ÜÇ ŞEHİR ÜÇ BAŞKAN: YENİ LİBERAL DÖNEMDE İSTANBUL, ANKARA VE İZMİR’DE SOSYAL DEMOKRAT BELEDİYECİLİK DENEYİMİ (1989-1994)

Yıl 2016, Sayı: 54, 17 - 42, 31.03.2016

Hatice Kurtuluş Şükrü Aslan

Öz

Türkiye’de 1983’den beri neredeyse kesintisiz olarak iktidarda bulunan ve yeni liberal ekonomi politikalarının uygulayıcısı olan yeni muhafazakar sağ yerel yönetimler açısından 1989-1994 yıllar arasında bir dönem kesintiye uğramıştır. 1989 yılında yapılan yerel seçimlerde İstanbul, Ankara ve İzmir’de sosyal demokrat adaylar seçimleri kazanmıştır. 1989-1994 yılları arasında İstanbul Ankara ve İzmir’de belediye başkanı seçilen üç sosyal demokrat belediye başkanının uyguladıkları politikaların, 1970’li yıllarda uygulanan toplumcu belediyecilikten ve 1999’dan sonra AKP’li belediye başkanlarının uyguladığı sosyal belediyecilikle farklarının ve fakat kesişme alanlarının ortaya konması önemlidir. Bu farklılıklar ve kesişme alanları, kentsel politika üretimi, siyasi aktörler ve güç ilişkileri ile ilgili olduğu kadar, bu üç kentin tarihsel ve sosyo-mekansal özgünlükleri ve üç belediye başkanının politik geçmişleri ve yerel yönetim anlayışlarıyla da ilişkilidir. Bu çalışmada 1989-1994 yılları arasında Türkiye’nin üç büyük metropolünü yöneten sosyal demokrat üç büyük şehir belediye başkanının, birbirlerinden farklılıklar barındıran sosyal demokrat belediyecilik deneyimleri bu çerçevede tartışılacaktır.

THREE CITIES AND THREE MAYORS: THE EXPERIENCES OF SOCIAL DEMOCRAT LOCAL GOVERNING IN ISTANBUL ANKARA AND IZMIR IN THE NEO-LIBERAL PERIOD (1989-1994)

Öz

Conservative right-wing governments have been in power and implementing neo-liberal economic
policies nearly without any interruption since 1983. Nevertheless, neo liberal policies were
interrupted between 1989 and 1994 in terms of local governing. Social democratic candidates
for local governments were elected in Istanbul, Ankara and Izmir in the 1989 local elections. It
is important to draw attention to the differences and intersections of the policies implemented by these social democrat mayors whom elected for the period of 1989-1994 in these three main
cities of Turkey and compare them to the collectivist governing experience of the 1970s and the
social governing experience of mayors from AKP after 1999. These differences and intersections
are related to the socio-spatial contingencies, political backgrounds of the three mayors and their
approach to local governing as well as production of urban policies, political actors and power
relations. This paper aims at debating three social democratic experiences of three mayors, which
have their own differences, in three main metropolitan cities in Turkey between 1989 and 1994 in
this framework.

Anahtar Kelimeler

The Experience of Social Democrat Local Governing Istanbul, Ankara, Izmir, Social Democrat Mayors, Local Goverments

Kaynakça

• Aktar, A. (2014), Varlık Vergisi ve Türkleştirme Politikaları, İletişim Yayınları (12. Baskı), İstanbul.
• Altaban, Ö. (1990), ‘1960-1973 Dönemi Belediyeciliğine Genel Bakış’, Türk Belediyeciliğinde 60. Yıl, IULA_EMME, Ankara.
• Arı, K. (2014), Büyük Mübadele/Türkiyede Zorunlu Göç 1923-1925, Tarih vakfı yurt yayınları (5. Baskı), istanbul.
• Aslan, Ş., Şen, B., Kurtuluş, H. (2014), Sözlü Tarih Görüşmeleriyle Kağıthane, Kağıthane Belediyesi Yayınları, istanbul.
• Aslan, Ş., Kurtuluş, H. (2014), İnsana ve Demokrasiye Adanmış Bir Yaşam: Nurettin Sözen, Doğan ve Egmond Yayıncılık, İstanbul.
• Atay, F.R. (2009), Çankaya, Pozitif Yayıncılık, Ankara.
• Bayramoğlu, S. (2015), Toplumcu Belediye Nam-ı Diğer Belediye Sosyalizmi, Notabene Yayınları, Ankara.
• Borotav, K. (1991), 1980’li Yıllarda Türkiye’de Sosyal Sınıflar ve Bölüşüm, Gerçek Yayınevi, istanbul.
• Castells, M. (1978), City Class and Power, MacMillan.
• Çelik, Z. (1986), The Remarking of Istanbul, University of Washington Press, Seatle.
• Ekinci, O. (1991), Özal’ın Yüksek Bina Arzusu, Mimarlar Odası Arşivi, İstanbul.
• Ekinci, O. (1994), İstanbul’u Sarsan 10 Yıl, Anahtar Kitaplar yayınevi, İstanbul.
• Gonbert, T. (2010), Sosyal Demokrasinin Temelleri, Friedrich Ebert Vakfı Yayını.
• İsvan, A. (2009), Başkent Gölgesinde İstanbul, İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
• Jacops, J. (2009), Büyük Amerikan Şehirlerinin Ölümü ve Yaşamı, Metis Yayınları, İstanbul.
• Karpat, K. (1985), Ottoman Population, 1830-1914, The University of Wisconsin Press.
• Keskin, 2013, ‘Toplumcu Belediyecilik Üzerine Kaynakça’: https://www.academia. edu/3517185/Toplumcu_Belediyecilik_Kaynakcasi
• Keyder, Ç. Ve Öncü, A. (1993), İstanbul and the Concept of World Cities, Friedrich Ebert Vakfı Yayını, İstanbul
• Kıray, M. (2001), Örgütleşemeyen Kent: İzmir, Bağlam Yayınları, İstanbul.
• Kurtuluş, H. (1999), The Roles of Çiftliks on the Formation of the Metropolitan Fringe in the Expansion of Istanbul metropolitan Area, Doktora Tezi, ODTÜ, Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Lefebvre, H. (2003), The Urban Revolution, University of Minneasota Press. Minneasota, London.
• Ortaylı, İ. (1985), Tanzimattan Cumhuriyete Yerel Yönetimler Geleneği, Hil Yayınları, Ankara.
• Öktem, B. (2005), ‘Küresel Kent Söyleminin Kentsel Mekanı Dönüştürmedeki Rolü’, H. Kurtuluş (Der.), İstanbul’da Kentsel Ayrışma, Bağlam Yayınları, İstanbul.
• Öniş, Z. (1991), Political Economy of Turkey in the 1980s: Anatomy of Unorthodox Liberalism, in M. Heper (ed.), Strong Sate and Economic Interest Groups the Post 1980 Turkish Experience, Walter de Gruyter, Berlin.
• Tekeli, İ. ve Ortaylı, İ. (1978), Türkiye’de Belediyeciliğin Evrimi, Ayyıldız Matbası, Ankara.
• Tekeli, İ. (1992), ‘Development of Urban Administration and Planning in the Formation of Istanbul Metropolitan Area’, Development of Istanbul Metropolitan Area and Low Cost Housing, IULA-EMME, İstanbul.
• Tekeli, İ. (2010), Cumhuriyetin Belediyecilik Öyküsü: 1923–1990, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul.