The Evaluation of Köktürk Instructions in the Context of Military Propaganda

Yıl 2022, Cilt: 42 Sayı: 1, 129 - 161, 29.03.2022

Umut Üren

Öz

Propaganda is an old technique used effectively in almost every corner of social and political life these days. Regardless of the application area, propaganda represents a process of persuasion process and is seen to have been used as a method throughout history. Propaganda, whose method goas as far back as the history of society, is understood to have been carried out using various means in different societies; these days, its sphere of influence has expanded considerably with the widespread use of communication tools. Studies on the history of propaganda have focused on the different tools and techniques used in fulfilling this purpose. Inscriptions stand out as one of the most effective and frequently used methods, especially when dealing with ancient times. Our study is based on the expressions in the Orkhon Inscriptions, evaluating them in the context of propaganda and the elements of psychological warfare. The Orkhon Inscriptions have very rich content, especially in terms of military terminology, and their discourses on political and social life present a favorable image in this regard. In addition, the study includes some explanations about the structure of the Orkhon army of the period through the military terminology in the inscriptions.

Anahtar Kelimeler

Orkhon Inscriptions, Göktürks, Propaganda, Psychological Warfare

Köktürk Yazıtlarının “Askerî Propaganda” Bağlamında Değerlendirilmesi

Öz

Propaganda, günümüzde sosyal ve siyasî hayatın hemen her köşesinde etkin biçimde kullanılan eski bir tekniktir. Uygulama alanı her ne olursa olsun bir ikna sürecini temsil eden propaganda, tarih boyunca başvurulan bir yöntem olarak görülmektedir. Toplum tarihi ile yaşıt olarak anılan propaganda yönteminin farklı toplumlarda değişik araçlarla icra edildiği, günümüzde ise iletişim araçlarının yaygınlaşması ile birlikte tesir alanının bir hayli genişlediği anlaşılmaktadır. Propaganda tarihine yönelik çalışmalarda, bu amacı yerine getirecek farklı araç ve teknikler üzerinde durulmuştur. Yazıtlar, özellikle kadim dönemler söz konusu olduğunda etkili ve sıkça başvurulan yöntemlerden biri olarak öne çıkmaktadır. Çalışmamızda Köktürk Yazıtlarındaki ifadeler temele alınarak, propaganda ve psikolojik harp unsurları bağlamında değerlendirmelere tabi tutulmuştur. Özellikle askerî terminoloji hususunda oldukça zengin bir muhtevaya sahip olan Köktürk Yazıtlarının siyasî ve sosyal hayata dair söylemleri bu noktada elverişli bir görüntü arz etmektedir. Bununla birlikte, yazıtlarda yer alan askerî terminoloji üzerinden dönemin Köktürk ordu yapısına dair bazı açıklamalar da çalışma konusuna dahil edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Orhon Yazıtları, Köktürkler, Propaganda, Psikolojik Harp

Kaynakça

• Akar, A. (2020). Bilge Tonyukuk Yazıtı. Ötüken Neşriyat.
• Ataş, D. (2019). Psikolojik savaş: Propaganda ve meşrulaştırma stratejileri. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Bernstam, A. (1946). Sotsialno-Ekonomicheskiy Stroy Orkhono-Yeniseyskikh Turok VI-VIII Vekov. Izdatel’stvo Akademii Nauk SSSR.
• Çetin, N. B. (2014). Propaganda olgusu ve propagandanın Amerikanlaşması, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 24(2), 239–265.
• Çoruhlu, Y. (2016). Eski Türklerin kutsal mezarları: Kurganlar. Ötüken Neşriyat.
• Demirbilek, S. (2018). Sun Zi’nin savaş sanatı ile Orhon Yazıtları arasındaki ilişki üzerine. Journal of Old Turkic Studies, 2(1), 24–37.
• Domenach, J. M. (1969). Politika ve propaganda (T. Yücel, Çev.). Varlık Yayınevi.
• Eker, S. (2006). Sü ve Sü ile yapılan tarihi askeri terimler üzerine disiplinlerarası bir inceleme. Türkbilig, 12, 104–133.
• Ellul, J. (1973). Propaganda: The formation of men’s attitudes. (K. Kellen & J. Lerner, Trans.). Vintage Books.
• Ergin, M. (2007). Orhun Abideleri (39. bs). Boğaziçi Yayınları.
• Gumilëv, L. N. (2002). Eski Türkler. (A. Batur, Çev.), Selenge Yayınları.
• Hao, C. (2020). On the authorship of the old Turkic inscriptions. Journal of the Royal Asiatic Society, 30(4), 707–719.
• Hoffer, E. (1980). Kesin inançlılar: Kitle hareketlerinin anatomisi (E. Günur, Çev.). Tur Yayınları.
• Jowett, G. S., & O’Donnell, V. (2012). Propaganda and persuasion (5th ed.). Sage.
• Kafesoğlu, İ. (2005). Türk millî kültürü (26. bs). Ötüken Neşriyat.
• Keegan, J. (2007). Savaş sanatı tarihi (Selma Koçak, Çev.). Doruk Yayımcılık.
• Linebarger, P. M. A. (1948). Psychological warfare, (1th ed.). Infantry Journal Press.
• Qualter, T. H. (1962). Propaganda and psychological warfare, Random House.
• Rásonyi, L. (1996). Tarihte Türklük (4. bs). Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları.
• Sertkaya, O. F. (2001). Eski Türkler okur yazar mıydı? Göktürk Devletinin 1450. Kuruluş Yıldönümü- Sempozyum Bildirileri içinde (s. 23–37). Yeni Avrasya Yayınları.
• Sun Tzu (2020). Savaş sanatı (P. Otkan & G. Fidan, Çev.). Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Şahin, G. (2003). Silahsız savaş; Psikolojik harekat ve propaganda. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Şirin, H. (2012). Eski Türk yazıtlarında politik ve askerî terimlerden örnekler. Bilig, 60, 257–272.
• Taşağıl, A. (1995). Göktürkler. Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Taşağıl, A. (2004). Göktürkler-III. Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Tekin, T. (2010). Orhon Yazıtları (4. bs). Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Tombuloğlu, T. (2018). Kök Türk ve Uygur Yazıtlarında Propaganda, Köktürk yazısının okunuşunun 125. Yılında Orhun’dan Anadolu’ya Uluslararası Türkoloji Sempozyumu Bildiriler Kitabı (2. Cilt). Kesit Yayınları.
• Weber, M. (2002). Sosyoloji yazıları (T. Parla, Çev.). İletişim Yayınları.