ZERDÜŞT’ÜN KUTSAL KİTABI AVESTA

Yıl 2011, Sayı: 18, 147 - 170, 30.11.2011

Nimet Yıldırım

Öz

Tanrı Ahuramazda’nın peygamber Zerdüşt’e vahyettiği Avesta, İran
dilleri ve edebiyatlarının en eski ve en önemli eseridir. Arapların İran’ı ele
geçirmelerinden önceki dönemlerde İran’ın resmî devlet dini olan
Zerdüştîlik kutsal dinsel metinler derlemesi olarak (MÖ. VII. yüzyıl)
elimize ulaşmıştır. Olağanüstü bir öneme sahip olan Avesta, birçok açıdan
değerli bir kaynak olarak kabul edilmektedir. Avesta, MÖ. 2000’li yıllara
dayanan geçmişiyle, Orta Asya ve çevre bölgelerin coğrafyalarında
yaşayan halkları çok yakından ilgilendiren başta tarih, kültür, medeniyet,
din, siyasî ve sosyal konular, inançlar, gelenek ve görenekler, mitolojiler,
kahramanlık anlatıları olmak üzere birçok alanda çok önemli ve başka
kaynaklarda bulunamayacak bilgilere yer vermektedir. Avesta’nın bir
diğer önemli özelliği de belirtildiği gibi İran dillerinde kaleme alınmış en
eski eser olmasıdır. Avesta “Beş Bölüm”den oluşur: 1. Yasna, 2. Yaştlar,
3. Visparad, 4. Horde Avesta, 5. Vendidad.

Anahtar Kelimeler

Avesta, Zerdüşt, Zerdüştün kutsal kitabı, Ahuramazda

Kaynakça

• Âbâdânî, Abdullâh Mubelliğî, Târîh-i Edyân ve Mezâhib-i Cihân, Tahran 1377 hş., I-III.
• Afîfî, Rahîm, Esâtîr ve Ferheng-i Îrân Der Niviştehâ-yi Pehlevî, Tahran 1374 hş.
• Âmûzgâr, Jâle, Târîh-i Esâtîrî-yi Îrân, Tahran 1381 hş.
• Âştiyânî, Abbâs İkbâl, Târîh-i Muhtasar-i Edebiyyât-i Îrân, Tahran 1376 hş.
• Âştiyânî, Celâluddîn, Zertuşt, Mezdiyesnâ ve Hukûmet, Tahran 1381 hş.
• Bahâr, Melikuşşuarâ, Sebkşinâsî/Târîh-i Tatavvur-i Nesr-i Fârsî, Tahran 1373 hş.
• Bahâr, Mihrdâd, Costârî Çend Der Ferheng-i Îrân, Tahran 1376 hş.
• Bahâr, Mihrdâd, Ez Ustûre Tâ Târîh (nşr. Ebu’l-Kâsım-i İsmâîlpûr), Tahran 1377 hş.
• Bausani, Alessandro, Îrâniyân (çev. Mes’ûd-i Recebniyâ), Tahran 1359 hş.
• Berzger, H.-Sâdıkî, F., “Keyânîyân”, Dânişnâme, I, Dânişnâme-yi Edeb-i Fârsî, Komisyon, Tahran 1375-1378, I-III.
• Boyce, Mary, Târîh-i Kîş-i Zerdüşt, (çev. Humâyûn San’atîzâde), Tahran 1374 hş.
• Dihhudâ, Alî Ekber, Luğatnâme-yi Dihhudâ, Tahran 1346 hş. I-L.
• Dusthâh, Celîl, Avesta, Tahran 1381 hş., I-II.
• Ebu’l-Kâsımî, Muhsin, “Evistâ”, Dâ’iretu’l-ma‘ârif-i Bozorg-i İslâmî/DMBİ, Tahran 1380 hş., X, 441.
• Ebu’l-Kâsımî, Muhsin, Râhnumâ-yiZebânhâ-yi Bâstânî-yi Îrân، Tahran 1375 hş.
• Eliade, Mircea, Dinsel İnançlar ve Düşünceler Tarihi, İstanbul 2003.
• Eliade, Mircea-Couliano, Ioan P., Dinler Tarihi Sözlüğü (çev. Ali Erbaş), İstanbul 1997.
• Enûşe, Hasan, Târîh-i Îrân, Tahran 1368 hş., III/1, 478.
• Gîlânî, Ahmed İdâreçî, Şâ‘irân-i Hem‘asr-i Rûdekî, Tahran 1370 hş.
• Hacaloğlu, Haluk, Zerdüşt “Ahura Mazda”, İstanbul 1995.
• Hayum, Robert. E., Edyân-i Zinde-yi Cihân, (çev. Abdurrahîm-i Gevâhî), Tahran 1375 hş.
• Hinnells, John Russells, Şınâht-i Esâtîr-i Îrân (çev. Amûzgâr, Jâle-Tefezzulî, Ahmed), Tahran 1382 hş.
• Humâyî, Celâluddîn, Târîh-i Edebiyyât-i Îrân (nşr. Mâhduht-i Bânû Humâyî) Tahran 1375 hş.
• İftihârzâde, Mahmûd Rızâ, Îrân, Âyîn ve Ferheng, Tahran 1377 hş.
• İsfehânî, Rızâ, Îrân Ez Zerdüşt Tâ Kıyâmhâ-yi Îrânî, Tahran 1369 hş.
• İsmâîlpûr, Ebu’l-Kâsım, “Pîşdâdîyân”, Dânişnâme-yi Edeb-i Fârsî (ed. Hasan-i Enûşe), Tahran 1375 hş.
• John B. Noss, Târîh-i Câmi-‘i Edyân (çev. Alî Asğar-i Hikmet), Tahran 1375 hş.
• Karatay, Osman, İran İle Turan, Ankara 2003.
• Kellens, J., “Avesta”, Eİr, Encyclopedia Iranica/EIr., New York 2000.
• Kezzâzî, Mîr Celaluddîn, Nâme-yi Bâstân, Tahran 1381 hş.
• Mallory, J. P., Hint-Avrupalıların İzinde, (Çev. Müfit Günay), İstanbul 2002.
• Mâzenderânî, Huseyn Şehîdî, Ferheng-i Şâhnâme/Nâm-i Kesân ve Câyhâ, Tahran 1377 hş.
• Mes‘ûdî, Ebu’l-Hasan Ali b. Huseyn, Murûcu’z-zeheb ve ma‘âdinu’l-cevher (çev. Ebu’l-Kâsım-i Pâyende), Tahran 1374 hş., I-II.
• Mokri, M. “İran“, EI2 (İng.), The Encyclopaedia of Islam/EI, IV.
• Mu’în, Muhammed, Ferheng-i Fârsî, Tahran 1375 hş., I-VI.
• Mu’în, Muhammed, Mezdiyesnâ ve Edeb-i Fârsî, Tahran 1338 hş., I-II.
• Oranskii, Iosif Mikhailovich, Fıkhu’l-luğa-yi Îrânî (çev. Kerîm-i Keşâverz), Tahran 1379 hş.
• Oşîderî, Cihângîr, Dânişnâme-yi Mezdiyesnâ, Tahran 1371 hş.
• Pîrniyâ, Hasan-Âştiyânî, Abbâs İkbâl, Târîh-i Îrân Ez Âğâz Tâ İnkirâz-i Kâçâriyye, Tahran ts.
• Pûrdâvûd, İbrâhîm, Ferheng-i Îrân-i Bâstân, Tahran 1380 hş.
• Rezmcû, Huseyn, Kalemrov-i Edebiyyât-i Hamâsi-yi Îrân, Tahran 1381 hş.
• Rezmcû, Huseyn, Şi‘r-i Kohen-i Fârsî Der Terâzû-yi Nakd ve Ahlâk-i İslâmî, Tahran 1369 hş.
• Rızâzâde-yi Şafak, Sâdık, Târîh-i Edebiyyât-i Îrân, Tahran 1352 hş.
• Safâ, Zebîhullâh, Târîh-i Edebiyyât Der Îrân, Tahran 1371 hş. I-V.
• Şâhruhî, Nûşîn, Ustûre-yi Âferîniş”, Îrânşinâsî, (Bethesda 2000), XII/2, 341.
• Taberî, Muhammed b. Cerîr, Târîhu’r-rusul ve’l-mulûk (alwaraq).
• Tefezzulî, Ahmed, Târîh-i Edebiyyât-i Îrân Pîş Ez İslâm, Tahran 1376 hş.
• Tokmak, A. Naci, “İran”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi/DİA, İstanbul 2000, XXII, 416.
• Turâbî, Seyyid Muhammed, Târîh-i Edebiyyât-i Îrân Pîş Ez İslâm, Tahran 1373 hş.
• Yazıcı, Tahsin-Öztürk, Mürsel, “İran”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi/DİA, İstanbul 2000, XXII, 414.
• Zerrînkûb, Abdulhuseyn, Defter-i Eyyâm, Tahran 1358 hş.