Üretüketim Olgusu Bağlamında Örtülü Emek Olarak Dijital Üretüketici Emeği

Yıl 2019, , 349 - 382, 31.12.2019

Beyzade Nadir Çetin

https://doi.org/10.26650/jspc.2019.77.0099

Öz

Günümüzde Web 2.0 sosyal medya platformları hem zaman, mekân ve öznelliklerin tüketildiği hem de kullanıcılarının yeni üretme pratikleri geliştirdikleri bir uzama dönüşmüştür. Bu platformlarda ortak çalışma, birlikte yaratım ve kullanıcı odaklı içerik üretimi şeklinde ortaya çıkan üretme pratikleri, platform kullanıcılarının tüketim edimleri esnasında belirmekte ve platformların kullanıcıları, tüketirken üreten öznellikler haline gelmektedir. Tüketirken üretme ya da üretirken tüketme biçiminde gerçekleştiği düşünülen faaliyetler üretüketim, bu faaliyetleri gerçekleştirenler ise üretüketici olarak adlandırılmaktadır. Üretüketim sürecinde üretüketici olarak sürece katılan Web 2.0 sosyal medya platformlarının kullanıcıları tüketim edimi içerisinde gerçekleştirdikleri üretme pratikleri ile yeni bir emek biçimini oluşturmaktadır. Dijital üretüketici emeği olarak kavramlaştırılabilecek olan bu çalışma biçiminin, geleneksel anlamda kabul edilen emek niteliklerini taşıyıp taşımadığı hususunda çeşitli kuşkular vardır. Bu çalışmada, kuşkulu bir yapı arz ettiği düşünülen ve örtülü emek olarak kavramlaştırılan dijital üretüketici emeğin klasik anlamda emek niteliği taşıyıp taşımadığının belirlenmesi amaçlanmıştır. Bu amaç kapsamında teorik bir bakış açısıyla dijital üretüketici emeğin, kullanım değeri içeren bir meta yaratıp yaratmadığı; bu metanın yaratılması için belli bir emek zamanın harcanıp harcanmadığı ve üretüketim sürecinde bu sürece ilişkin üretim araç ve nesnelerini kullanıp kullanmadığı analiz edilmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Üretüketim, Üretüketici, Bilişsel emek, Dijital Üretüketici emek, Web 2.0, Örtülü emek

Destekleyen Kurum

Yazarlar bu çalışma için finansal destek almamışlardır.

Digital Prosumer Labour as Covert Labour in the Context of Prosumption

Öz

Currently, Web 2.0 social media platforms have transformed into both a space in which time, place and subjectivities are consumed and their users develop new practices. In these platforms, the production practices, which emerge as co-production, co-creation, and user-generated content production, appear during the platform users’ consumption act and these users become the subjects producing whileconsuming. The activities that are thought to occur in the form of producing while consuming or consuming while producing are called prosumption and those who perform these activities are called prosumer. The users of Web 2.0 social media platforms who participate as prosumers in the process of prosumption create a new form of labour with the production practices in the act of consumption. There are various doubts about whether this type of work, which can be conceptualized as digital prosumer labour, has the traditionally accepted labour qualifications. In this study, it is aimed to determine whether digital prosumer labour, which is thought to be a questionable structure and conceptualized as covert labour, has the quality of classical labour understanding. Within the scope of this aim, it is attempted to analyse with a theoretical point of view, whether digital prosumer labour creates a commodity with use value; whether a specific labour time is spent for the creation of this commodity and whether the means and objects of production are used in the process of prosumption.

Anahtar Kelimeler

Prosumption, Prosumer, Cognitive Labour, Digital Prosumer Labour, Web 2.0, Covert Labour

Kaynakça

• Antonio, R. J. (2015). Is the prosumer capitalism on the rise? The Sociological Quarterly, 56(3), 472–483.
• Bryman, A. (2004). The disneyization of society. London: Sage Publications.
• Charitsis, V. (2016). Prosuming (the) Self. ephemera theory & politics in organization, 16(3), 37–59.
• Çetin, B. N. (2017). Metalaştırma kapitalist sistemin tüketime ikna stratejisi. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Dijk, J. V. (2018). Ağ toplumu. (Ö. Sakin, Çev) İstanbul: Epsilon Yayınevi.
• Fuchs, C. (2015). Dijital emek ve Karl Marx. (T.E. Kalaycı ve S. Oğuz, Çev.) Ankara: NotaBene Yayınları.
• Fuchs, C. (2014). Digital prosumption labour on social media in the context of the capitalist regime of time. Time & Society, 23(1), 97–123.
• Fuchs, C. (2012). Google capitalism. tripleC, 10(1), 42–48.
• Fuchs, C. (2011). Web 2.0, prosumption, and surveillance. Surveillance & Society, 8(3), 288–309.
• Hardt, M. ve A. Negri (2008). İmparatorluk (Altıncı Basım). (A.Yılmaz, Çev.) İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Hardt, M. ve Negri, A. (2004). Çokluk. (B.Yıldırım, Çev.) İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Heinrich, M. (2016). Kapital’e giriş. (K.R. Yılmaz, Çev.), İstanbul: Yordam Kitap.
• Lazzarato, M. (1996). Immaterial labor. (P. Colilli ve E. Emory, Çev.) P. Virno ve M. Hardt (Ed.), Radical thought in Italy: a potential politics (ss. 132-146). Minnesota: University of Minnesota Press.
• Marx, K. (2016a). Kapital ekonomi politiğin eleştirisi I. Cilt sermayenin üretim süreci (Dokuzuncu Baskı). (M. Selik ve N. Satlıgan, Çev.) İstanbul: Yordam Kitap.
• Marx, K. (2016b). Kapital ekonomi politiğin eleştirisi II. Cilt sermayenin dolaşım süreci, (Yay. Haz. F. Engels) (Dördüncü Baskı). (M. Selik, Çev.) İstanbul: Yordam Kitap.
• Negri, A. (1989). The politics of subversion: A manifesto for the Twenty-First Century. MA: Polity Press.
• Peters, M.A. ve Bulut, E. (2014). Bilişsel kapitalizm, eğitim ve dijital emek. (B. Yıldırım, Çev.) M.A. Peters ve E. Bulut (Ed.), Bilişsel kapitalizm! eğitim ve dijital emek (ss. 3150). Ankara: NotaBene Yayınları.
• Pybus, J. (2013). Social networks and cultural workers. Journal of Cultural Economy, 6(2), 137–152.
• Rey, P. J. (2012). Alienation, Exploitation, and social media. American Behavioral Scientist, 56(4), 399–420.
• Ritzer, G. (2016). Toplumun McDonaldlaştırılması çağdaş toplum yaşamının değişen karakteri üzerine bir inceleme (Dördüncü Baskı). (A. E. Pilgir, Çev.), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Ritzer, G., & Rey, P. J. (2016). From ‘Solid’ producers and consumers to ‘Liquid’ prosumers. M. Davis (Ed.), Liquid Sociology: Metaphor in Zygmunt Bauman’s Analysis of Modernity (ss. 157-176). New York: Routledge Publishing.
• Ritzer, G. (2015). Prosumer capitalism. The Sociological Quarterly, 56(3), 413–445.
• Ritzer, G. (2014). Prosumption: Evolution, revolution, or eternal return of the same? Journal of Consumer Culture, 14(1), 3–24.
• Ritzer, G., Dean, P., & Jurgenson, N. (2012). The coming of age of the prosumer. American Behavioral Scientist, 56(4), 379–398.
• Ritzer, G. (2011). Büyüsü bozulmuş dünyayı büyülemek tüketim araçlarının devrimcileştirilmesi (İkinci Baskı). (Ş. Süer Kaya, Çev.) İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Ritzer, G., & Jurgenson, N. (2010). Production, consumption, prosumption. Journal of Consumer Culture, 10(1), 13–36.
• Toffler, A. (2008). Üçüncü dalga bir fütürist ekonomi analizi klasiği. (S. Yeniçeri, Çev.), İstanbul: Koridor Yayıncılık.
• Vercellone, C. (2015). Endüstriyel kapitalizmden bilişsel kapitalizme geçişte değer yasası. (D. Kundakçı, Çev.) C. Vercellone (Ed.). Bilişsel kapitalizm Post-Fordist dönemde bilgi ve finans (ss. 77-95). İstanbul: Otonom Yayıncılık.
• Wayne, M. (2014). Yeni başlayanlar için kapital. (Ü. Şenesen, Çev.) İstanbul: Yordam Kitap.