قارّولا دٍومحم ىدل تِوملاو بِيشَّلا رِعشِ يف رِيوصتَّلاو رِيكفتَّلا تِايلامج

Yıl 2025, Sayı: 46, 201 - 223, 29.04.2025

M.rami Awwad

https://doi.org/10.26650/jos.1582697

Öz

هرعشِ ىلع علطّملا نّأ قُّحلاو ،دهزّلاو ةِظعوملاو ةِمكحلا رعاشِ هنّأب قُارّولا دٌومحم يُّسابّعلا رعاشّلا فُرعيُ زربّت قُّسنَّلا كَلذ نَمضو .هنّاويُدٌ تِاحفص بِلغأ ىلع يّركفلا قُّسنَّلا اذه نّايغطّل ةِلوهسب كَلذ نَم تُبّثتسيُ ؛اهب قُّلعتيُ امو بِيشّلا ةركف عم ظٍوحلم لٍكشّب مجسنَّتو ،هرعشِ تِاعوضوم مهأ نَم ودغتف تِوملا ةركف هيُدل اهنّأ امك ،عمتجملاو نَيُدلاو هللاب هتقلاعو ةايحلا يُّف هتفسلف نَع حَصفت نّأ اهنّأشِ نَم ةِمهم ةِيئانَّثُ اعم نّلاكشّتو ِ ب ِنّاوجلا كَلت ّنّأ نَم مغرلا ىلعو ،لٍباقملاب .ِهِتاي َحَ ىلع أرط امهم اًينّاميُإو ايُركف ً ابلاقنّا ،رخآب وأ لٍكشّب ،سُكعت ت ُفلملا نّأ لّاإ ،كَلذ ريغ وأ عوضوملا ةِيمهأو ركفلا لِامجَو حِرطّلا ةرّازّغل رظنَّلا تُفلت تِركذ يُّتلا ةِيُركفلا رصانَّع مِادختسا يُّف ةِحضاو ةرّدق نَع ربّع دقو هرّاكفأ قُارّولا هب جلاع يّذلا يُّنَّفلا بولسلأا كَلذ وه اضيُأ

.رّوكذملا عوضوملا ةِيمهأ عم مجسنَّيُو هرّاكفأ مِدخيُ امب ةِفلتخملا يُّنَّفلا ريُوصتلا دهزّلا بِنّاجَ لِوانَّت ىلإ يُّمرت يُّتلا ةِيُدقنَّلا وأ ةِيبدٌلأا تِاسارّدلا نّاديم يُّف ةِقابّسلا نَكت مل نّإو ةِسارّدلا هذه نّإ ل ٍكشّب لِوانَّتت يُّتلا ،نَيُديلا نَيب عقو ام ىلإ رظنَّلاب ،ىلولأا اهنّأ لّاإ قُارّولا دٌومحم رعشِ يُّف ةِمكحلاو ةِظعوملاو ة ِلاقملا لِوانَّتت .ةِلماكتم ةِيعوضوم ةِيئانَّثُ امهنّأ ىلع اهيفرط ىلإ رظنَّلاب هيُدل تِوملاو بِيشّلا ةِيئزّجَ صٍاخ ىلع ءوضلا ءاقلإو ،هيُدل اهتايصوصخ دصرّ ةِيغب قُارّولا دٌومحم رعشِ يُّف بِيشّلاو تِوملا ةِيئانَّثُ يُّتلآا يُّف .ريُوصتلاو ريكفتلا تِايلامجَ نَم اهيف زرّابّلا

Anahtar Kelimeler

ُّبرعلا بدٌلأا , تِوملاو بِيشّلا رعشِ , تِوملاو بِيشّلا رعشِ , ُارّولا دٌومحم

The Aesthetics of Thinking and Depiction in the Poetry of Old Age and Death by Mahmoud Al-Warraq

Öz

The Abbasid poet Mahmoud Al-Warraq is known for his wisdom, preaching, and asceticism. Anyone who reads his poetry can easily ascertain this because of the dominance of this intellectual system in most of the pages of his collection. Within this system, the idea of death emerges in him and becomes one of the most important topics of his poetry, and it is remarkably compatible with the idea of old age and what is related to it. Together, they form an important duality that reveals his philosophy in life and his relationship with God, religion, and society. The events also reflect an important intellectual and religious revolution that occurred in his life. Although the intellectual aspects mentioned draw attention to the abundance of the presentation, the beauty of thought, and the importance of the subject, or otherwise, what is striking is the artistic style with which Al-Warraq treated his ideas, and he expressed a clear ability to use the various elements of artistic depiction in a way that serves his ideas and is consistent with the importance of the aforementioned subject. The article below discusses the duality of death and old age in Al-Warraq’s poetry to monitor its characteristics and shed light on the prominent esthetics of thinking and depiction in it.

Anahtar Kelimeler

Arabic literature , Old age and death poetry , Esthetics of thinking and depiction , Mahmoud Al-Warraq

Mahmûd el-Varrâk’ın Şiirlerinde Yaşlılık ve Ölüm ile İlgili Tasvir ve Estetikler

Öz

Abbâsî şairi Mahmûd el-Varrâk, hikmet, öğüt ve zühd şairi olarak tanınmaktadır. Onun şiirlerini inceleyen kimse, Divan’ının çoğunda bu anlayışın hâkim olduğunu kolaylıkla görebilir. Şiirlerinde ölüm teması öne çıkıp şiirinin en önemli konularından biri haline gelmekte ve yaşlılık teması ve ilişkili konularla son derece uyum içinde durmaktadır. Ölüm ve yaşlılık, onun hayat felsefesini, Allah, din ve toplumla ilişkisini ortaya koyduğu önemli iki konu olmuştur. Ölüm düşüncesi, onun hayatında yaşadığı fikrî ve imanî bir dönüşümü de yansıtmaktadır. Öte yandan Mahmûd el-Varrâk’ın şiirlerinde birçok meselenin işlenmesi, düşüncenin ahengi, konunun önemi gibi birçok yön dikkati çekse de göz alıcı bir diğer yön de onun düşüncelerini ele aldığı edebî üslûptur. Edebî tasvirin çeşitli unsurlarını kendi fikirlerine hizmet edecek şekilde ve ölüm konusunun önemiyle tutarlı olacak tarzda ifade etmiştir.

Bu çalışma, Mahmûd el-Varrâk’ın şiirinde zühd, vaaz ve hikmet yönlerini ele almayı amaçlayan edebi veya eleştirel çalışmalar alanında ilk olmasa da, ölüm ve yaşlılık konularını ele alması özelinde ikili/çift, nesnel bir bütünleşik cihetiyle göz önüne alındığında var olanlar içerisinde ilk çalışmadır.

Makale, Mahmûd el-Varrâk’ın şiirlerinde ölüm ve yaşlılık konularını ele almakta ve şiirinin özelliklerini gözlemlemek, düşünce ve tasvir estetiği açısından öne çıkan yönlerine ışık tutmak amacı taşımaktadır.

Anahtar Kelimeler

Arap edebiyatı , Yaşlılık ve ölüm şiirleri , Düşünce ve tasvir estetiği , Mahmûd el-Varrâk

Kaynakça

• Arslan, Adnan. “Klasik Arap Şiirinde Yaşlılık”. Tasavvur: Tekirdağ İlahiyat Dergisi 6/1 )Haziran 2020(: 49-64. google scholar
• ‘Atîk, Abdulazîz. İlmu’l-beyân. Beyrut: Dâru’n-Nahdati’l-Arabiyye, 1982. google scholar
• Aydın, İbrahim. İbnu’l-Mu‘tez ve Şiiri. İstanbul: Kitap düniyası yayınları, 2023. google scholar
• Beşîr, Ekrem. “Eseru’l-Kur’an’i’l-Kerîm fi’ş-şi‘ri’l-Abbâsî”, Mecelletu Kulliyyeti’t-Terbiye fi Câmi‘ati Vâsıt, 45/1 )kasım 2021(, 73-89. google scholar
• Bulut, Ali. Belâgat Meânî- Beyân- Bedî. İstanbul: Marmara üniversitesi ilahiyat fakültesi vakfı yayınları, 2015. google scholar
• el-Câhız, Ebû Osmân Amr b. Bahr. el-Hayavân. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, h.1424. google scholar
• Câvîş, Hâmid. Ed-Da‘vetu ilâ mekârimi’l-ahlâk fi şi‘ri Mahmûd el-Varrâk. Mısır: Matbû‘âtu Câmi‘ati’l-Ezher Kulliyeti’lugati’Arabiyye, ts. google scholar
• Çiftçi, Faruk. “Ebu’l-’Atâhiye’nin şiirlerinde zühd anlayişi”, Nüsha 6/23 )Güz 2006(, 75-96. google scholar
• Dayf, Şevkî. Târîhu’l-edebi’l-Arabî. Kâhire: Dâru’l-Ma‘ârif, baskı: 8, 1960. google scholar
• Ebu’l-‘Atâhiyye, Ebû İshâk İsmâîl b. el-Kâsım b. Süveyd. ed-Dîvân. Thk: Kerem el-Bustânî. Beyrut: Dâru Beyrut, 1986. google scholar
• el-Hamevî, Ebû Abdillâh Şihâbüddîn Yâkut b. Abdillâh. Mu’cemu’l-udebâ, thk: İhsân Abbâs. Beyrut: Dâru’l-Ğarbi’l-İsdâmî, 1993. google scholar
• el-Hâşimî, Ahmed. Cevâhiru’l-belâgafi’l-belâga ve’l-beyân ve’l-bedî‘. Dabt: Yûsuf es-Sumeylî. google scholar
• Beyrut: el-Mektebetu’l-‘Asriyye, h.1431. google scholar
• el-Hatîb el-Bağdâdî, Ebû Bekr Ahmed b. Alî b. Sâbit. Târîhu Bağdâd, thk: Mustafa Abdulkâdir ‘Atâ. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, h.1417. google scholar
• el-Husrî el-Kayrevânî, Alî. Zehru’l-âdâb ve semeru’l-elbâb, thk: Zekî Mubârek-Muhammed Muhyiddîn Abdulhamîd, Beyrut: Dâru’l-Cîl, ts. google scholar
• İbn Abdürabbih, Ebû Ömer Şihâbüddîn Ahmed b. Muhammed. el-‘İkdu’l-ferîd. Thk: Mufîd Muhammed Kamîha. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1983. google scholar
• İbn ‘Asâkir, Ebû Muhammed Bahâüddîn el-Kâsım. Târîhu Dımaşk. Thk: ‘Amr b. Ğarâme el-‘Umrevî. Dımaşk: Dâru’l-Fikr, 1995. google scholar
• İbnu’l-Ebras, ‘Abîd. ed-Dîvân, Şerh: Eşref Ahmed ‘Adra. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, 1994. google scholar
• İbn Hallikân, Ebü’l-Abbâs Şemsüddîn Ahmed b. Muhammed. Vefeyâtu’l-a‘yân. Thk: İhsân Abbâs. Beyrut: Dâru Sâdır, 1900. google scholar
• İbn Manzur, Muhammed b. Mükerrem b. 'Ali. Lisanu’l-Arab. 15 Cilt. Beyrut: Dâru Şâdir, 1414/1993. google scholar
• İbnu’l-Mubârek, Abdullah, Ebû Abdirrahmân. ed-Dîvân. Thk: Mucâhid Mustafa Behcet. Riyâd: Mecelletu’l-Beyân, h.1432. google scholar
• İbnu’l-Mu‘tez, Ebü’l-Abbâs Abdullâh b. Muhammed. ed-Dîvân. Thk: Kerem el-Bustânî. Beyrut: Dâru Sadır, 1990. google scholar
• İbnu’l-Mu‘tez, Ebü’l-Abbâs Abdullâh b. Muhammed. Tabakâtu’ş-şu‘arâ. Thk: Abdussettâr Ahmed Ferâc, Kâhire: Dâru’l-Ma‘ârif, baskı: 3, ts. google scholar
• Kâsım, Muhammed Ahmed - Dîb, Muhyiddîn. ‘Ulûmu’l-belâga: el-bedî‘ ve’l-beyân ve’l-me‘ânî. Trablus: el’-Muessesetu’l-Hadîse li’l-Kitâb, 2003. google scholar
• Lebîd b. Rebî‘a, Ebû Akıl b. Mâlik b. Ca‘fer. ed-Dîvân. Thk: Hannâ Nasr el-Hattî. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, 1993. google scholar
• Mutevellî, Abdussettâr es-Seyyîd. Edebu’z-zuhd fi’l-‘asri’l-Abbâsî neş’etuh ve tatavvuruh ve eşheru ricâlih. Mekke: Câmi‘atu Ummi’l-Kurâ Doktora Tezi, 1972. google scholar
• En-Nuveyrî, Ebü’l-Abbâs Şihâbüddîn Ahmed b. Abdilvehhâb. Nihâyetu’l-ereb fi funûni’l-edeb. Kâhire: Dâru’l-Kutub ve’l-Vesâiki’l-Kavmiyye, h.1423. google scholar
• Eş-Şerîf er-Radî, Ebü’l-Hasen Muhammed b. el-Hüseyn. Şerhu’d-Dîvân. Şerh: Muhammed el-Lebâbîdî. Beyrut: el-Matba‘atu’l-Edebiyye, h.1309. google scholar
• el-Varrâk, Ebü’l-Hasen Mahmûd. ed-Dîvân. Thk: Velîd Kassâb. ‘Acmân: Muessesetu’l-Funûn, 1991. google scholar