Sığınmacıların Toplumsal Uyum Sorunları ve Sosyal Hizmetlere Erişimi: Düzce Uydu Kent Örneği

Yıl 2018, Sayı: 75, 269 - 305, 28.12.2018

Emel Coşkun , Çetin Yılmaz

Öz

Bu yazı Düzce uydu kentinde yaşayan Irak, İran, Suriye ve Afganistanlı sığınmacıların toplumsal yaşama uyumda ve sosyal hizmetlere erişimde yaşadıkları sorunları ele almaktadır. Nitel araştırma yaklaşımının benimsendiği bu çalışma kapsamında, 21 sığınmacı ve sığınmacıların bu hizmetlere erişiminde kilit konumdaki iki kamu çalışanı ile derinlemesine görüşmeler yapılmıştır. Ayrıca eğitim, sağlık ve sosyal hizmet alanında çeşitli kamu kuruluşlarının ve sivil toplum kuruluşlarının sığınmacılara yönelik faaliyetleri incelenmiştir. Çalışma bulguları Türkiye’de de sığınmacılara eğitim, sağlık ve sosyal yardımlara erişim gibi bir takım sosyal haklar tanınmakta birlikte sığınmacıların bu haklara erişiminde sorunlar yaşadığını göstermektedir. Türkçe dil engeli, çalışma zorunluluğu, sağlık sorunları ve toplumsal cinsiyete dayalı sorumluluklar gibi engeller bu haklara erişimi kısıtlayabilmektedir. Düzce’deki sığınmacılar sağlıklı barınma olanaklarına erişememekte, düşük ücretli çalışma veya ücretini alamama sorunları ile karşılaşmakta, toplumsal dışlanma ve damgalanma gibi farklı sorunlarla baş başa kalmakta ve karşılaştıkları sorunlar savaşın yol açtığı psikolojik sorunlarını daha da derinleştirmektedir. Özellikle tek ya da çocuklarıyla yaşayan sığınmacı kadınların psiko-sosyal ve ekonomik destek mekanizmalarına kısıtlı erişimi, iş ve yardım arayışlarında onları cinsel taciz gibi toplumsal cinsiyete dayalı risklere maruz bırakmaktadır. Sığınmacıların ihtiyaçlarına yerel düzeyde sivil toplumun desteği ile ve sosyal çalışmacılarının dahil olmadığı bir “hayırseverlik” anlayışı ile çözüm üretilmesine çalışılmaktadır. Sığınmacılar çocuk, genç, yaşlı, engelli ve tek yaşayan kadınlar gibi farklı gruplardan oluşmaktadır ve bu grupların farklı sorunları ve ihtiyaçları bulunmaktadır. Düzce’deki sığınmacıların erişebileceği insan hakları merkezli toplumsal cinsiyete duyarlı psiko-sosyal destek mekanizmalarının kurulması gerekmektedir. 

Anahtar Kelimeler

Sığınmacılar, Mülteciler, Uydu kent, Toplumsal cinsiyet, Mültecilerle sosyal hizmet

Asylum Seekers’ Social Integration Problems and Access to Social Services: A Case of Düzce Satellite City

Öz

This paper analyzes the problems that Iraqi, Iranian, Syrian, and Afghan asylum seekers face in social integration and in accessing social services in the satellite city of Düzce. Adopting a qualitative research approach, in-depth interviews with 21 asylum seekers and two key informants from public institutions were conducted. Additionally, several public institutions in education, health, and social services, as well as non-governmental organizations’ activities for asylum seekers, were investigated. Our findings show that although asylum seekers are entitled to some social rights, including education, health services, and employment, they have difficulties accessing these rights due to language barriers, work obligations, health problems, and gendered responsibilities. Asylum seekers cannot access healthy accommodations and usually hold low-paying or irregular employment with uncertain pay, and face social exclusion and stigmatization in Düzce. These problems deepen their psychological problems caused by the war. Asylum seekers consist of different groups including children, youth, the elderly, disabled individuals, and single women, all with different problems and needs. In particular, female asylum seekers living alone or with children are exposed to gender-based risks, including sexual harassment, in their search for employment or aid, and they have limited access to psycho-social and economic support. At local level, the needs of asylum seekers are met through a “philanthropist” approach where social workers are not involved. There is a need to build human rights-centered, gender-sensitive, accessible psycho-social, and economic support mechanisms for asylum seekers in Düzce.

Anahtar Kelimeler

Asylum seekers, Refugees, Satellite city, Gender and social work with refugees

Kaynakça

• AFAD (Başbakanlık Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı) (2014). Türkiye’deki Suriyeli Kadınlar. Erişim tarihi, 12 Kasım 2017: https://www.afad.gov.tr/upload/ Node/2376/files/80-20140529154110-turkiye_deki-suriyeli-kadinlar_-2014.pdf
• Biner, O. ve Soykan, C. (2016). “Bize Misafir dediler. Söyleyiniz, kimdir misafir? Var mıdır kanunda karşılığı?”: Suriyeli Mültecilerin Perspektifinden Türkiye’de Yaşam. Erişim tarihi 21 Mart 2017: http://www.multeci.org.tr/belgeler.aspx
• Buz, S. (2005). Türkiye’de Sığınmacıların Psiko-Sosyal Sağlığı, Toplum ve Sosyal Hizmet, 16(2), 93–105. Erişim tarihi 13 Mart 2016: http://www.tsh.hacettepe.edu.tr/
• Buz, S. (2008). Türkiye Sığınma Sisteminin Sosyal Boyutu, TBB Dergisi, 21(77), 120– 130. Erişim tarihi 13 Mart 2016 : http://tbbdergisi.barobirlik.org.tr/
• Coşkun, E. (2017). Sosyal Hizmetin Kapsamadıkları: Kağıtsız Göçmen Kadınlar. Sosyal Hizmetlerde Güncel Tartışmalar: Sosyal Hizmetleri yeniden Düşünmek Konferansları içinde, Neşe Şahin-Taşğın, Uğur Tekin ve Yasemin Ahi (ed). (217–233) Ankara: Nika Yayınevi.
• ÇSGB (2018). Çalışma İzin Harçları ve Değerli Kağıt Bedeli. Erişim tarihi 12 Ağustos 2018: https://www.csgb.gov.tr/uigm/contents/calisma-iznine-dair-bilgiler/harcvebankabilgileri/
• Cockburn, C. (2004). The Continuum of Violence: A Gender Perspective on War and Peace. Sites of Violence: Gender and Conflict Zones, içinde Wenona Giles ve Jennifer Hyndman (Ed.) Los Angeles: University of California Press. Doi: doi:10.1525/california/9780520230729.003.0002
• Dedeoğlu, S. (2018). Tarımsal Üretimde Göçmen İşçiler: Yoksulluk Nöbetinden Yoksulların Rekabetine. Çalışma ve Toplum, 56, 37–68.
• Deniz, A. Ç., Ekinci, Y. ve Hülür, A.B. (2016). Suriyeli Sığınmacıların Karşılaştığı Sosyal Dışlanma Mekanizmaları. Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi, 14(27), 17–40.
• Demirbaş, H. ve Bekaroğlu, E. (2013). Evden Uzakta Olmak: Sığınmacıların/Mültecilerin Psikolojik Sorunları ve Alınacak Önlemler, Kriz Dergisi, 21(1-2-3), 11-24. Erişim 11 Ağustos 2018 : http://dergiler.ankara.edu.tr
• Ekiz Gökmen , Ç. (2011). Türk Turizminin Yabancı Gelinleri: Marmaris Yöresinde Turizm Sektöründe Çalışan Göçmen Kadınlar. Çalışma ve Toplum, 28, 201–232.
• Erdoğan, M. (2015). Türkiye’deki Suriyeliler: Toplumsal Kabul ve Uyum. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi. Freedman, J. (2015). Gendering the international asylum and refugee debate. London: Palgrave Macmillan.
• Güney, Ü. ve Konak, N. (2016). Bolu’da Suriyeli Ve Iraklı Sığınmacılar: Milliyetçilik, Erillik Ve Vatandaşlık Temelinde Öteki Algısı. Alternatif Politika, 8(3), 505–535. Erişim adresi 03 Mart 2017: http://alternatifpolitika.com İçduygu, A. (ed). (2015). Syrian Refugees in Turkey: A Long Road Ahead. Migration Policy Institute. Erişim adresi: www.migrationpolicy.org
• İrfan, K. (2017).Suriyeli Mültecilerin Türkiye İş gücü Piyasalarına Etkileri, İstanbul: Friedrich Ebert Stiftung. Erişim tarihi 11 Ağustos 2018: http://www.fes-tuerkei.org
• Jessen, A. (2013). The Government of Turkey and Syrian refugees: A gender assessment of humanitarian assistance programming. Washington: Georgetown Institute forWomen, Peaceand Security. Erişim tarihi 15 Mayıs 2017: https://giwps.georgetown.edu
• Kaya, A. ve Kıraç, A. (2016). İstanbul’daki Suriyeli Mültecilere İlişkin Zarar Görebilirlik Değerlendirme Raporu. Nisan 2016. Hayada Destek Derneği, İstanbul.
• Keygnaert, I.,Vettenburg, N. ve Temmerman, M. (2012).Hiddenviolence is silentrape: sexual and gender-based violence in refugees, asylum seekers and undocumented migrants in Belgiumand the Netherlands, Culture, Health&Sexuality, 14(5), 505–520. doi: 10.1080/13691058.2012.671961
• Kıvılcım, Z. (2016). Legal Violence Against Syrian Female Refugees in Turkey. Feminist Legal Studies, 24(2), 193–214. doi: 10.1007/s10691-016-9323-y
• Kıvılcım, Z. ve Özgür- Baklacıoğlu N. (2015). Sürgünde Toplumsal Cinsiyet. İstanbul’da Suriyeli Kadın ve LGBTİ Mülteciler. İstanbul: Derin Yayınları.
• Lordoğlu, K. ve Aslan, M. (2015). Beş Sınır Kenti ve İşgücü Piyasalarında Değişim: 2011-2014, Göç Dergisi, 2(2), 249–267.
• Nahya, N. Z. (2011) İmgeler ve Ötekileştirme: Cadılar, Yerliler, Avrupalılar, Atılım Sosyal Bilimler Dergisi, 1(1), 27–38.
• Resmi Gazete (2016). Geçici Koruma Sağlanan Yabancıların Çalışma İzinlerine Dair Yönetmelik. Tarih: 15/1/2016 Sayı No: 29594. Erişim tarihi 13 Mayıs 2018: http://www. resmigazete.gov.tr/eskiler/2016/01/20160115-23.pdf
• Sosyal Hizmetler Kanunu (2017, 24 Mayıs). Resmi Gazete, (Sayı: 18059). Erişim tarihi 13 Mayıs 2018: http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.2828.pdf
• Spijkerboer, T. (1994). Women and Refugee Status; Beyond the Public/Private Distinction, Lahey: Emancipation Council.
• Taşgın, N. Ş. ve Özel, H. (2011). Türkiye’de Sosyal Hizmetlerin Dönüşümü, Toplum ve Sosyal Hizmet, 22(2), 175–190. Erişim tarihi 23 Mayıs 2017 : http://www.tsh.hacettepe.edu.tr/
• Tekin, U. ve Ertuş, G. (2017). Suriyeli Çocukların Türk Eğitim Kurumlarında Karşılaştıkları Sorunlar. Sosyal Hizmetlerde Güncel Tartışmalar: Sosyal Hizmetleri yeniden Düşünmek Konferansları içinde, Neşe Şahin-Taşğın, Uğur Tekin ve Yasemin Ahi (ed). (193-207) Ankara: Nika Yayınevi.
• Toksöz, G., Erdoğdu, S. ve Kaşka, S. (2013). Irregular Labour Migration in Turkey and Situation of Migrant Workers in theLabour Market. Ankara: International Organisation for Migration. Erişim tarihi 26 Nisan 2017: http://www.iom.int
• Tufan, B. vd. (2009, Ekim). Sosyal Bir Hak Olarak Sosyal Hizmet, Uluslararası Sosyal Haklar Sempozyumu Bildirileri Kitabı.Antalya. (76–86). Erişim tarihi 14 Mayıs 2017: http://www.sosyalhaklar.net/2009/bildiri/2009sosyalhakalr.pdf
• Tunç, A. Ş. (2015). Mülteci Davranışı ve Toplumsal Etkileri: Türkiye’deki Suriyelilere İlişkin Bir Değerlendirme. Tesam Akademi Dergisi, 2(2). 29–63. Erişim tarihi 26 Mayıs 2017: http://tesamakademi.com/tr/ UGÖ (Uluslararası Göç Örgütü - IOM) (2017).
• IOM TurkeyHelpsResettleOver 21,000 Refugees in 2016. Erişim tarihi 14 Mayıs 2017: https://www.iom.int/news/iom-turkeyhelps-resettle-over-21000-refugees-2016
• UNHCR (2018). UNHCR tarafından kayıt ve MSB. Erişim tarihi: 24 Eylül 2018. http:// help.unhcr.org/turkey/tr/information-for-non-syrians/reception-registration-and-rsdwith-unhcr/
• UNHCR (United Nations High Commissioner for Refugees) (2017) 2017 UNHCR Monthly statistics. Erişim tarihi 17 Eylül 2017: http://www.unhcr.org/tr/wp-content/ uploads/sites/14/2017/02/eng(67).pdf
• UNHCR (United Nations High Commissioner for Refugees) (2016a) Syria regional refugee response. Erişim tarihi: 17 Eylül 2017. http://data.unhcr.org/syrianrefugees/country.php?id=224
• UNHCR (United Nations High Commissioner for Refugees). (2016b). Convention and Protocol Relating to the Status of Refugees. Erişim tarihi: 17 Eylül 2017. http://www. unhcr.org/3b66c2aa10
• YUKK (Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu). (2013, 11 Nisan). Resmi Gazete. (Sayı: 28615). Erişim tarihi 14 Mayıs 2017: http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.6458.pdf
• Zengin, O. ve Altındağ, Ö. (2016). Bir İnsan Hakları Mesleği Olarak Sosyal Hizmet, Toplum ve Sosyal Hizmet, 27(1), 179–190. Erişim tarihi 17 Eylül 2017: http://www. tsh.hacettepe.edu.tr/