Sosyolojik İstihbarat Kavramı Üzerine Bir İnceleme

Yıl 2023, Cilt: 43 Sayı: 2, 373 - 394, 30.12.2023

Uğur Berk Kalelioğlu

https://doi.org/10.26650/SJ.2023.43.2.0043

Öz

Sosyoloji genellikle barış bilimi olarak algılanır ve toplumsal eşitsizliklerin ortadan kaldırılması ve refahın sağlanması gibi hedefleri içerir. Ancak sosyolojinin ideolojik amaçlarla ve istihbarat için kullanılması mümkün müdür? Bu makale, sosyolojinin ideolojik bir amaç doğrultusunda askerce keşfini ve sosyolojik verinin istihbarat amaçlarıyla kullanılmasını konu alan bir çalışmadır. Çalışma, birinci el kaynaklara dayanan araştırma-derleme çalışması olup “sosyolojik istihbarat” kavramının hangi tanım ve bağlamlar ile verildiğini tespit etmeyi hedeflemektedir. Araştırma sonucunda, sosyolojik istihbarat kavramının ilk önce Sovyetler Birliği’nde yapılan etnografik bir çalışmaya isim olarak verildiği, daha sonra ABD ordusu ve istihbarat teşkilatınca kullanıldığı, ilk kullanımlarda kavramın teorik olarak yetersiz olduğu, fakat çeşitli çalışmaların destekleri ile terimin tedricen genişletildiği ve talimnamelerde daha kapsamlı şekilde verildiği görülmüştür. Ayrıca Amerikan Ordusu tarafından hazırlanan 1997 tarihli Stratejik İstihbarat kitapçığı, sosyolojik istihbaratın tanım, amaç ve bileşenleri açıklaması açısından en kapsamlı eser olarak değerlendirilmiş ve kitapçık tanıtılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Sosyolojik istihbarat, İstihbarat, Sosyoloji, Mende, Askeri sosyoloji

A Conceptual Examination of Sociological Intelligence

Öz

Sociology is generally perceived as a discipline associated with the pursuit of peace and encompassing such goals as the elimination of social inequalities and the provision of well-being. But can sociology be used for ideological purposes and intelligence gathering? This article presents a study that focuses on the militaristic exploration of sociology and the use of sociological data for intelligence purposes in line with ideological objectives. This study is an archival research based on primary sources that aims to identify the various definitions and contexts in which the concept of sociological intelligence has been articulated. As a result, this research has determined the term of sociological intelligence to have initially been coined in reference to an ethnographic study conducted in the Soviet Union. It was subsequently adopted by the US military and intelligence community. Its initial use considered the concept to be theoretically inadequate, but it gradually expanded over time with the support of various studies and became more comprehensive and detailed in military field manuals. In addition, this article introduces the US Army’s (1997) Strategic Intelligence booklet, which is considered the most comprehensive work in terms of defining, outlining the objectives, and explaining the components of sociological intelligence.

Anahtar Kelimeler

Sociological intelligence, Intelligence, Sociology, Mende, Military sociology

Kaynakça

• “W. W. Cleland, 84, Educator, is Dead”. New York Times. https://www.nytimes.com/1972/12/04/ archives/ww-cleland-84-educator-is-dead-egyptian-specialist-helped-found.html google scholar
• Ahlemeyer, H. W. (1985). Die militârische Indienstnahme der Soziologie in den USA zwischen dem Zweiten Weltkrieg und dem Vietnamkrieg (1945-1965). Paper presented at the 22. Deutscher Soziologentag 1984: Sektions-und Ad-hoc-Gruppen, 536-538. google scholar
• Akman, K. (2019). Bilgi sosyolojisi açısından istihbarat kaynaklarının tasnifi ve değerlendirilmesi. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10, 24-42. google scholar
• Ateş, B. (2020). Askeri sosyoloji: Kuruluş, gelişim ve gelecek üzerine bir değerlendirme. Türk Savaş Çalışmaları Dergisi, 1(1), 53-74. google scholar
• Başpınar, A. (2012). Sosyolojinin konusu olarak ordu ve asker: Askeri sosyoloji. İstanbul University Journal of Sociology, 3(24), 279-314. google scholar
• Blenkhorn, D. L., & Fleisher, C. S. (Eds.). (2005). Competitive intelligence and global business. Greenwood Publishing Group. google scholar
• Burton, B. (2005). Top secret : The dictionary of espionage and intelligence. Kensington Pub. google scholar
• Chomsky, N., Katznelson, I., Lewontin, R. C., Montgomery, D., Nader, L., Ohmann, R., Siever, R., Wallerstein, I., & Zinn, H. (1997). The Cold War & the university. New Press. google scholar
• CIA Office of Training. (1967, November 01). Intelligence for national policy. google scholar
• Cleland, W. W. (1936). The population problem in Egypt. A study of population trends and conditions in modern Egypt. Science Press Printing Company google scholar
• Encyclopaedia Britannica. (1968). Vol 12. Wiliam Benthon Pub. google scholar
• Encyclopedia Americana. (2005). Danbury Conn.: Scholastic Library Pub. google scholar
• Excerpts of Speech By George Bush. (1976, September 12). Director of Central Intelligence Before World Affairs Council, Hartford, Conn. google scholar
• FM 11-40 Signal Corps Pictorial Operation. (1960). Headquarters, Department Of The Army. https:// ia600505.us.archive.org/33/items/FM11-40SignalCorpsPictorialOperations/FM%20 11-40-Signal%20Corps%20Pictorial%20Operations.pdf (erişim 26.03.2023) google scholar
• FM 34-52 Intelligence Interrogation. (1992). Headquarters, Department of Army google scholar
• Foss, W. O. (1955, July). Guides for Strategic Planing. National Republic. National Republic Publishing Co google scholar
• Galula, D. (2008). Kontrgerilla Savaşı Teori ve Pratik. (D. Ateşok, Çev.) Kawa Yayınları. google scholar
• Gentile, G. P. (1998). Advocacy or Assessment? The United States Strategic Bombing Survey of Germany and Japan. Stanford University. google scholar
• Gibbs, D. N. (2001, January 28). Academics and spies: The silence that roars. Los Angeles Times. https://irp.fas.org/news/2001/01/lat012801.html google scholar
• Gökpınar, H. (2017). Panturancıların Nazi Almanyası ile ittifak çabaları ve Nazi Almanyası’nın panturancılık politikaları. International Journal Of Eurasia Social Sciences, 8(30), 2101-2135. google scholar
• Gündoğdu, O. (2022). Siyasal İslamcılık. Kırmızı Kedi Yayınları google scholar
• Hale, M. C. (1960). The collection and evaluation of religious information. US Army War College, Carlisle Barracks, Pennsylvania. google scholar
• Hearings. (1954, April 26). Subcommitee of the Committee on Appropriations United States Senate. https://archive.org/details/sim_united-states-congress-hearings-prints-and-reports_1954-04-26 google scholar
• Jacobsen, A. (2015). The Pentagon’s brain, an uncensored history ofDARPA, America’s Top-Secret Military Research Agency. Little, Brown and Company google scholar
• Kalelioğlu, U. B. (2022). Alman askerî sosyolojisi: Gelişim, kurumsallaşma ve sınırlılıklar. Güvenlik Stratejileri Dergisi, 18(41), 201-224. https://doi.org/10.17752/guvenlikstrtj.1027504 google scholar
• Kent, S. (1949). Strategic intelligence for American world policy. Princeton University Press. google scholar
• Kinniburgh, J. B. (2004). Who networks? The social psychology of virtual communities. Naval Postgraduate School. https://www.academia.edu/14635095/Who_Networks_The_Social_ Psychology_of_Virtual_Communities google scholar
• Kushner, P. I. (1929). ropHan Kupru3un (coutıo:ıorti'ieckı:.rı pa3Bedka). MocKBa google scholar
• Krupianskaia, V. I., Rabinovich, M. G. Sokolova, V. K., & Tokarev, S. A. (1971). Pavel Ivanovich Kushner (Knyshev) 1889-1968. Soviet Anthropology and Archeology, 103, 290-299. google scholar
• Lowe, B. (2008). War for the seals: the Canadian seal controversy and sociological warfare. Taboo: The Journal of Culture and Education, 12(1). google scholar
• Mende, G. V. (1933). Studien zur Kolonisation in der Sovetunion. Priebatsch. google scholar
• Mende, G. V (1936). Der nationale Kampf der Rufiland-Türken. Berlin. google scholar
• National Cyclopaedia of American Biography. (1977). Vol 57. James T. White & Co. google scholar
• National Security Council Intelligence Directive No:3. (1953, September 15). Coordination of Intelligence Production. google scholar
• National Security Council Intelligence Directive No:3. (1957, June 03). Coordination of Intelligence Production. google scholar
• Özdağ, Ü. (2011). İstihbarat teorisi. Kripto Kitaplar. google scholar
• Özdemir, E., & Kahya, M. (2021). İstihbarat ve güvenlik çalışmalarında sosyal bilimlerin yeri ve önemi [2. Uluslararası Güvenlik Kongresi Özel Sayısı (İstihbarat ve Güvenlik)]. Güvenlik Bilimleri Dergisi, 1-14, https://doi.org/10.28956/gbd.1009411 google scholar
• Özer, Y. (2014). NATO Hakrekâtlarında istihbaratın yeri: Afganistan’da kültürel istihbarat (Doktora tezi, T.C. Kara Harp Okulu Savunma Bilimleri Enstitüsü, Güvenlik Bilimleri Anabilim Dalı, Ankara). google scholar
• Richelson, J. T. (1999). The US Intelligence Community. Westview Press google scholar
• Sheinin, C. E. (1996). Assessing global competition. Competitive Intelligence Review, 7(3), 86-88. google scholar
• Simpson, C. (1998). (Ed.), Universities and empire. money and polıtıcs ın the socıal scıences durıng the cold war. The New Press. google scholar
• Strategic Intelligence. (1997). US Army Intelligence Center. Edition B, Subcourse IT 0583. google scholar
• Tanyar, H. (1952). Stratejik istihbaratta sosyolojik unsurlar. Ordu Dergisi, Haziran, 71(162). google scholar
• The New Encyclopaedia Britannica. (2003). Chicago: Encyclopaedia Britannica google scholar
• Thorndike, E. L. (1920). Intelligence and its use. Harper’sMagazine, 140, 227-235. google scholar
• Türk Tarih Kurumu Kütüphanesi. (2023). Silahlı Kuvvetler Dergisi. https://kutuphane.ttk.gov.tr/details?id=579819&materialType=CR&query=Ordu google scholar
• United States Code. (1979). (3)50. Title 50- War and National Defense. google scholar