Evsizlerin Barınma Evi Deneyimleri: “İnsan Önemsendiğini Görmek İstiyor”

Yıl 2024, Cilt: 44 Sayı: 2, 487 - 525, 31.12.2024

Cengizhan Aynacı , Yusuf Genç

Öz

Evsizlik Türkiye’de giderek önem kazanan toplumsal bir problemdir. Türkiye’deki evsizlik araştırmaları evsiz kalma sebepleri, evsizlikle başa çıkma stratejileri, evsizliğe yönelik sosyal hizmetler gibi konulara odaklanmaktadır. Türkiye’de evsizliğe yönelik sosyal hizmetler büyük ölçüde sivil toplum kuruluşları tarafından ve basamak modeli çerçevesinde sunulmaktadır. Bu hizmetlerin çoğu barındırma öncesi önleyici hizmetler kapsamında ve baş etme stratejilerini geliştirme üzerine odaklanmaktadır. Bu nedenle evsiz barınma evlerine ilişkin araştırmalar oldukça azdır. Bu araştırma evsizlerin barınma evi deneyimlerini keşfetmek ve bu deneyimlerden elde edilen sonuçlar doğrultusunda barınma evlerine ve evsizlere yönelik sosyal hizmet önerileri sunmayı amaçlamaktadır. Nitel araştırma yöntemi ve yorumlayıcı fenomenoloji deseniyle gerçekleştirilen araştırmanın çalışma grubu amaçsal örnekleme yöntemiyle seçilen 30 evsizden oluşmaktadır. Araştırmanın ölçme aracı evsizlerin evsizlik ve barınma evi deneyimlerini keşfetmeye yönelik soruları içeren yarı yapılandırılmış görüşme (mülakat) formudur. Görüşme tekniği kullanılarak yapılan yarı yapılandırılmış görüşmeler sonucunda elde edilen veriler betimsel analiz ve içerik analizi kullanılarak analiz edilmiştir. Elde edilen veriler “aracılar”, “zorluklar” ve “beklentiler” olmak üzere üç ana tema altında incelenmiştir. Evsizler barınma evlerine bir başka evsiz, çevresel aktörler, barınma evi çalışanları, güvenlik ekipleri ve kişisel başvuru aracılığıyla yerleşmişlerdir. Evsizlerin barınma evlerinde yaşadıkları zorluklar; kurallar, personel tutum ve davranışları, adaptasyon, malzeme tedariki, standartsızlık, teknik problemler ve erişim/ulaşım zorluklarıdır. Evsizlerin barınma evlerinden beklentileri; psiko-sosyal destek birimleri ve meslek elemanları, barınma evi içerisinde sağlık birimi, barınma evlerinin temizliği, sosyal aktiviteler ve düzenli bir barınma evi hayatı şeklindedir. Araştırma sonuçları doğrultusunda evsiz barınma evlerinde manevi ve değer temelli sosyal hizmet anlayışının benimsenmesi, faaliyet ve hizmetlerin iyileştirilerek evsizlerin ihtiyaçlarına yönelik hale getirilmesi, atölyelerin yanı sıra profesyonel meslek elemanlarının çalıştığı psiko-sosyal destek ve sağlık birimleri kurulması, ayrıca evsizlerin yaşam becerilerinin geliştirilmesine yönelik düzenli sosyal etkinlikler düzenlenmesi önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Sosyal Hizmet, Evsizlik, Barınma Evi, Barınma evi deneyimi

Shelter Experiences of the Homeless People: “One Wants To Feel Cared For”

Öz

Homelessness is an increasingly important social problem in Turkey. Research on homelessness in Turkey focuses on issues such as the causes of homelessness, strategies to cope with homelessness, and social services for homelessness. Non-governmental organisations and the framework of the step model largely provide social work practices for homelessness in Turkey. Most of these services are within the scope of pre-housing preventive services and focus on developing coping strategies. For this reason, research on homeless shelters is quite scarce. This study explores the shelter experiences of the homeless and to provide social work recommendations for shelters and homeless individuals based on the findings. Conducted using a qualitative research method and an interpretative phenomenological design, the study’s sample consisted of 30 homeless individuals selected through purposive sampling. The research tool is a semi-structured interview form with questions designed to explore the experiences of homelessness and shelter use. The data obtained from these semi-structured interviews were analysed using descriptive and content analysis methods. The data were examined under three main themes: “mediators,” “challenges,” and “expectations.” Homeless individuals settled in shelters through various means including referrals from other homeless people, environmental actors, shelter staff, security teams, and personal applications. The challenges faced by the homeless in shelters include rules, staff attitudes and behaviours, adaptation, material procurement, inconsistency, technical problems, and access/transportation issues. Expectations from shelters include the provision of psycho-social support units and professional staff, health units within shelters, cleanliness of the shelters, social activities, and a well-organised shelter life. Based on the research findings, it is recommended to adopt spiritually and value-based services in shelters, to improve the content, scope, and services of shelters to better meet the needs of the homeless, to establish psycho-social support and health units within shelters staffed by professional personnel, to create workshops for the homeless, to enhance life skills, and to organise regular social activities.

Anahtar Kelimeler

Social work, Homelessness, Shelter, Shelter experience

Kaynakça

• Acar, B., Bozkafa, H., Vural, B., Önal, S., Genç, M. ve Yaman, Ö. M. (2022). Evsizliğin nedenleri ve deneyimleri üzerine nitel bir araştırma: Beyoğlu örneği. Toplum ve Sosyal Hizmet, 33(2), 339358. google scholar
• Acar, H. (2006). Sokak çocuklarına yönelik hizmetlerin değerlendirilmesi: Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu örneği. (Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Hizmet Anabilim Dalı, Ankara). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp adresinden erişilmiştir. google scholar
• Akyıldız, Y. (2020). Evsizlere yönelik sosyal hizmet ihtiyacının ekosistem yaklaşımı bağlamında incelenmesi: İstanbul örneği. (Doktora tezi, Yalova Üniversitesi Sosyal Hizmet Anabilim Dalı, Yalova). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp adresinden erişilmiştir. google scholar
• Akyıldız, Y. ve Güngör, F. (2021). The role of homeless shelters in homeless individuals’ social life: İstanbul sample. In İ. Ertekin, O. Diker, & E. Ural (Ed.), Research and Reviews in Social, Human and Administrative Sciences (pp. 471-492). Ankara: Gece Kitaplığı. google scholar
• Anderson, M. C., Hazel, A., Perkins, J. M. & Almquist, Z. W. (2021). The ecology of unsheltered homelessness: Environmental and social-network predictors of well-being among an unsheltered homeless population, International Journal of Environmental Research and Public Health, 18(14), 7328. google scholar
• Arnold, K. (2004). Homelessness, citizenship and identity. New York: State University Press of New York. google scholar
• Ashman, K. K. & Hull, G. H. (1999). Understanding generalist practice. Chicago: Nelson Hall Publishers. google scholar
• Aynacı, C. (2024). Hak temelli sosyal hizmet ekseninde evsizlerin psiko-sosyal problemleri ve çözüm stratejileri. (Doktora tezi, Sakarya Üniversitesi Sosyal Hizmet Anabilim Dalı, Sakarya). https:// tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp adresinden erişilmiştir. google scholar
• Baggett, T. P., Liauw, S. S. & Hwang, S. W. (2018). Cardiovascular disease and homelessness. Journals of the American College of Cardiology, 71(22), 2585-2597. google scholar
• Barile, J. P., Pruitt, A. S. & Parker, J. L. (2020). Identifying and understanding gaps in services for adults experiencing homelessness, Journal of Community & Applied Social Psychology, 30(3), 263-277. google scholar
• Beall, J. L. & Piron, H. (2005). DFID social exclusion review, London: The London School of Economics and Political Science. google scholar
• Bekaroğlu-Doğan, Y. (2018). Küreselleşen İstanbul’da evsizliğin sosyal hizmet perspektifinden analizi (Beyoğlu örneği). (Doktora tezi, Yalova Üniversitesi Sosyal Hizmet Anabilim Dalı, Yalova), https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp adresinden erişilmiştir. google scholar
• Birleşmiş Milletler (2022). BM küresel konut krizi: Eğilimler, nedenler ve çözümler raporu. Retrieved from https://www.weforum.org/agenda/2024/06/global-housing-crisis-practical-solutions/ google scholar
• BM Avrupa Ekonomik Komisyonu (2018, October 3). No one should sleep on a newspaper: Right to housing homeless no more. Retrieved from chrome-extension:// gphandlahdpffmccakmbngmbjnjiiahp/https://unece.org/fileadmin/DAM/hlm/prgm/other/2018_ World_Habitat_Day/Panel_event_proposal_draft.pdf google scholar
• Burchardt, T., Le Grand, J. & Piachaud, D. (2002). Degrees of exclusion: Developing a dynamic, multidimensional measure.. In J. Hills, J. Le Grand, D. Piachaud (Eds.). Understanding social exclusion (pp. 30-43). Oxford: Oxford University Press. google scholar
• Canda, E. R. & Furman, L. D. (2010). Spiritual diversity in social work practice. New York: Oxford University Press. google scholar
• Chan, S. M., Wong, H., Chen, Y. & Tang, M. V. (2023). Determinants of depression and anxiety in homeless people: A population survey of homeless people in Hong Kong. Int J Soc Psychiatry, 69(5), 1145-1156. google scholar
• Crane, M., Warnes, A. M. & Fu, R. (2006). Developing homelessness prevention practice: Combining research evidence and professional knowledge. Health and Social Care in the Community, 14(2), s. 156-166. google scholar
• Creswell, J. (2018). Nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Siyasal Kitabevi. google scholar
• Çocuk ve Gençlik Merkezleri Yönetmeliği (2001). chrome-extension:// gphandlahdpffmccakmbngmbjnjiiahp/https://aile.gov.tr/uploads/chgm/uploads/pages/ yonetmelikler/cocuk-ve-genclik-merkezleri-yonetmeligi-resmi-gazete-tarihi-29-03-2015-resmi-gazete-sayisi-29310.pdf adresinden 05.03.2024 tarihinde erişilmiştir. google scholar
• Evans, J. (2011). Exploring the (bio)political dimension if voluntarism and care in the city: The case of a ‘low barrier’ emergency shelter. Health & Place, 17(1), 24- 32. google scholar
• Gedik, M. (2020). Sosyal hizmetlerde “hak temelli” yaklaşım. Çekmece İZÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 8(16), 28-57. google scholar
• Genç, Y., Akyüz, İ., Solmaz, U., Kara, H. Z., Aynacı, C., Atalay, Z., Zor, M. ve Hamarat A. (2022). Sokağın öteki yüzü: Evsizlik Türkiye-Avusturya-İtalya-Macaristan örneği. Y. Genç (Ed.). Sakarya: Sakarya Üniversitesi Yayınları. google scholar
• Germishuys, P. S., Smith, S., Hugo, J., Madela-Mntla, E. & Botha, T. (2022). The demography and disease burden of the homeless shelter population of Tshwane during COVID-19. Afr J Prim Health Care Fam Med. 14(1), e1-e8. google scholar
• Gürel, M. (2023). Evsizlik olgusu ve evsizlere yönelik sosyal hizmet çalışmaları: Bursa örneği. (Doktora tezi, İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Sosyal Hizmet Anabilim Dalı, İstanbul). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp adresinden erişilmiştir. google scholar
• Harvey, B. (1999). Models of resettlement for the homeless in the European Union. P. Kennett ve A. Marsh (Ed.). In Exploring the New Terrain (pp. 267-292). Bristol: The Policy Press. google scholar
• Hwang, S. W. (2001). Homelessness and health. Canadian Medical Association Journal, 164(1), 229-233. google scholar
• Işıker, F. (2014). Forgotten people on the street: Homeless men in İstanbul. (Yüksek lisans tezi, İstanbul Şehir Üniversitesi Sosyoloji Anabilim Dalı, İstanbul). https://tez.yok.gov.tr/ UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp adresinden erişilmiştir. google scholar
• Jimenez-Lerida, C., Herrera-Espineira, C., Granados, R. & Martm-Salvador, A. (2023). Attending to the mental health of people who are homeless by mobile telephone follow-up: A systematic review. Healthcare (Basel), 11(12), 1666. google scholar
• Karaman, M. F. (2019). Sosyal dışlanma bağlamında evsizlik: İstanbul örneği. (Yüksek lisans tezi, Sakarya Üniversitesi Kültürel Çalışmalar Anabilim Dalı, Sakarya). https://tez.yok.gov.tr/ UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp adresinden erişilmiştir. google scholar
• Kaya-Kılıç, A. ve Aslantürk, H. (2019). Evsizlerin sosyo-demografik özellikleri ve sokak yaşam deneyimleri: Antalya örneği. Toplum ve Sosyal Hizmet, 30(2), 417-437. google scholar
• Kümbetoğlu, B. (2005). Sosyolojide ve antropolojide niteliksel yöntem ve araştırma. İstanbul: Bağlam Yayıncılık. google scholar
• Levitt, A. J., Culhane, D. P., DeGenova, J., O’Quinn, P. & Bainbridge, J. (2009). Health And Social characteristics of homeless adults in Manthattan who were chronically or not chronically. Psychiatric Services, 60(7), 978-983. google scholar
• Lima, N. N. R., de Souza, R. I., Feitosa, P. W. G., Moreira, J. L. S., da Silva, C. G. L. & Neto, M. L. R. (2020). People experiencing homelessness: Their potential exposure to COVID-19. Psychiatry Research, 288, 112945. google scholar
• Maqsood, M. H., Kamal, O. & Charytan, D. (2020). Cardiovascular issues among homeless people: An issue that needs attention. Clinical Medicine Insights: Cardiology. 14, 1-2. google scholar
• Marshall, T. H. (2006). Yurttaşlık ve toplumsal sınıflar (Çev. A. Kaya). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları. google scholar
• McNaughton, C. (2008). Transitions through homelessness lives on the edge. New York: Palgrave Macmillan. google scholar
• Mejia-Lancheros, C., Lachaud, J., Nisenbaum, R., Wang, A., Stergiopoulos, V., Hwang, S. W. & O’Campo, P. (2020). Dental Problems and Chronic diseases in mentally ill homeless adults: A cross-sectional study, BMC Public Health. 20(1), 419. google scholar
• Merriam, S. B. (2013). Nitel araştırma. Ankara: Nobel Yayıncılık. google scholar
• Moustakas, C. (1994). Phenomenological research methods. Thousand Oaks, CA: Sage. google scholar
• Neuman, W. L. (2016). Toplumsal araştırma yöntemleri nitel ve nicel yaklaşımlar I, Ankara: Yayın Odası Yayınları. google scholar
• Orhan Yılmaz, E. ve Elibol, G. C. (2020). An alternative shelter design for homeless people: A proposal for Ankara. Journal of Ankara Studies, 8(1), 13-22. google scholar
• Patton, M. Q. (2018). Nitel araştırma ve değerlendirme yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi. google scholar
• Payne, M. (2005). Modern social work theory. Chicago: Lyceum Books google scholar
• Ravenhill, M. (2008). The culture of homelessness. London: Routledge. google scholar
• Roman, N. & Berg, S. (2004). Legislation, programs and policies, US federal. D. Levinson (Ed.). In Encyclopedia of Homelessness (pp. 340-346). London: Sage Publications. google scholar
• Sheridan, M. J. (2004). Predicting the use of spiritually-derived interventions in social work practice. Journal of Religion & Spirituality in Social Work: Social Thought, 23(4), 5-25. google scholar
• Shinn, M. (2004). Prevention of homelessness: Overview. D. Levinson (Ed.). In Encyclopedia of homelessness (pp. 455-462). London: Sage Publications. google scholar
• Tönnies, F. (2019). Cemaat ve cemiyet. İstanbul: Vakıfbank Kültür Yayınları. google scholar
• Trevithick, P., Richards, S., Ruch, G., & Moss, B. (2004). Teaching and learning communication skills in social work education. Social Care Institute for Excellence. google scholar
• Tsai, J., Kasprow, W. & Rosenheck, R. A. (2011). Exiting homelessness without a voucher: A comparison of independently housed and other homeless veterans. Psychological Services, 8(2), 114-122. google scholar
• Tsai, J., Szymkowiak, D., Wilkinson, S. T. & Holtzheimer, P. E. (2021). Twenty-Year Trends In Use of electroconvulsive therapy among homeless and domiciled veterans with mental illness. CNS Spectr. 13, 1-7. google scholar
• Türker, A. (2022, Mayıs). Yerel bağlamda evsizlik sorunu nasıl çözülebilir?. MEWA Agora, 34, 7683, https://uclg-mewa.org/wp-content/uploads/Newsletter/MEWA_Agora-34.pdf google scholar
• Vallesi, S., Tuson, M., Davies, A. & Wood, L. (2021). Multimorbidity among people experiencing homelessness-insights from primary care data. International Journal of Environmental Research and Public Health, 18(12), 6498. google scholar
• Van der Leeden, C., Kaduszkiewicz, H., Boczor, S., Kloppe, T., Lohmann, B., Mallon, T., Rakebrandt, A. & Scherer M. (2023). Medical centres for the homeless in Hamburg - consultation reasons and diagnoses compared to primary care patients in the regular health care system. Arch Public Health. 81(1), 190. google scholar
• Van Manen, M. (1990). Researching lived experience: Human science for an action sensitive pedagogy. Albany: State University of New York Press. google scholar
• Vega, A., Carl, Y., Molina-Perez, X. S., Collazo-Malave, G., Ortiz-Camacho, K. C., Gonzalez-Burgos, B., Martir-Gonzalez, S., Villalobos, C., Ferrer-Burgos, R. & Inostroza-Nieves, Y. (2023). Mental health assessment and risk characterization in Puerto Rico’s Homeless Post-Hurricane Maria. Journal of Poverty, 1-21. google scholar
• Yeniocak, S., Kalkan, A., Söğüt, Ö., Karadana, G. & Toptaş, M. (2017). Demographic and clinical characteristics among Turkish Homeless patients presenting to the emergency department, Turkish Journal ofEmergency Medicine, 17, 136-140. google scholar
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2021). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık. google scholar