Türkiye’de Çocuğun Ekonomik Değerini Etkileyen Faktörler: 2016 Aile Yapısı Araştırması Analizi Üzerinden Sosyolojik Bir Değerlendirme

Yıl 2019, Cilt: 39 Sayı: 2, 379 - 409, 31.12.2019

Sutay Yavuz Fuat Güllüpınar

Öz

Bu çalışmanın amacı; 2016 ‘Aile Yapısı Araştırmasının (TAYA 2016)’ verilerine dayalı olarak anne-babaların çocuklara ilişkin ekonomik beklentilerini etkileyen faktörleri analiz etmek ve bu faktörlerin güncel boyutlarını değerlendirmektir. Çalışma esas olarak Türk toplumunda uzun yıllardır yaşanan ekonomik, kültürel ve sosyal değişimlerin bağlamını dikkate alarak; bireylerin demografik, sosyoekonomik, kültürel ve yerleşim yeri özelliklerinin çocuğun ekonomik değerine/maddi faydasına atfettikleri anlamları önemli ölçüde belirlediği varsayımına dayanmaktadır. Verilerin analizi sonucunda, daha genç kuşaklardan olan, daha az çocuğu olan, daha yüksek eğitim ve sosyoekonomik statüye sahip, daha seküler tutumları benimsemiş, kent sosyal ortamında daha uzun süredir yaşayan bireylerin çocuklardan maddi/ ekonomik katkı beklenti düzeyinin daha ileri yaşlarda olan, daha düşük eğitime ve sosyo-ekonomik statüye sahip, daha dindar tutumları benimsemiş ve daha kırsal özellikte ki yerleşim yerlerinde yaşayan bireylerden anlamlı derecede düşük olduğu bulunmuştur. Sonuç olarak, Türkiye’de modernleşme dinamikleriyle birlikte, eğitimli, sosyo-ekonomik statüsü yüksek, seküler değerleri benimsemiş ve tolerans seviyesi yüksek bireylerde daha fazla olmak üzere, çocuklara yönelik eşitlikçi değerlerin öne çıktığına ve özellikle çocuğun özerkliğine, bireysel yaşantısına ve başarısına verilen önemin artmasına bağlı olarak çocukluktan maddi fayda beklentisinin azaldığından bahsedilebilir.

Anahtar Kelimeler

Aile, Çocuğun değeri, Ekonomik değer, Kuşaklararası ilişkiler, Sekülerleşme, Türkiye Aile Yapısı Araştırması

Factors Affecting Children’s Economic Value in Turkey: A Sociological Analysis of the 2016 Family Structure Research

Öz

This study examines the factors affecting parents’ economic (material) expectations from their children in Turkey through data from the 2016 Family Structure Research (2016 Aile Yapısı Araştırması). The data analysis shows the level of economic contribution expected from children to be significantly lower for individuals from younger generations who have lived longer in an urban social environment, have fewer children, have higher education and socioeconomic statuses, and have adopted more secular attitudes compared to those from older generations who lived longer in rural settlements, have more children, have lower educational and socioeconomic statuses, and have more religious attitudes. The study indicates the financial benefits expected from children to decrease as a result of the egalitarian values that emerge in children and the increased importance given to children’s autonomy, individual life, and success, especially for secular and tolerant individuals with higher socioeconomic and educational statuses.

Anahtar Kelimeler

Economic value, Family Structure Research of Turkey, Intergenerational relations, Value of children, Secularization

Kaynakça

• Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı. (2014a). Türkiye aile yapısı araştırması 2006 (2. bs.). Ankara: Yazar.
• Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı. (2014b). Türkiye aile yapısı araştırması 2011. Ankara: Yazar.
• Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı. (2015). Türkiye’de evlilik tercihleri. Ankara: Yazar.
• Aysan, M. F. (2018). Nesiller arası transferin değişimi ve mutluluğa etkisi. Yasemin Esen ve Cenap Nuhrat (Ed.), Türkiye aile yapısı ileri istatistik analizi içinde (s. 314–333). Ankara: Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı.
• Başbakanlık Aile ve Sosyal Politikalar Genel Müdürlüğü. (2010). Türkiye’de aile değerleri araştırması. Ankara: Manas Medya. Bayram, N. (2004). Sosyal bilimlerde SPSS ile veri analizi. Bursa: Ezgi Kitapevi.
• Beşpınar, F. U. ve Beşpınar, L. Z. (2018). Türkiye’de orta üst sınıf laik ve muhafazakâr kimliklerin babalık deneyimleri üzerinden irdelenmesi: Benzerlikler, farklılıklar, önyargılar ve mesafeler. Toplum ve Bilim, 143, 5–43.
• Can, A. (2014). SPSS ile bilimsel araştırma sürecinde nicel veri analizi (3. bs.). Ankara: Pegem Akademi.
• Chan, Y. H. (2005). Multinomial logistic regression. Singapore Medical Journal, 46(6), 259–268.
• Field, A. (2018). Discovering statistics using IBM SPSS statistics. London, UK: Sage.
• Fişek, G. O. (2005). Gelenekten değişime Türkiye’de aile ve ergenler. Adolesan Sağlığı Sempozyum Dizisi, 43, 39–49.
• Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü. (2014). 2013 Nüfus ve sağlık araştırması. Ankara: Yazar.
• Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü. (2019). 2018 Nüfus ve sağlık araştırması. Ankara: Yazar.
• IBM Knowledge Centre. (2019) Stepwise multinominal regression, 2019. Retrieved from https://www.ibm.com/support/knowledgecenter/en/SSLVMB_24.0.0/spss/tutorials/nom_telco_ stepwise.html
• Inglehart, R., & Baker, W. E. (2000). Modernization, cultural change and the persistence of traditional values. American Sociological Review, 65(1), 19–51.
• Kağıtçıbaşı, Ç. (2017). Benlik, aile ve insan gelişimi: Kültürel psikolojide kuram ve uygulamalar. İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.
• Kağıtçıbaşı, Ç. (2000). Kültürel psikoloji: Kültür bağlamında insan ve aile (2. bs.). İstanbul: Evrim Yayınevi.
• Kağıtçıbaşı, Ç. (1981). Çocuğun değeri: Türkiye’de değerler ve doğurganlık. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi İdari Bilimler Fakültesi Yayınları . Kağıtçıbaşı, Ç., & Ataca, B. (2005). Value of children and family change: A three-decade portrait from Turkey. Applied Psychology: An International Review, 54(3), 317–337.
• Kağıtçıbaşı, Ç. ve Ataca, B. (2017). Çocuğun değeri ve aile değişimi: Türkiye’den otuz yıllık bir portre. Sosyoloji Dergisi, 35, 77–101.
• Kalaycıoğlu, S., Çelik, K., Çelen, Ü., ve Türkyılmaz, S., (2010). Temsili bir örneklemde sosyoekonomik statü (ses) ölçüm aracı geliştirilmesi: Ankara Kent Merkezi Örneği. Sosyoloji Araştırmaları Dergisi, 13(1), 183–220.
• Koç, İ., Eryurt, M. A., Adalı, T. ve Seçkiner, P. (2010). Türkiye’nin demografik dönüşümü, doğurganlık, aile planlaması, anne-çocuk sağlığı ve beş yaş altı ölümlerdeki değişimler: 1968-2008. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü.
• Koç, İ. (2018). Türkiye’de aile yapısının değişimi sürecinde tek ebeveynli ailelerin oluşumu, belirleyicileri ve refah durumu (2006-2016). Y. Esen ve C. Nuhrat (Ed.), Türkiye aile yapısı ileri istatistik analizi içinde (s. 33–85). Ankara: Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı.
• Koç, İ. (2014). Türkiye’de aile yapısının değişimi:1968-2011. Türkiye’de aile yapısı tespitler ve öneriler içinde (s. 24–55). İstanbul: Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı, Aile ve Toplum Hizmetleri Genel Müdürlüğü.
• Koçkar, A. İ. ve Harma, M. (2018). Aile içi anlaşmazlıklar, çocuğa yansımaları ile çocuğun değerinin yıllar içerisinde değişimi. Y. Esen ve C. Nuhrat (Ed.), Türkiye aile yapısı ileri istatistik analizi içinde (s. 136–179). Ankara: Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı.
• Kumar, R. (2011). Research methodology, a step by step guide to beginner (3rd ed.). London, UK: Sage.
• Laerd Statistics. (2018). Multinomial logistic regression using SPSS Statistics, 2018. Retrieved from https://statistics.laerd.com/spss-tutorials/multinomial-logistic-regression-using-spss-statistics. php
• National Centre for Research Methods. (2011). Using statistical regression methods in education research, 4.6. how good is the model? Retrieved from http://www.restore.ac.uk/srme/www/fac/ soc/wie/research-new/srme/modules/mod4/6/index.html
• Özbay, F. (2015). Dünden bugüne aile, kent ve nüfus. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Öztan, E. (2014). Türkiye’ de ailecilik, biyosiyaset ve toplumsal cinsiyet rejimi. Toplum ve Bilim, 130, 176–189.
• Pamuk, Ş. (2014). Türkiye’nin 200 yıllık iktisadi tarihi. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Retherford, R., & Choe, M. K. (1993). Statistical model for causal analysis. New York, NY: John Wiley & Sons.
• Rossi, M. S. (2011). Examining the relationship and influence of infant temperament and marital satisfaction on parenting. Pennsylvania, PA: Pennsylvania State University Press
• Rutstein, S. O., & Kiersten, J. (2004). The DHS wealth index. DHS Comparative Reports No. 6. Calverton, MD: ORC Macro.
• Sunar, D., & Fişek, G. O. (2005). Contemporary Turkish families. In J. L. Roopnarine & U.P. Gielen (Eds.), Families in global perspective. Boston, MA: Pearson Education.
• Topçu, G. (2018). Varsayılan aile kıskacında babalık: Türkiye’de farklı babalık algıları ve sosyal politika ilişkisi. Toplum ve Bilim, 145, 54–102.
• Türkiye İstatistik Kurumu. (2016a). Cinsiyet, yaş grubu, öğrenim durumu, İBBS 1.Düzey ve üç büyük ile göre çocuk ile ilgili algılar, 2016. http://www.tuik.gov.tr/PreTablo.do?alt_id=1068
• Türkiye İstatistik Kurumu. (2016b). Aile Yapısı Araştırması, 2016. http://tuik.gov.tr/MicroVeri/ Aile_2016/turkce/index.html
• Türkiye İstatistik Kurumu. (2018a). Gayrisafi yurt içi hasıla, iktisadi faaliyet kollarına (A21) göre cari fiyatlarla değer, pay, değişim oranı, 1998-2018, 2018a.
• Türkiye İstatistik Kurumu. (2018b). Kişi Başına Gayri Safi Yurtiçi Hasıla, Kişi Başına Gayri Safi Yurtiçi Hasıla, 2018b, http://www.tuik.gov.tr/PreTablo.do?alt_id=1108 (erişim, 11.10.2019).
• Türkiye İstatistik Kurumu. (2018c). İstatistiki Bölge Birimleri Sınıflamasına göre ortalama evlenme yaşı, 2018c, http://www.tuik.gov.tr/PreTablo.do?alt_id=1060 (erişim, 19.10.2019).
• Türkiye İstatistik Kurumu. (2018c). Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi sonuçları, 2018c, http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=30709 (erişim, 01.08.2019).
• Türkiye İstatistik Kurumu. (2019a). Hayat Tabloları, 2016-2018. 2019, http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=30712 (erişim, 01.11.2019).
• Türkiye İstatistik Kurumu. (2019b). İstatistiklerle Aile, 2019, http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=30726 (erişim, 07.11.2019).
• Türkiye İstatistik Kurumu. (2019c). Doğum İstatistikleri, 2018, 2019. http://www.tuik.gov.tr/ PreHaberBultenleri.do?id=30696
• Türkiye İstatistik Kurumu. (2019d). Evlenme ve Boşanma İstatistikleri, 2018, 2019, http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=30698 (erişim, 07.11.2019).
• Vyas, S., & Kumaranayake, L. (2006). Constructing socio-economic status indices: How to use principal components analysis. Health Policy and Planning, 21(6), 459–468.
• Yavuz, S. (2002). Household composition and complexity in Turkey: Findings from the Turkish Demographic and Health Survey 1998 (Yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi, Nüfus Etütleri Enstitüsü, Ankara). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Yavuz, S. ve Özmete, E. (2012). Türkiye’de genç bireyler ve ebeveynleri arasında yaşanan sorunların “aile yapısı araştırması” sonuçlarına göre değerlendirilmesi. Sosyal Politika Çalışmaları, 7(29), 9–28.
• Zeybek, S. O. (2013). Bu bebeğin annesi nerede? Cinsiyet, babalık ve armağan ilişkileri. Toplum ve Bilim, 126, 120–144.http://www.tuik.gov.tr/PreTablo. do?alt_id=1108