Kültürel Boyutların Evde Bakım Hizmetleri Tutumuna Etkisi: Burdur İli Kent Merkezi Örneği

Yıl 2020, Sayı: 78, 333 - 359, 25.06.2020

Azime Arısoy Mehmet Ali Taş

https://doi.org/10.26650/jspc.2019.78.0041

Öz

Bu çalışma, toplulukçu ve bireyci kültür boyutlarının evde bakım hizmetlerine yönelik tutumlar üzerindeki etkilerini araştırmak amacıyla yapılmıştır. Buradan hareketle Burdur ilinde ikamet etmekte olan 18 yaş ve üstü 384 kişiye anket uygulanarak kesitsel analitik bir çalışma yapılmıştır. Anket formunda “Toplulukçu ve Bireyci Kültür Ölçeği (INDCOL)” ve “Evde Bakım Hizmetleri Tutum Ölçeği (EBHTÖ)” olmak üzere iki farklı ölçek kullanılmıştır. Ayrıca katılımcıların demografik bilgilerine yer verilmiştir. Araştırma sonucunda elde edilen veriler SPSS 22 ve Lisrel 8.80 paket programları kullanılarak analiz edilmiştir. Bu araştırmada betimsel, fark, ilişki ve etki analizleri uygulanmıştır. Analiz sonucunda toplulukçu kültür boyutunun bireyci kültür boyutundan daha yüksek bir puana sahip olduğu saptanmıştır. Hem toplulukçu hem de bireyci kültür boyutlarının evde bakım hizmetleri tutumlarıyla anlamlı ve olumlu bir ilişkisinin olduğu saptanmıştır. Bunun yanında her iki kültür boyutunun evde bakım hizmetleri tutumlarını olumlu etkilediği tespit edilmiştir. Ancak burada toplulukçu kültür boyutunun evde bakım hizmetlerine yönelik tutumlara etkisinin nispeten daha yüksek olduğu saptanmıştır

Anahtar Kelimeler

Evde bakım hizmeti, Kültür, Toplulukçu kültür, Bireyci kültür, Kültürel boyutlar

Destekleyen Kurum

Yazarlar bu çalışma için finansal destek almadığını beyan etmiştir.

The Effect of Cultural Dimensions on the Attitude of Home Care Services: A Case of Burdur City

Öz

This study was conducted to investigate the effects of the collectivist and the individualist cultural dimensions on attitudes towards home care services. Based on this, a cross-sectional study was conducted on 384 people aged 18 and over, who live in Burdur City. In the survey, two different scales were used, namely the “Collectivism and Individualism Culture Scale (INDCOL)” and the “Home Care Services Attitude Scale (HCSAS)”. In addition, demographic information of the participants is included. The obtained data were analyzed using the SPSS 22 and Lisrel 8.80 package programs. In this research, descriptive, difference, relationship and effect analyses were applied. As a result of the analysis, it was found that the collectivist culture dimension had a higher average than the individualist culture dimension. Both the collectivist and the individualist culture dimensions have a significant and positive relationship with home care services attitudes. In addition, it was found that both cultural dimensions positively affected the attitudes of home care services. However, it has been determined that the collective culture dimension has a relatively higher effect on attitudes towards home care services.

Anahtar Kelimeler

Home care services, Culture, Collectivist culture, Individualist culture, Cultural dimensions

Kaynakça

• Akdemir,N., Bostanoğlu,H., Yurtsever,S. , Kutlutürkan,S., Kapucu, S. ve Canlı Özer, Z.(2011). Yatağa bağımlı hastaların evde yaşadıkları sağlık sorunlarına yönelik evde bakım hizmet gereksinimler. Dicle Tıp Dergisi / Dicle Medical Journal,38 (1), 57–65.
• Aksu, G., Eser, M. T. ve Güzeller, C. O. (2017). Açıklayıcı ve doğrulayıcı faktör analizi ile yapısal eşitlik modeli uygulamaları. Ankara: Detay Yayıncılık.
• Albrecht, M. N. (1990). The albrecht nursing model for homehealth care: Implications for research, practice, andeducation. Public Health Nursing, 7(2), 118–126.
• Alparslan, A. M., Yastıoğlu, S. ve Taş, M. A. (2019). Mutlu eden yöneticiler: Pozitif psikoloji bağlamında araştırmalar ve öneriler. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Altan, Ö. Z.(2011). Sosyal politika 5. Baskı. Anadolu Üniversitesi Web- Ofset Tesisleri: Eskişehir.
• Altuntaş M., Yılmazer T. T., Güçlü, Y. A. ve Öngel, K. (2010). Evde sağlık hizmeti ve günümüzdeki uygulama şekilleri. Tepecik Eğit Hast Derg, 20(3), 153–158.
• Arslan-Özkan İ. ve Okumuş H. (2012). Bakım ve iyileşmenin kesiştiği bir model: Watson’ın insan bakım modeli. Hemşirelikte Araştırma Geliştirme Dergisi, 2, 61–72.
• Atalay B. (1992). Türk aile yapısı araştırması. Devlet planlama teşkilatı. Yayın No: DPT 2313. Ankara.
• Ballı, E. ve Koca-Ballı, A. İ. (2014). Üniversite öğrencilerinin bireysel değerleri ve girişimcilik eğilimleri. Çukurova Üniversitesi İİBF Dergisi, 18(1, 101–121.
• Baran, A. G. ve Kalınkara, V., Aral, N., Baran, G., Akın, G. ve Özkan, Y. (2005). Yaşlı ve aile ilişkileri: Ankara örneği. Başbakanlık Aile ve Sosyal Araştırmalar Genel Müdürlüğü Yayınları No:127. Ankara.
• Beşpınar, F.A. (2014). Toplumsal Cinsiyet ve Aile, Türkiye Aile Yapısı Araştırması: Tespitler, Öneriler, Editör (Turğut M, Feyzioğlu S), Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Aile ve Toplum Hizmetleri Genel Müdürlüğü. Araştırma ve Sosyal Politika Serisi 07. 1.Basım. Çizge Tanıtım ve Kırtasiye Ltd. Şti, İstanbul.
• Can, A. (2013). SPSS ile bilimsel araştırma sürecinde nicel veri analizi. Ankara: Pegem Yayınevi.
• Diener, E., Oishi, S., & Lucas, R. E. (2003). Personality, culture, and subjective well-being: emotional and cognitive evaluations of life. Annual Review of Psychology, 54(1), 403–425.
• Duru, P. Örsal, Ö. ve Karadağ,E.(2015). Development of an attitude scale of home care. Research and Theory or Nursing Practice: An International Journal,8(4), 306–324. Engelliler Hakkında Kanun, Kabul Tarihi: 1.7.2005,Yayımlandığı R. Gazete: Tarih: 7.7.2005 Sayı: 25868, Yayımlandığı Düstur: Tertip: 5 Cilt : 44.
• rkenekli, M. (2015). Toplumsal Kültür. (Edt. Ünsal Sığrı ve Sait Gürbüz). Örgütsel Davranış. İstanbul: Beta Yayınlar.
• Ertem, G., Kalkım, A., Bulut, S. ve Sevil, Ü. (2009). Radyoterapi alan hastaların evde bakım gereksinimleri ve yaşam kaliteleri. Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi, 2(2), 3–12.
• Evde Bakım Derneği Yönetim Kurulu. (2010). Evde Bakım Tanımı, Kapsamı, Temel Kavramlar ve Ülkemizde Mevcut Durum. İstanbul.
• Fadıloğlu Ç. ve Ertem G.(2013). Şenuzun- Aykar F. Evde Sağlık ve Bakım. Ankara: Göktuğ Yayıncılık.
• Fawcett, J. (2005). Watson’s Theory of Human Care. In Edt. J.Fawcett . Contemporary Nursing Knowledge an Analysis and Evaluation of Nursing Models and Theories. Philadelphia: F.A. Davis Company: 553-599.
• Fujisawa R., & Colombo F. (2009). The Long-Term Care Workforce: Overview and Strategies to AdaptSupply to a Growing Demand. OECD Health Working Papers. No. 44. OECD Publishing.
• Gürbüz, S. ve Bekmezci, M. (2012). İnsan kaynakları yönetimi uygulamalarının bilgi işçilerinin işten ayrılma niyetine etkisinde duygusal bağlılığın aracılık ve düzenleyicilik rolü. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 41(2), 189–213. Gürbüz, S. ve Şahin, F. (2015). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık. Gürbüz, S. (2019). AMOS ile yapısal eşitlik modellemesi temel ilkeler ve uygulamalı analizle. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Gürbüz, S., Erkuş, A. ve Sığrı, Ü. (2010). İş tatmini ve iş performansının yeni öncülü: Temel benlik değerlendirmesi. Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, 2(1), 69–76.
• Han, S. J., Koh, S., & Scollon, C. N. (2015). Subjective Wellbeing and Culture.
• Hisar, K. M. ve Erdoğdu, H. (2014). Evde sağlık hizmeti alanlarda yaşam kalitesi durumu ve etkileyen faktörlerin belirlenmesi. Genel Tıp Dergisi, 24, 138–142.
• Hitt, J. M., Tatum, E., McNair, M., Harrington, M., Stanton, S. D., Askew, R., & Robertson, A. (2012). Self-care management practices for the home health nurse: Staying hale and hearty through enhanced self-care and ergonomics—with a case study. Home Healthcare Nurse, 30(5), 295–305. http://dx.doi.org/10.1097/NHH.0b013e318252c49a.
• Hofstede Insight, (2019). https://www.hofstede-insights.com/country-comparison/ turkey/ (E.T: 31.03.2019)
• Hofstede, G. ( 1980 & 1984 & 2001). Culture’s Consequences: International Differences in Work Related Values. Sage Publications. Newbury Park.
• Hofstede, G., & Bond, M. H. (1988). The confucius connection: from cultural roots to economic growth. Organizational Dynamics, 16(4), 4–21.
• Hogg, M. A., & Vaughan, G. M. (2006). Sosyal psikoloji. Çev: İbrahim Yıldız Aydın Gelmez. 1. Baskı. Ankara: Ütopya Yayınevi.
• Horter, S., Stringer, B., Reynolds, L., Shoaib, M., Kasozi, S., Casas, E. C., . . . du Cros, P. (2014). “Home is Where the Patient is”: a Qualitative Analysis of a Patient-Centred Model of Care for Multi-Drug Resistant Tuberculosis. BMC Health Services Research, 14, 81. http://dx.doi .org/10.1186/1472-6963-14-81.
• http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=30709 (E.T:14.11.2019)
• https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?kn=95&locale=tr (E.T:31.03.2019) III. Özürlüler Şurası. (2007). Bakım Hizmet Türleri Alt Komisyon Raporları. İstanbul.
• İslamoğlu, A. H. ve Alnıaçık, Ü. (2014). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri. İstanbul: Beta Basım Yayım.
• Kağıtçıbaşı, Ç. ve Cemalcılar, Z. (2015). Dünden bugüne insan ve insanlar: Sosyal psikolojiye giriş. İstanbul: Evrim Yayınevi.
• Karataş, Z. (2011). Evde Bakım Hizmeti Sunan Aile Bireyi Bakıcıların Moral ve Manevi Değerlerinin Başa Çıkmadaki Etkisi. (Doktora Tezi, Rize Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü/Felsefe ve Din Bilimleri Anabilim Dalı/Din Psikolojisi Bilim Dalı).
• Kirişçi, A. (2010). Öğretmenlerin Kültürel Değerleri ve Çatışma Yaklaşımları.(Yüksek lisans Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi/ Sosyal Bilimler Enstitüsü).
• Kocagöz, E. ve Dursun, Y. (2010). Algılanan davranışsal kontrol, ajzen’in teorisinde nasıl konumlanır? Alternatif model analizleri. Karamanoğlu Mehmet Bey Üniversitesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 2, 139–152.
• Koşar, N. (1996). Sosyal hizmetlerde yaşlı refahı alanı. Ankara: Hacetepe Üniversitesi.
• Li, F., & Aksoy, L. (2007). Dimensionality of individualism-collectivism and measurement equivalence of triandis and gelfand scales. Journal of Business and Psychology, 21(3), 313–329.
• Lipszyc B., Sail E., & Xavier A. (2012). Long-Term Care: Need, Use and Expenditure in the EU-27. Economic Papers 469. European Commission Directorate-Genaral for Economic and financial Affairs Publication. Brussels, Belgium: 7-35.
• McShane, S. L. ve Von Glinow, M. A., (2016). Örgütsel davranış. Çev. Ayşe Günsel ve Serdar Bozkurt. Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Mensik, J. S. (2007). The essentials of magnetism for home health. Journal of Nursing Administration, 37(5), 230–234. http://dx.doi.org/10.1097/01.NNA.0000269742. 40137.a6.
• Naktiyok, A. ve Timuroğlu M. K. (2009). Öğrencilerin motivasyonel değerlerinin girişimcilik niyetleri üzerine etkisi ve bir uygulama. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 23(3), 85–103. Neal L. J. (1999). The neal theory: Implications for practice and administration. Home Healthcare Nurse,17(3), 181–187.
• Neal L. J. (2007). Neal theory of home health nursing practice. The Journal of Nursing Scholarship, 31(3), 251–252.
• Onat, Ü. (2004). Yaşlanma ve sosyal hizmet. Yaşlılık gerçeği. Hacetepe üniversitesi geriatrik bilimler araştırma merkezi. Ankara: H.Ü Hastaneleri Basımevi.
• Öksüz, H. (2018). Evde Sağlık Hizmetleri ve Hasta Memnuniyeti.(Yüksek Lisans Tezi, Namık Kemal Üniversitesi/ Sosyal Bilimler Enstitüsü/ Sağlık Yönetimi Anabilim Dalı)
• Özbek, M. F. (2010). yatay ve dikey bireycilik & kolektivizm ile para etiği ilişkisi: Türk ve Kırgız üniversite öğrencileri üzerinde karşılaştırmalı bir araştırma. Anadolu University Journal of Social Sciences, 10(3), 23–42.
• Özer, Ö., Şantaş, F. (2012). Kamunun sunduğu evde bakım hizmetleri ve finansmanı. Acıbadem Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 3(2), 96–103.
• Öztop H., Şener A. ve Güven S., (2008). Evde bakımın yaşlı ve aile açısından olumlu ve olumsuz yönleri. Yaşlı Sorunları Araştırma Dergisi, (1), 39–49
• Özyer, K., Orhan, U. ve Dönmez Orhan, D. (2012). Sağlık sektöründe çalışanların demografik özellikleri, kişilik özellikleri ve kültürel değerleri üzerine bir çoklu durum çalışması. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi ,9(19), 177–189.
• Rabow, M. W., Hauser, J. M., & Adams, J. (2004). Supporting family caregivers at the end of life: They don’t know what they don’t know. Journal of the American. Medical Association, 291(4), 483–491. http://dx.doi.org/10.1001/jama.291.4.483.
• Robbins, S. ve Judge, T. A. (2015). Örgütsel davranış. Çev. İnci Erdem. Ankara: Nobel Yayınları.
• Sağlık Bakanlığı, 10.03.2005 tarih ve 25751 sayılı Resmî Gazete, Evde Bakım Hizmeti Sunumu Hakkında Yönetmelik.
• Sağlık Bakanlığı, 27.02.2015 tarih ve 29280 sayılı Resmî Gazete, Sağlık Bakanlığı ve Bağlı Kuruluşları Tarafından Evde Sağlık Hizmetlerinin Sunulmasına Dair Yönetmelik.
• Sargut, A. S. (2015). Kültürlerarası farklılaşma ve yönetim. Ankara: İmge Kitabevi.
• Schwartz, S. H. (2006). Basic Human Values: An Overview. Recuperado de http://www. Your morals. org/schwartz:1-21.
• Schwartz, S. H. (2012). An overview of the schwartz theory of basic values. Online Readings in Psychology and Culture, 2(1), 1–20.
• Schwartz, S. H., & Huismans, S. (1995). Value priorities and religiosity in four western religions. Social Psychology Quterly, 88–107.
• Schwartz, S. H., & Sagie, G. (2000). Value consensus and ımportance: A cross-national study. Journal of Cross-Cultural Psychology, 31(4), 465–497.
• Singelis, T. M, Triandis, H. C., Bhawuk, D. S., & Gelfand, M. J. (1995). Horizontal and vertical dimensions of individualism and collectivism: A theoretical and measurement refinement. Cross-Cultural Research, 29(3), 240–275.
• Şimşek, Ö. F. (2007). Yapısal eşitlik modellemesine giriş: Temel ilkeler ve LISREL uygulamaları. Ankara: Ekinoks Yayınları.
• Tam, K. P., Lau, H. P. B., & Jiang, D. (2012). Culture and Subjective Well-Being: A Dynamic Constructivist View. Journal of Cross-Cultural Psychology, 43(1), 23–31.
• Taş, M. A. (2018). Kültürel Değerler, Psikolojik Sermaye ve Kariyer Uyum Yeteneği İlişkisine Dair Bir Saha Araştırması. (Yüksek Lisans Tezi, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü).
• Taşdelen, P. ve Ateş, M. (2012). Evde bakım gerektiren hastaların bakım gereksinimleri ile bakım verenlerin yükünün değerlendirilmesi. Hemşirelikte Eğitim ve Araştırma Dergisi, 9(3), 22–29.
• Tortumluoğlu, G. (2004). Transkültürel hemşirelik ve kültürel bakım modeli örnekleri. Cumhuriyet Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 8, 47–57.
• Truesdale, P. E. (2014). The hospital versus the home in the care of the sick; An evolution. Journal of the American Medical Association, 311(10), 1073. http://dx.doi.org/10.1001/ jama.2013.279383.
• World Health Organization. (1999). Home- Based and Long-Term Care, Home Care Issues and Evidence.