of the common information about Circassian women in the society contains misinformation and that women are given great importance, although there is a patriarchal way of life in the Circassian society.

Anahtar Kelimeler

Folklore, Circassian, Adyghe, Women, Folk Studies

Kaynakça

• Acar, Vedat, Karaosmanoğlu, Kağan. “Çerkes Mutfak Kültürünü Deneyimlemeye Yönelik Bir Tur Önerisi: Düzce İli Örneği”, International Journal Of Contemporary Tourism Research, 3/2, (2019), 177-197. google scholar
• Aksoy, Zeynep, “Çerkes Sürgünü Hikâyelerinde Kimliğin İnşası”, Türkiye İletişim Araştırmaları Dergisi, 31 (2018), 62-76. google scholar
• Aslan, Cahit, “Bir Soykırımın Adı: 1864 Büyük Çerkes Sürgünü”, Uluslararası Suçlar Ve Tarih, 1 (2006), 1-33. google scholar
• Benet, Sula. Abhazlar: Kafkasların Uzun Ömürlü İnsanları. Ankara: Kaf-Der Yayınları, 1994. google scholar
• Berzeg, Sefer. Kafkasya ve Diaspora Yayın Hayatından. Ankara: Kurban Yayıncılık, 2008. google scholar
• Bolat, Gökhan. “Kavram Tartışmaları Etrafında 21 Mayıs 1864 Çerkes Sürgünü Kavram Tartışmaları Etrafında 21 Mayıs 1864 Çerkes Sürgünü”. Yalova Sosyal Bilimler Dergisi, 3/6 (2013), 121-143. google scholar
• Çerkes Dernekleri Federasyonu. “156 Yıllık Özlem Gerçekleşti, Türkiye’nin İlk Çerkes Etnografya Müzesi Açıldı”. https://cerkesfed.org/haberler/156-yillik-ozlem-gerceklesti-turkiyenin-ilk-cerkes-etnografya-muzesi-acildi/ (2020). google scholar
• Ekici, Metin ve Gürçayır Teke, Selcen. “Derleme Yöntem Ve Teknikleri”, Türk Halk Edebiyatı El Kitabı. Ed. Mehmet Öcal Oğuz. Ankara: Grafiker Yayınları, 2020. google scholar
• Habiçoğlu, Bedri. Kafkasya’dan Anadolu’ya Göçler. Ankara: Nart Yayıncılık, 1993. google scholar
• Halman, Orhan. “Çerkes Müzesi Kuralım”. Tızeğus Düzce Kuzey Kafkasya Kültür Derneği Bülteni, 3, (2012), 18-19. google scholar
• İzzet, Metcunatuko “Kafkas Tarihi”. Kuzey Kafkasya Kültür Dergisi, 5(30), (1975), 9-12. google scholar
• Kalaycı, İrfan. “Tarih, Kültür ve İktisat Açısından Çerkesya (Çerkesler)”. Avrasya Etüdleri, 47(1), (2015), 71-111. google scholar
• Kalkan, Çurmit Muzaffer “Çhapşe”. Nart Dergisi, 47, (2006), 12-13. google scholar
• Kardan, Cemal. “Kafkas Boylarının Örf ve Adetleri”. Kuzey Kafkasya Kültür Dergisi, 15(79), (1991), 40-41. google scholar
• Karpat, Kemal. “21 Mayıs Konferansı”. Nart Dergisi, 37, (2004).12-13. google scholar
• Kartepe Belediyesi. “Kartepe Çerkes Müzesi’nde Son Adımlar”. https://www.kartepe.bel.tr/haber/kartepe-cerkes-muzesi-nde-son-adimlar (2023). google scholar
• Richmond, Walter. Çerkes Soykırımı. Çev. Erdoğan Boz. Ankara: Koyu Siyah Kitap, 2018. google scholar
• Tan, Nail. Folklor (Halk Bilimi) Genel Bilgiler. İstanbul: Kitap Matbaacılık, 2003. google scholar
• Uslu Fatih ve Demir Erdi “Nitel Bir Veri Toplama Tekniği: Derinlemesine Görüşme”. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 40(1), (2023). 289-299 google scholar
• Ünal, Muhittin. Uzunyayla Rapor ve Belgeleri II. Ankara: Kaf-Dav Yayınları, 2008. google scholar
• Turçaninov, G. F. Kafkasya’da Bulunan Antik Eserlerin Keşfi ve Yazılarının Çözümlenmesi. Ankara: Kafkas Bilimsel Araştırma Merkezi ve Yayıncılık İşletmesi, 2009. google scholar
• Zihni, Zekeriya. Çerkesya’da Terbiye ve Sosyal Yaşayış. Ankara: Birlik Matbaası, 2007. google scholar
• KK-1: Dürdane Bek, Tokat. 1942. Ev Hanımı. Okur-Yazar. google scholar