Türkiye’de Kamunun ve STK’ların Sosyal Yardım Uygulamaları: Yeni Eğilimler ve İhtiyaçlar

Yıl 2014, Cilt: 3 Sayı: 28, 0 - 307, 24.06.2015

Murat Şentürk

Öz

Bu çalışmada 2000 yılı sonrasında Türkiye’de sosyal yardım uygulamalarının deği- şimi ele alınmaktadır. Söz konusu değişimin hangi boyutlarda yaşandığını değerlendire- bilmek amacıyla kamu uygulamaları ve sosyal yardım alanında çalışma yapan sivil toplum kuruluşlarının faaliyetleri analiz edilmiştir. Nitel araştırma geleneği içerisinde yer alan derinlemesine mülakat ve doküman inceleme bu çalışmanın veri toplama teknikleridir. Derinlemesine mülakatlar kamu kurumlarında ve STK’larda görevli olarak çalışan kişilerle gerçekleştirilmiştir. Araştırma sonucunda kamu ve STK uygulamalarının geçmiş dönem- lere nispetle hem niceliksel olarak arttığı ve hem de niteliksel bir gelişme gösterdiği tespit edilmiştir. Sanılanın aksine, Türkiye’de STK’lar tarafından yapılan sosyal yardım mikta- rının, kamu kurumları tarafından yapılandan az olduğu görülmüştür. Yine de, bu nicel artışa rağmen, gerek kamusal gerekse sivil aktörler, yoksulluğun en önemli tezahürlerinden biri olan sosyal dışlanmayı ortadan kaldırabilecek mekanizmalar üretme konusunda yeter- siz kalmaktadır. Bu çerçeveden hareketle makalede, Türkiye’de sosyal yardım faaliyetinde bulunan aktörlerin –özellikle STK’ların– bundan sonraki dönemlerde sosyal dışlanmaya yönelik çalışmalar yapmaları önerilmektedir. 

Anahtar Kelimeler

Türkiye’de Sosyal Yardım, Sosyal Politika, STK Faaliyetleri, Sosyal Dışlanma, Yoksulluk

Türkiye’de Kamunun ve STK’ların Sosyal Yardım Uygulamaları: Yeni Eğilimler ve İhtiyaçlar

Öz

This study will discuss the changes in the social welfare practices of Turkey after the year 2000. In order to assess the extent of these changes, state practices and the activities of social welfare non-governmental organizations have been analyzed. Data has been collected through in-depth interviews and document analysis using the qualitative research method. In-depth interviews were carried out with people working in public institutions and NGOs. As a result of this research, it can be concluded that there has been a quantitative and qualitative increase in both state and NGO activities compared to previous years. Also, contrary to popular belief, the total amount of financial aid provided by NGOs in Turkey has been found to be less than that of public institutions. However, despite the quantitative increase, both groups appear to be insufficient at producing mechanisms for eliminating social exclusion, one of the biggest causes for the manifestation of poverty. It is therefore recommended that social welfare providers in Turkey, especially NGOs, should work towards the problem of social exclusion in the coming years

Anahtar Kelimeler

Social Welfare in Turkey, Social Policy, NGO Activities, Social Exclusion, Poverty

Kaynakça

• Aysan, M. F. (2006). Küreselleşme sürecinde Türkiye’deki sosyal politikalar. Sosyal Politika Dergisi, 1(1), 61-64.
• Beland, D. (2010). What is social policy? Malden: Polity.
• Başpınar, A. ve Şentürk, M. (2010). Türkiye’de sosyal yardım uygulamaları: So- runlar, ihtiyaçlar ve yönelimler. Yayımlanmamış Rapor. İstanbul: İlim Kültür Eğitim Derneği (İLKE).
• Buğra, A. (2001). Ekonomik kriz karşısında Türkiye’nin geleneksel refah rejimi. Toplum ve Bilim, 89, 22-30.
• Buğra, A. ve Adar, S. (2007). Türkiye’nin kamu sosyal koruma harcamalarının kar- şılaştırılmalı bir analizi (Boğaziçi Üniversitesi Sosyal Politika Forumu Araştırma Ra- poru). İstanbul. http://www.spf.boun.edu.tr/docs/SocialPolicyWatch_Rapor__TR_. pdf.
• Buğra, A. ve Keyder, Ç. (2003). Yeni yoksulluk ve Türkiye’nin değişen refah rejimi/ New poverty and changing welfare regime of Turkey. Ankara: UNDP.
• Buğra, A. ve Sınmazdemir, T. N. (2005). Yoksullukla mücadelede insani ve etkin bir yöntem: Nakit gelir desteği (Boğaziçi Üniversitesi Sosyal Politika Forumu Araştırma Raporu). İstanbul. http://www.spf.boun.edu.tr/docs/discussionpaper1.pdf.
• Coşkun, S. ve Güneş, S. (t.y.). Dünyadaki gelişmeler çerçevesinde ülkemizdeki sosyal yardımları iyileştirme çalışmalarının değerlendirmesi. http://www.sydgm.gov.tr/uplo- ad/mce/ birimler/strateji/yayinlar/sosyal_yardimlari_iyilestirme_cabalari.pdf.
• Devlet Denetleme Kurulu. (2009). Sosyal yardımlar ve sosyal hizmetler alanındaki yasal ve kurumsal yapının incelenmesi konulu 04/06/2009 tarih ve 2009/4 sayılı araş- tırma ve inceleme raporu özeti. Ankara: T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Denetleme Kurulu. http://www.tccb.gov.tr/ddk/ddk29.pdf.
• Devlet Planlama Teşkilatı. (2007). Dokuzuncu kalkınma planı: 2007-2013 (Gelir Dağılımı ve Yoksullukla Mücadele Özel İhtisas Komisyonu Raporu). Ankara: Yazar.
• Devlet Planlama Teşkilatı. (2010). Orta vadeli program. http://www.dpt.gov.tr/ DocObjects/Icerik/4093/Orta_Vadeli_Program_2010-2012..
• Devlet Planlama Teşkilatı. (2012). Kamu kesimi sosyal harcamaları. http://www. dpt.gov.tr/DocObjects/Download/14580/Resmi_İstatistik_Programı_Sosyal_Harca- malar_TR.xlsx.
• Devlet Planlama Teşkilatı. (t. y.). Uzun vadeli gelişmenin (2001-2023) ve VIII. Beş Yıllık Kalkınma Planının (2001-2005) temel amaçları ve stratejisi. http://ekutup.dpt. gov.tr/plan/viii/strateji/ adresinden edinilmiştir.
• Dinç, C. (2009). Küresel ekonomik kriz karşısında ulusal sosyal politikaların et- kinliği. Dem Dergi, 7, 58-66.
• Dönmez, A., Öğülmüş, S., Tatlıdil, H. ve Ersöz, Y. H. (2009). Türkiye’de kamusal sosyal yardım alanların yardım algısı ve yoksulluk kültürü araştırması. Ankara: Aile ve sosyal Araştırmalar Genel Müdürlüğü.
• Genç, Y. ve Adıgüzel, Y. (2011, Nisan). Yoksullukla mücadelede önemli bir para- doks-yoksulluk kültürü. 21. Yüzyılda Sosyal Hizmetler Nereye? 7. Ulusal Sosyal Hiz- metler Kongresi’nde sunulmuş bildiri, Ankara Üniversitesi, Sosyal Hizmet Mezunları Derneği.
• Göçmen, İ. (2011). Muhafazakarlık, neoliberalizm ve sosyal politika: Türkiye’de din temelli sosyal yardım organizasyonları. Doğu Batı Dergisi, 58, 115-143.
• Howell, F. (2001). Social assistance: Theoretical background. In I. Ortiz (Ed.), Social protection in Asia and the Pacific (pp. 257-306). Manila: Asian Development Bank.
• Kalkınma Bakanlığı. (t.y.). 10. Kalkınma Planı kapsamında hazırlanan Sosyal Hiz- metler ve Yardımlar Sistemi Komisyon Raporu Taslak Metni (Yayımlanmamış Rapor). Ankara: Yazar.
• Kesgin, B. (2013). Kamu sosyal politikalarında sosyal yardım. İstanbul: Açılım Ki- tap.
• Key Indicators of the Labour Market. (2011). Working poverty in the world, intro- ducing new estimates using household survey data. http://kilm.ilo.org/2011/download/ Chap1AEN.pdf.
• Odabaşı, F. (2009). Yoksullukla mücadelede istihdamın rolü (Sosyal Yardım Uz- manlık Tezi). Ankara: Başbakanlık Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Genel Müdür- lüğü.
• Organisation for Economic Co-operation and Development. (2012). Public social spending in selected OECD Countries, in percentage of GDP. http://www.oecd-ilibrary. org/social-issues-migration-health/government-socialspending_207439 04-table1.
• Özdemir, S. (2005). Sosyal gelişim düzeyleri farklı refah devletlerinin sınıflandırıl- ması üzerine bir inceleme. Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi, 49(1), 231-266.
• Taşcı, F. (2010). Sosyal politikalarda can simidi: Sosyal yardım. Ankara: Nobel.