Mesleki Sonuç Beklentisinin Sendikal Farkındalık Ve Sendikal Tutuma Olan Etkisi: İİBF Öğrencileri Üzerine Bir Araştırma

Yıl 2021, Sayı: 80, 139 - 174, 09.07.2021

Ebru Kanyılmaz Polat Siyret Ayas Bahattin Hamarat

Öz

Türkiye, OECD ülkeleri arasında sendikalaşma oranı en düşük ülkeler arasında yer almaktadır. 2021 yılı Ocak ayında sendikalaşma oranı %14,40 olarak gerçekleşmiştir. Bu oran yaklaşık 14 milyon işçi arasında oldukça sınırlı kalmaktadır. Bireylerin sendikalara yönelik tutum ve farkındalığının sendikalaşma eğilimini belirleyen önemli faktörler olduğu bilinmektedir. Sendikaların işçi haklarını savunan, işçilerin çıkarlarını yükseltebilen örgütler olduğuna yönelik algı ve farkındalığı olan bireylerin sendikalara üye olma oranlarının daha yüksek olacağı düşünülmektedir. Diğer yandan bireysel pazarlık gücü artan nitelikli ve eğitimli işgücünün sendikalara daha az gereksinim duyduğu bilinmektedir. Bu çerçevede çalışmada kısa bir süre sonra işgücü piyasasına giriş yapması beklenen İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi (İİBF) dördüncü sınıf öğrencileri ile nicel bir araştırma gerçekleştirilmiştir. Araştırmada üniversite öğrencilerinin mesleki sonuç beklentisi ve sendikal farkındalıklarının sendikal tutuma etkisi Kısmi En Küçük Kareler Yapısal Eşitlik Modellemesi ile araştırılmıştır. Ayrıca öğrencilerin sendikal farkındalıklarının düzenleyici etkiye sahip olup olmadığı da incelenmiştir. Veriler anket tekniği ve kolayda örnekleme yöntemi ile elde edilmiştir. Analiz sonucunda öğrencilerin mesleki sonuç beklentisinin sendikal tutuma etkisi belirlenmez iken sendikal farkındalık artarken sendikal tutumun artığı tespit edilmiştir. Ayrıca mesleki sonuç beklentisinin sendikal farkındalık üzerinden sendikal tutumu dolaylı etkilediği belirlenmiştir. Araştırmada son olarak sendikal farkındalığın düzenleyici etkiye sahip olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Mesleki Sonuç Beklentisi, Sendikal Algı, Sendikal Farkındalık, SmartPLS, PLS-SEM, Düzenleyici Etki

The Effect of Professional Outcome Expectations on Union Awareness and Union Attitudes: Research on Students of a Turkish Economics and Administrative Sciences Faculty

Öz

Turkey has one of the lowest unionization rates among the OECD countries. In January 2021, the unionization rate was recorded as 14.40%; an extremely low figure, given the nation’s approximately 14 million workers. Attitudes and awareness of individuals toward unions are influential factors that stimulate the tendency toward unionization. When individuals perceive unions as organizations that defend workers’ rights and raise the interests of workers, this can result in higher membership rates. In contrast, a qualified and educated workforce with increased individual bargaining power requires fewer trade unions. Within this framework, a quantitative study was conducted with senior students expected to soon graduate and enter the labor market. The effects of university students’ vocational outcome expectations, trade union awareness, and perceptions were examined with partial least squares structural equation modeling (PLS-SEM), to assess whether students’ awareness of trade unions exerts a regulatory impact. Data for this study were collected through surveys, employing an easy sampling method. The analysis of the students’ vocational outcome expectations did not reveal an effect on trade union attitudes. Conversely, when students’ awareness of trade unions increases, trade union attitudes simultaneously rise. Finally, the research indicated that union awareness exerts a regulatory impact.

Anahtar Kelimeler

Vocational Outcome Expectations, Trade Union Perception, Trade Union Awareness, SmartPLS, PLS-SEM, Regulatory Impact

Kaynakça

• Ali, R.S., McWhirter, E.H. & Chronister, K.M. (2005). Self-efficacy and vocational outcome expectations for adolescents of lower socioeconomic status: A pilot study. Journal of Career Assessment, 13(40), 40-58. google scholar
• Aiken, L.S., West, S. G. & Reno, R.R. (1991). Multiple regression: testing and interpreting interactions. Sage Publication, Inc. google scholar
• Aile Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı, (2021). İşkollarındaki işçi sayıları ve sendikaların üye sayılarına ilişkin 2021 Ocak ayı istatistikleri hakkında tebliğ. Erişim adresi: https://www.ailevecalisma.gov.tr/media/67207/2021-ocak.pdf erişim tarihi: 02.03.2021. google scholar
• Aile Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı, (2003). İşkollarındaki İşçi Sayıları ve Sendikaların Üye Sayılarına İlişkin 2003 Ocak Ayı İstatistikleri. Erişim adresi: https:// www.ailevecalisma.gov.tr/tr-tr/istatistikler/calisma-hayati-istatistikleri/sendikal-istatistikler/isci-sayilari-ve-sendikalarin-uye-sayilari-hakkinda-tebligler erişim tarihi: 02.03.2021. google scholar
• Aydoğan, A., ve Öztürk, M. (2019). Y kuşağının sendikalar hakkında tutumları: Süleyman Demirel Üniversitesi eğitim fakültesi öğrencileri üzerine bir uygulama, İş ve Hayat Dergisi, 5(9), 195- 230. google scholar
• Ayverdi, İ. (2011). Misalli Büyük Türkçe Sözlük (2.bs). İstanbul: Kubbealtı Yayınları google scholar
• Bain, G.S., Elsheikh, F. (1979). An inter-industry analysis of unionisation in Britain. British Journal of Industrial Relations, 17(2), 137-157. google scholar
• Chang, T.F.H. (2003). A structural model of race, gender, class, and attitutes toward labor unions. The Social Science Journal, 40(2), 189-200. google scholar
• Chin, W. W. (1998). The partial least squares approach for structural equation modeling. In G. A. Marcoulides (Ed.), Methodology for business and management: Modern methods for business research (pp. 295-336). New Jersey: Lawrence Erlbaum Associates Publishers. google scholar
• Clark, P. F. (2009). Building More Effective Unions (2nd ed.). Ithaca: Cornell University Press. google scholar
• Civelek, M.E. (2018). Yapısal Eşitlik Modellemesi Metodolojisi. İstanbul: Beta Basım Yayın Dağıtım. google scholar
• Çakır, F.S. (2019). Kısmi en küçük kareler yapısal eşitlik modellemesi (PLS-SEM) ve bir uygulama. Sosyal Araştırmalar ve Davranış Bilimleri Dergisi,5(9), 111-128. google scholar
• Çöllü, E.F. ve Öztürk, Y.E (2006). Örgütlerde inançlar-tutumlar tutumların ölçüm yöntemleri ve uygulama örnekleri bu yöntemlerin değerlendirilmesi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu Dergisi, 9(1-2), 373-404. google scholar
• Deery, S., de Cieri, H. (1991). Determinants of trade union membership in Australia. British Journal ofIndustrial Relations, 29(1), 29-73. google scholar
• Doğan, M. (2001). Büyük Türkçe Sözlük. Ankara: Vadi Yayınları. google scholar
• Durmuş, A.F., Otlu, F. ve Özkan, Ö. (2019). Sosyal bilişsel kariyer teorisi ve öğrencilerin serbest muhasebeci mali müşavir olma hedefleri: İnönü Üniversitesi uygulaması, Gaziantep University Journal of Social Sciences, 18(4), 1381- 1398. google scholar
• Dursun, S. (2014). Üniversite öğrencilerinin sendikalara yönelik tutumları. Sosyoloji Konferansları, 49, 33-46. google scholar
• Erikli, S. (2018). Türkiye’de sendikaların durumu ve yeni misyon arayışları. International Journal of Labour Life and Social Policy, 1(1), 18-25 . google scholar
• Etçi, H. (2018). 2000 sonrasında Türkiye’de gerekçeleri ile sendikal kriz, Sosyal ve Beşeri Bilimler Araştırmaları Dergisi, Güz, 19 (43), 125- 149. google scholar
• Fornell, C., & Larcker, D.F. (1981). Evaluating structural equation models with unobservable variables and measurement error. Journal of Marketing Research, 18 (1), 39-50. google scholar
• Fouad, N.A. & Guillen, A. (2006). Outcome expectations: looking to the past and potential future”, Journal of Career Assessment, 14(1), 130-142. google scholar
• Gomez R., Gunderson M. & Meltz N. (2002). Comparing youth and adult desire for unionization in Canada, British Journal ofIndustrial Relations, 40(3) 521-542. google scholar
• Gökçe, A. (2019). Geleceğin yönetici adaylarının sendikalara yönelik tutumlarına ilişkin araştırma. Emek Araştırma Dergisi, 10(16), 141-156. google scholar
• Gürbüz, S. (2019). AMOS ile Yapısal Eşitlik Modellemesi. Ankara: Seçkin Kitabevi. google scholar
• Hair, J., Anderson, R., Tatham, R., & Black, W. (1998). Multivariate Data Analysis (5th ed.). Englewood Cliffs: Prentice Hall. google scholar
• Hair, J. F., Black, W. C., Babin, B. J., Anderson, R. E., & Tatham, R. I. (2010). Multivariate Data Analysis. (7th Ed.). New Jersey: Pearson Prentice Hall. google scholar
• Hair, J.F., Hult, G.T.M. & Ringle, C.M. and Sarstedt, M. (2014). A Primer on Partial Least Squares Structural Equation Modeling (PLS-SEM), Los Angeles: Sage Publication. google scholar
• Hodder A., Kretsos L. (2015). Young workers and unions: Context and overview. Hodder A. and Kretsos L. (Eds.) Young Workers and Trade Unions (1-15), Basingstoke: Palgrave. google scholar
• Işık, E. (2013). Mesleki sonuç beklentisinin yordayıcıları olarak algılanan sosyal destek ve denetim odağı. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 13(3), 1419-1430. google scholar
• Işık, V. (2009). Endüstri ilişkilerinin yeni yüzü insan kaynakları yönetimi: emeği örgütsüzleştirme stratejisi, Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 11(3), 147- 176. google scholar
• Işık, V. (2018). Sendikal örgütlenme krizi ve çıkış yollarına ilişkin AB’den örnekler. EUropean Journal ofManagerial Research (EUJMR), 2(3), 8-22. google scholar
• Kırel, Ç. (2004). Tutum ve Tutum Değişimi. Sezen Ünlü (Ed.), Sosyal Psikoloji kitabı içinde (s. 69-81), Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları. google scholar
• Kıroğlu, F. (2019). Perakende Sektöründe Çalışanların Sendikal Örgütlenmeleri: Çanakkale İli Örneği. (Yüksek lisans Tezi) Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Çanakkale. google scholar
• Kline, R.B. (2011). Principles and Practice of Structural Equation Modeling. Guilford Press, New York. google scholar
• Kochan, T.A. (1979). How American Workers View Labor Unions. Monthly Labor Review, 102(4), 23-31. google scholar
• Lent, R.W., Brown, S.D. & Hackett, G. (2000). Social cognitive career theory. Duane Brown (Ed.), Career choice and development içinde (255-311), San Francisco, CA: Jossey-Bass. google scholar
• Lent, R.W., Brown, S.D. & Hackett, G. (2000). Contextual support and barriers to career choice: a social cognitive analysis. Journal of Counselling Psychology, 47(1), 36- 49. google scholar
• Lent, R.W., Brown, S.D. & Hackett, G. (1994). Toward a unifying social cognitive theory of career and academic ınterest, choice, and performance. Journal of Vocational Behavior, 45(1), 79-122. google scholar
• Mahiroğulları, A. (2001). Türkiye’de 1980 sonrası sendikalaşma ve sendikalaşmayı etkileyen unsurlar. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Maliye Araştırma Merkezi Konferansları, 40, 124-144. google scholar
• McShane, S.L. (1986). General Union attitude: a construct validation. Journal of Labor Research, VII(4), 403-417. google scholar
• McWhirter, E. H., Rasheed, S., & Crothers, M. (2000). The effects of high school career education on social-cognitive variables. Journal of Counseling Psychology, 47, 330341. google scholar
• Morand, D.A. (1998). Exploring the relationship between authoritarianism and attitudes toward unions. Journal of Business and Psychology, 12(3), 343-353. google scholar
• Öcal, T. (2010). Sendikal kimlik. Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi, (50), 563-573. google scholar
• Özden, K. (2014). Üniversite öğrencilerinde psikolojik iyi oluşun psikososyal yordayıcılarının sosyal bilişsel kariyer kuramı açısından incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi), İstanbul Arel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. google scholar
• Palaz, S, Poyraz, O. (2019). Gençlerin sendikal algı ve tutumları üzerine bir araştırma. Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 17(2), 59-73. google scholar
• Sarı, S.V., Kabadayı, F. ve Şahin, M. (2017). Mesleki sonuç beklentisinin açıklanması: öz aşkınlık, öz bilinç ve öz- kontrol/ öz- yönetim. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 7(48), 145- 159. google scholar
• Sarı Gerşil, Gülşen. (2004). Küreselleşme ve çok uluslu işletmelerin çalışma ilişkilerine etkileri. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(1), 147-157. google scholar
• Sarımehmet Duman, Ö. (2012). Sınıf mücadelesi ve sendikal örgütlenme: Yunanistan’da sınıf mücadelelerinin tarihi ve sosyal güvenlik reformu deneyimi. Çalışma ve Toplum Dergisi, (4), 121-148. google scholar
• Sarstedt, M., R.C. M. & Hair, J. F. (2017). Partial least squares Structural Equation Modeling. In C. Homburg, M., Klarmann and A. Vomberg (Eds.), Handbook of market research, (pp.1-40). Heidelberg: Springer. google scholar
• Seçer, B. (2009). Kadınların sendikalara yönelik tutumları ile cinsiyet ayrımcılığı algılarının sendika üyesi olma isteğine etkisi. Çalışma ve Toplum, (4) 27-60. google scholar
• Selamoğlu, A. (2016). Gençler ve sendikal ilişki üzerine değerlendirme: yeni bir frekans arayışının kaçınılmazlığı. Çalışma ve Toplum, (2), 757-788. google scholar
• Sutton, S. (1998). Predicting and explaining intentions and behaviour: how well are we doing?, Journal of Applied Social Psychology, 28(15), 1317-1338. google scholar
• Tosun, Ü. ve Güntaş, S. (2018). Üniversite öğrencilerinin kariyer beklentileri ve empati eğilimleri: KKTC Örneği. European Journal of Managerial Research Dergisi, 2(2), 23-38. google scholar
• Türk Dil Kurumu (2011). Türkçe Sözlük (11.bs), Ankara. google scholar
• Uçkan Hekimler, B. (2015). Türkiye’de olumsuz sendikal algının içsel ve dışsal nedenleri. Sosyal Siyaset Konferansları, (68), 127- 154. google scholar
• Uçkun, G., Uçkun, S. ve Üzüm, B. (2015). Büro yönetimi asistanlığı öğrencilerinin kariyer kararı yetkinlik ile mesleki sonuç beklentisi ilişkisi: (KMYO Örneği). Electronic Journal of Vocational Colleges, Kasım: 14. BÜROKON Özel Sayısı, 181- 190. google scholar
• Urhan, B. ve Selamoğlu, A. (2008). İşçilerin sendikalara yönelik tutum ve davranışları; Kocaeli Örneği. Çalışma ve Toplum, (3) 171- 197. google scholar
• Uzunbacak, H.H., Mesci, H. ve Uzunbacak, S.D. (2017). Adalet meslek yüksekokulu öğrencilerinin mesleki eğitimden sonuç beklentileri. Süleyman Demirel Üniversitesi, Vizyoner Dergisi, 8, 41- 55. google scholar
• Yıldız, E. (2020). Smart PLS ile yapısal eşitlik modellemesi, Seçkin Kitabevi, Ankara. google scholar
• Yılmaz, V., Can, Y. & Aras, N. (2019). Investigation of Attitude About Nuclear and Renewable Energy by Using Partial Least Squares Structural Equatıon Modeling. The Journal of Operations Research, Statistics, Econometrics and Management Information Systems. 7(1), 87-102. google scholar