Yabancı Toplulukların Sudan Tiyatrosunun Ortaya Çıkışı ve Gelişimindeki Yeri

Yıl 2024, Sayı: 45, 275 - 291, 03.10.2024

Kalthoum Sulaiman , Sait Uylaş

https://doi.org/10.26650/jos.1500880

Öz

Bu çalışmada öncelikle tiyatronun Arap dünyasında doğuşu ve ardından Sudan tiyatrosu bağlamında yabancı toplulukların üstlendiği rol ele alınacaktır. Sudan, tiyatroyla ilk kez 1899 yılında, İngiliz işgal güçlerinin Sudan’ı ele geçirmesinden bir yıl sonra Sevâkin şehrinde tanıştı. İngiliz işgal güçlerinin düzenlediği askeri Tatu gösterilerinden etkilenerek gerçekleştirilen ilk tiyatro deneyimleri, Sudan tiyatrosunun ilk adımlarını oluşturmuştur. İngiliz-Mısır ordusuyla birlikte tiyatroyu bilen ülkelerden gelen bireyler de bulunmaktaydı. Bunların arasında İngiliz, Mısır, Suriye vatandaşlarının yanı sıra Yunan ve Ermeniler de vardı. Bu yabancı topluluklar, kendi özel tiyatro gösterilerini düzenleyerek etkinliklerine devam ettiler. Bu tiyatro gösterileri tamamen eğlence amaçlı olmuş ve her hangi bir kültürel ve sosyal hedefleri olmamıştır. Öte yandan, Mısır’da basılan gazeteler Sudanlı aydınlara sanat ve edebiyat haberlerini ulaştırıyordu. Bu gazetelerde Ahmed Şavkî, Necîb Haddâd ve Ya‘kûb Sannu‘ gibi isimlerin çalışmalarıyla ilgili eleştiri ve övgü içeren makalelere yer veriliyordu. Sudanlı aydın ve sanatseverler, bu toplulukların çalışmalarını yakından takip etmiş ve etkilenmişlerdir. İlk olarak, ortaokul ve yüksekokullar da tiyatro oyunları gösterilmeye başlanmıştır. Ardından, kendi kulüplerini ve tiyatro gruplarını kurarak Sudan tiyatrosuna kendi kişiliğini kazandırma yolunda ilk adımlarını atmışlardır. Bu çalışmada öncelikle Sudan’da tiyatronun ortaya çıkışı incelenecek; ardından Sudan okul tiyatrosunun doğuşu, yabancı okulların, toplulukların ve tiyatro gruplarının Sudan tiyatrosunun doğuşu ve gelişimindeki etkisi ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

Yabancı Topluluklar, Yabancı Toplulukların Tiyatrosu, Sudan Tiyatrosu, Sudan Tiyatrosunun Ortaya Çıkışı, Sudan Tiyatrosunun Gelişimi

Place of Forigen Communities in the City Emergence and Development of the Sudanese Theater

Öz

In this study, the beginning of the theater in the Arab world and the role of foreign communities in the context of Sudanese theater are discussed. Sudan first met the theater in 1899, a year after British occupation forces seized Sudan, in the city of Sawakin. The first theatrical experiences were influenced by Tatu performances organized by the British occupation forces. İt was formed the first steps of the Sudan theater. There were also individuals from countries who know the theater with British-Egyptian army. Among them were Egyptian and Syrian citizens, as well as Greek and Armenians. These foreign communities continued their activities by organizing their own private theater performs. Sudanese intellectuals and art lovers have closely followed the work of these communities and have been affected. First, theater performances were shown in schools and colleges. Then, they took the first steps toward giving Sudanese theater its own personality by establishing their own clubs and theater groups. İn this study, first, the emergence of the theater in Sudan will be examined; then, the birth of Sudanese school theater, and the effect of foreign schools, communities, and theater groups on the birth and development of Sudan theater will be discussed.

Anahtar Kelimeler

Foreign Communities, Foreign Communities Theater, Sudanese Theater, Context of Sudanese Theater, The Development Of Sudanese Theater

Kaynakça

• ‘Abdulfettâh, Muhammed. Hakâ’iku ve Ma‘lûmâtun ‘ani’l-Mesrahi’s-Sûdânî, Hartûm: Menşûrâtu’l-Mesrahi’l-Kavmî, 1990. google scholar
• ‘Abdulhay, Muhyiy. el-Mesrahu’s-Sûdânî ve Devruhu fi’l-Muctama’, Kâkire: el-Hey’etu’l-Mısriyyetu’l-‘Âmme li’l-Kitâb, 2017. google scholar
• ‘Accûba, Muhtâr. “Usûlu’l-Mesrahi’l-Hadîs fi’s-Sûdân”, Mecelletu’s-Sekâfeti’s-Sûdâniyye 34(1990): 72-85. google scholar
• ‘Ubayd, Sa‘îd Yusuf. Evrâkun fi Kadâyâ’d-Dırâma’s-Sûdâniyye, Hatrûm: Muessesetu Ervika li’s-Sekâfeti ve’l-‘Ulûm, 2002. google scholar
• Bedrî, Bâbekr. Târihu Hayâtî:1898-1929, Hartûm: Dâru ‘İzze li’n-Neşr ve’t-Tevzî’, 1990. google scholar
• Beşîr, ‘Abbâs Beşîr. el-Edebu’l-Mesrahî fi’s-Sûdân Neş’etuhu ve Tatavvuruh, Şârika: el-Hey’etu’l-‘Arabiyyetu li’l-Mesrah, 2012. google scholar
• Bindâvûd, Ahmed. “Neş’etu ve Te’sîsu’l-Mesrahi’l-Cezâ’irî”, Mecelletu’l-Kırtâs 2(2015): 269-281. google scholar
• Cemâleddîn, ‘Usmân. el-Fuluklor fi’l-Mesrahi’s-Sûdânî, Hartûm: Muessesetu Ervika li’s-Sekâfeti ve’l-‘Ulûm, 2004. google scholar
• Eburrûs, Hâlid. Masra‘u Tâcûc, Hartûm: Vezâretu’l-İrşâdi’l-Kavmî, 1971. google scholar
• el-Mîrî, ‘Abdullâh Mîrganî. el-Mesrah fi’s-Sûdân(Evrâkun li’z-Zâkire), Hartûm: Dâru ‘Azzete li’n-Neşri ve’t-Tevzî‘, tsz. google scholar
• el-Mîrî, ‘Abdullâh Mîrganî. Mevsû‘etu’l-‘E’mâli’l-Mesrahiyyeti’ş-Şâmile:1881-2015, Hartûm: Menşûrâtu Vezâreti’s-Sekâfe, 2015. google scholar
• en-Nasîrî, ‘Usmân. Mesrehu’l-Câliyât, Ummudurmân: Menşûrâtu İdâreti’l-Fununi’l-Mesrahiyye ve’l-‘İsti‘râdıyye, tsz. google scholar
• en-Nasîrî, ‘Usmân. el-Mesrahu fi’s-Sûdân(1905-1915), Ummudurmân: Menşûrâtu’l-Mesrahi’l-Kavmî, 1970. google scholar
• Er, Rahmi. “Modern Mısır Tiyatrosu”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi 33,1(1990): 105-122. google scholar
• es-Seyyid, es-Sirr. el-Mesrah ve Tecelliyâtuh fi’l-Meşhedi’s-Siyâsi’s-Sûdâni’l-Mu‘âsır, Şârika: el- Hey’etu’l-‘Arabiyyetu li’l-Mesrah, 2023. google scholar
• Şerîf ‘Alî, Muhammed. Mesrahun li’l-Vatani: Hikâyâtun ve Zikrayât min Târîhi’l-Mesrahi’s-Sûdânî(1900-1980), Şârika: el-Hey’etu’l-‘Arabiyyetu li’l-Mesrah, 2019. google scholar
• et-Tayyib, ‘Abdullah. Mesrahiyyetu Zevâci Suhayr, Hartûm: Menşûrâtu Ma‘hadu’l-Mûsîkâ ve’l-Mesrah, tsz. google scholar
• İsmâ‘îl, Seyyid ‘Alî. Târîhu’l-Mesrahî fi’l-‘Âlemi’l-‘Arabî, İngiltere: Muessesetu’l-Hindâvî, 2017. google scholar
• İsmâ‘îl, Seyyid ‘Alî. “Firkatu Hasan el-Bârûdi Evvelu Firkatin Mısrıyyetin Tezûru’s-Sûdân”, Mecelletu Mesrahinâ 642 (2019): 150-160. google scholar
• Mubârek, Hâlid. Harfun ve Nukta, Hartûm: Menşûrâtu Ma‘hadi’l-Mûsîkâ ve’l-Mesrah, 1980. google scholar
• Necîle, Hasan. Malâmihun mine’l-Muctama‘i’s-Sûdânî, Hartûm: Dâru ‘İzze li’n-Neşr ve’t-Tevzî‘, 2005. google scholar
• Necm, Muhammed Yusuf. el-Mesrahiyyetu fi’l-Edebi’l-‘Arabi’l-Hadîs, Beyrût: Dâru’s-Sekâfe,1967. google scholar
• Nutku, Özdemir. Dünya Tiyatrosu Tarihi, Ankara Üniversitesi, Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Yayınları, Ankara, 1972. google scholar
• Yûnus, Şemsuddin. el-Meserah fi’s-Sûdân: et-Tukûsu’d-Dîniyye ‘Abra’t-Târîh, Hartûm: Muessesetu Ervika li’s-Sekâfe ve’l-‘Ulûm, 2003. google scholar
• https://www.youm7.com/story/5383957. (Erişim Tarihi:14.03.2024.) google scholar
• https://www.albayan.ae/opinions/2002-06-30-1.1317191, (Erişim Tarihi: 21.03.2024) google scholar
• https://www.facebook.com/100064565567587/posts/2885740141695673/, (Erişim Tarihi: 21.03.2024). google scholar
• https://www.albayan.ae/opinions/2002-06-30-1.1317191 (Erişim Tarihi: 21.03.2024). google scholar