Homo Faber’in Dünyasından Animal Laborans’ın Zaferine: Hannah Arendt’in Politika Teorisinde Totaliter Tahakkümün Vücut Bulduğu İnsanlık Koşulu Üzerine Bir İnceleme

Yıl 2018, Cilt: 27 Sayı: 1, 69 - 93, 14.05.2018

Aylin Kılıç Cepdibi

Öz

20. yüzyıla insanlık tarihi içinde en dehşet verici yüzyıl demek herhalde yanlış olmayacaktır. Ne var ki bu yüzyılı dehşet verici kılan, yalnızca yıkım araçlarının, onları imal edenlerin tahayyülünün de ötesine geçebilecek bir güce ulaşmış olması değil, insanlığın yüzyıllar boyunca evrilerek şekillendirdiği ve şekillendiği tüm kurumları ve yapıları yok edici bir radikalliğe sahip olan totalitarizm deneyimidir. Hannah Arendt’in “Totalitarizmin Kaynakları” isimli eseri, Nazi totalitarizmini yeni ve emsalsiz kılan niteliği oluşturan unsurların kökenlerinin aslında sırada dünyada “şimdi” olup biten şeyler olduğunu çarpıcı bir biçimde ortaya koyar. Arendt’in deyimiyle “dip akıntısı” şeklinde devam eden bu yapılar, ilişkiler ve durumlar Nazizm’in yenilgisiyle de ortadan kalkmış değildir. Arendt’in kökenlere yönelik incelemelerinin ikinci bölümünü oluşturan yetkin eseri “İnsanlık Durumu”, insanlık durumunun temelini oluşturan üç etkinlik biçiminin fenomenolojik çözümlemesini yapar. Eserinde en önemli iddialardan biri, bu etkinlikler içerisinde “homo faber”in etkinliği olan “yapmanın”, onun tüm iş ve imalatının güdüleyici ilkesi olan “faydacılığının” ve “araçsallık” ölçütünün tüm beşeri ilişkileri sarıp sarmalaması süreci ile totaliter yönetim biçimlerinin şekillenebileceği toplumsal iklim arasında önemli bir ilişki bulunmaktadır. Bu çalışmada, Arendt’in politika teorisinde totaliter tahakkümün vücut bulabildiği “insanlık durumu”, “homo faber” ve onun egemenliğindeki “faydacı” ilkenin nasıl sonunda kendisini de içine alarak bütün dünyanın ve yeryüzünün araçsallaştırılması ve giderek değersizleştirilmesiyle sonuçlandığı, bunun ise totaliter tahakkümün aradığı insanlık koşulu olduğu açıklanmaya çalışılacaktır. 

Anahtar Kelimeler

Totalitarizm, Homo faber, Animal laborans, Araçsallık, Yabancılaşma

From The World of Homo Faber to The Victory of Animal Laborans: An Analysis of the Human Condition in Which Totalitarian Domination Can Come into Existence in Arendt’s Political Theory

Öz

It would probably not be wrong to say that the 20th century was the most terrifying in human history. What made this century especially terrifying is not only the fact that its means of destruction reached a level of power beyond the imagination of its manufacturers, but also the experience of totalitarianism, which radically destroyed all institutions and structures shaped by mankind for centuries. Hannah Arendt’s work The Origins of Totalitarianism strikingly reveals that the origins that make Nazi totalitarianism new and unprecedented are, in fact, “right now happening” in the world. These constructions, relations, and situations that continue in the form of “undercurrent”—as Arendt calls it—did not die out with the defeat of Nazism. Here the idea of “human condition,” which constitutes the second part of Arendt’s investigation, makes the phenomenological analysis of three forms of activity that underlie it. One of the most important theses of Arendt’s work is that there exists a dramatic relationship between the process of conquest of all human relation by the principle of utilitarianism and instrumentalism, which motivates all work and production, and the social climate in which totalitarian regimes can be shaped. In this study, we will examine how the human condition, i.e., homo faber, and the utilitarian principle—in which totalitarian domination can come into existence— in Arendt’s political theory may result in instrumentalization and gradually make the whole world seem worthless. We will also try to explain how these events form favorable conditions for the total domination of people. 

Anahtar Kelimeler

Totalitarianism, Homo faber, Animal laborans, Instrumentality, Alienation

Kaynakça

• Arendt, H. (1994). Essays in understanding. New York, NY: Schocken Books.
• Arendt, H. (1995). Men in dark times. London, UK: Harcourt Brace & Company.
• Arendt, H. (2003). Some questions on moral philosophy. In J. Kohn (Ed.), Responsibility and judgement (pp. 49–148). New York, NY: Schocken Books.
• Arendt, H. (2005). Socrates. In J. Kohn (Ed.), The promise of politics (pp. 5–40). New York, NY: Schocken Books.
• Arendt, H. (2007). The moral of history. In J. Kohn & R. H. Feldman (Eds.), The Jewish writings (pp. 312–316). New York, NY: Schocken Books.
• Arendt, H. (2009). Kötülüğün sıradanlığı (Adolf Eichmann Kudüs’te) (Ö. Çelik, Çev.). İstanbul: Metis Yayınları.
• Arendt, H. (2014a). Geçmişle gelecek arasında (B. S. Şener & O. E. Kara, Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Arendt, H. (2014b). Örgütlü suç ve evrensel sorumluluk. J. Kohn (Ed.), Formasyon, sürgün, totalitarizm, anlama denemeleri 1930-1954 içinde (s. 190–204, İ. Yıldız, Çev.). Ankara: Dipnot Yayınları.
• Arendt, H. (2014b). Sosyal bilim teknikleri ve toplama kamplarına dair incelemeler. J. Kohn (Ed.), Formasyon, sürgün, totalitarizm, anlama denemeleri 1930-1954 içinde (s. 330–349, İ. Yıldız, Çev.). Ankara: Dipnot Yayınları.
• Arendt, H. (2014b). Totalitarizmin doğası üzerine. J. Kohn (Ed.), Formasyon, sürgün, totalitarizm anlama denemeleri 1930-1954 içinde (s. 450–492, İ. Yıldız, Çev.). Ankara, Dipnot Yayınları.
• Arendt, H. (2016). İnsanlık durumu (B. S. Şener, Çev., 8. basım). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Bauman, Z. (1997). Modernite ve holocaust (S. Sertabipoğlu, Çev.). İstanbul: Sarmal Yayınları.
• Benhabib, S. (1996). The reluctant modernism of Hannah Arendt. California: Sage.
• Berktay, F. (2012). Dünyayı bugünde sevmek (Hannah Arendt’in politika anlayışı). İstanbul: Metis Yayınları.
• Cambridge Dictionary. (2017). Mistake. Retrieved from http://dictionary.cambridge.org/tr/ s%C3%B6zl%C3%BCk/ingilizce/mistake
• Canovan, M. (1978). The contradictions of Hannah Arendt’s political thought. Political Theory, 6(1), 5–26.
• Canovan, M. (1995). Hannah Arendt: A reinterpretation of her political thought. Cambridge: Cambridge University Press.
• Çoban, F. (2010). Emek’ten eylem’e: Hannah Arendt. H. O. İnce (Ed.), Günümüzde yeni siyasal yaklaşımlar içinde (s. 92–137). Ankara: Doğu-Batı Yayınları.
• Comte-Sponville, A. (2004). Büyük erdemler risalesi (I. Ergüden, Çev.). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Gambetti, Z. (2007). Marx ve Arendt: Emek, iş, eylem üzerinden üç siyaset biçimi. Birikim, 217, 46–54.
• Hegel, W. F. (1986). Tinin görüngübilimi (A. Yardımlı, Çev.). İstanbul: İdea Yayınları.
• Kateb, G. (1983). Hannah Arendt: Politics, conscience, evil. New Jersey, NJ: Rowman and Allanheld.
• Levin, M. (1979). On animal laborans and homo politicus in Hannah Arendt. Political Theory, 7(4), 521–531.
• Lodziak, C. (2003). İhtiyaçların manipülasyonu: Kapitalizm ve kültür (B. Kurt, Çev.). İstanbul: Çitlembik Yayınevi.
• Lukes, S. (2006). Bireycilik (İ. Serin, Çev.). İstanbul: Bilim ve Sanat Yayınları. Marx, K. (1986). 1844 felsefe yazıları (M. Belge, Çev.). Ankara: V Yayınları.
• Montaigne. (1987). Denemeler (S. Eyuboğlu, Çev.). İstanbul: Cem Yayınevi.
• Montesquieu. (1998). Kanunları ruhu üzerine (F. Baldaş, Çev., 2. basım). İstanbul: Toplumsal Dönüşüm Yayınları. NTV. (2017). Dünyayı 100 yıl içerisinde terk etmeliyiz. http://www.ntv.com.tr/galeri/teknoloji/ stephen-hawking-dunyayi-100-yil-icerisinde-terk-etmeliyiz,W33 GvSjN0CBaMoHDZ9kHQ/ Cc6v2pJI3UKsdB1ms98hyA adresinden edinilmiştir.
• Ollman, B. (2015). Yabancılaşma (Marx’ın kapitalist toplumdaki insan anlayışı) (A. Kars, Çev., 2. basım). İstanbul: Yordam Yayınları.
• Platon. (1986). Protagoras. Diyaloglar içinde (C. 2, s. 123–175, T. Gökçöl, Çev.). İstanbul: Rezmi Kitabevi.
• Platon. (1986). Theaitetos. Diyaloglar içinde (C. 2, s. 181–270, M. Gökberk, Çev.). İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Sezer, D. (2013). Hannah Arendt. A. Tunçel & K. Gülenç (Ed.), Siyaset felsefesi tarihi (Platon’dan Zizek’e) içinde (s. 638–676). Ankara: Doğu-Batı Yayınları.
• Türk Dil Kurumu. (2017). Hata. http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts&view=gts adresinden edilmiştir.
• Wolin, S. (2016). Politics and visions (exp. Ed.). Princeton: Princeton University Press.
• Wood, E. M. (2008). Kapitalizm demokrasiye karşı (Tarihsel maddeciliğin yeniden yorumlanması) (Ş. Artan, Çev.). İstanbul: Yordam Yayınları.
• Yavuz, E. (2016). Stephen Hawking: İnsanoğlu’nun 1000 yıldan az ömrü kaldı. Cumhuriyet Gazetesi. http://www.cumhuriyet.com.tr/haber/dunya/631264/Stephen_Hawking__insanoglu_ nun_1000_yildan_az_omru_kaldi.html adresinden edinilmiştir.
• Yazıcıoğlu, S. (2009). Anlam yitimi olarak şiddet. S. Yazıcıoğlu (Ed.), Doğumunun 100. yılında Hannah Arendt içinde. İstanbul: YKY.
• Yenişehirliğoğlu, Ş. (1995). Birey toplum devlet ilişkileri. Ankara: Ümit Yayıncılık.