Fütüvvet Teşkilatlarının Süreç Analizi Yoluyla İncelenmesi

Yıl 2022, Sayı: 83, 197 - 224, 30.12.2022

Onur Dündar

https://doi.org/10.26650/jspc.2022.83.1182656

Öz

Bu çalışmada Fütüvvet Teşkilatları dört ayrı dönemde ele alınarak incelenmiştir. Bunlar; Cahiliye Fütüvveti, Abbasi Fütüvveti, Tasavvuf Fütüvveti ve Ahilik Fütüvvetidir. Bu dört ayrı dönemde Fütüvvet Teşkilatlarının ekonomideki etkinlikleri araştırılmıştır. Fütüvvet Teşkilatlarının etkin olduğu dönemlerle merkezi devlet otoritesinin gücü arasında bir ilişki olup olmadığı sorgulanmaya çalışılmıştır. Bu sorgulama neticesinde ise; bu çalışmada sunulan teorik çerçeve test edilmeye çalışılmıştır. Bu çalışmada sunulan teorik çerçeve üç temel saç ayağına sahiptir. Bunlar; Yapısalcı Güç, Kurumlar ve Sosyal Ağlar kuramlarından oluşmaktadır. Fütüvvet teşkilatlarının etkinliği ile merkezi devlet otoritesinin gücü arasındaki anlamlı ilişki yapısalcı güç kuramının test edilmesini sağlayacaktır. Bu ilişkinin nasıl ve hangi koşullarda gerçekleştiği sorularına cevap verilmesi ise; Kurumlar ve Sosyal Ağlar kuramlarını test edecektir. Teorik çerçevenin test edilmesi işlemi için nitel araştırma yöntemlerinden faydalanılacaktır. Nitel araştırma desenleri arasından vaka analizi tercih edilecektir. Bu amaçla kesitsel vakalar ve alt vakalar tanımlanacaktır. Döküman tarama incelemesi yoluyla toplanan veriler süreç analizi yöntemiyle tahlil edilecektir. 

Anahtar Kelimeler

İktisat Sosyolojisi, İktisadi Düşünce, İktisadi Etik, Fütüvvet Teşkilatları, Ahilik

Examining Futuwwa Organizations Using Process Tracing

Öz

This paper examines futuwwa [young manliness/chivalry] organizations in the following four different styles: (1)pre-Islamic futuwwa, (2)Abbasid futuwwa, (3)Sufi futuwwa, and (4)Akhi futuwwa organizations. The study investigates the dominance futuwwa organizations had over the economy with regard to these four different styles and attempts to question whether a relationship existed with the dominance of the central state authority during the periods when these types of futuwwa organizations were dominant. As a result of this investigation, the paper then attempts to test the conceptual framework used herein, which has three main components: the structuralist, institutionalist, and social network models. The presence of a significant relationship between the effectiveness of futuwwa organizations and the dominance of the central state authority will allow testing of the structuralist model. The paper tests the institutional and social network models by answering the questions of how and under what conditions this relationship had occurred. The article uses qualitative research methods for testing the conceptual framework and prefers the case study design, a qualitative research design. The study identifies cross-sectional cases and sub-cases in this context and resolves the data collected in the document analysis using the process tracing method.

Anahtar Kelimeler

Economic sociology, Economic thought, Economic ethics, Futuwwa organizations, Akhism, İktisat Sosyolojisi, İktisadi Düşünce, İktisadi Etik, Fütüvvet Teşkilatları, Ahilik

Kaynakça

• Kaynakça/References
• Akdağ, M. (2014). Türkiye’nin iktisadi ve içtimai tarihi. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Akgündüz, A. (2009). İslam hukuku ve osmanlı tatbikatı araştırmaları. İstanbul: Osmanlı Araştırmaları Vakfı Yayınları.
• Bakır, A. (2004). Orta çağ tarih ve medeniyetine dair çeviriler. Bursa: Gürdal Kitabevi.
• Barthold, V.V. (2012). Halife ve sultan. İstanbul: Yeditepe Yayınevi.
• Barkan, Ö. L. (1942). İstila devirlerinin kolanizatör türk dervisleri ve zaviyeler. Vakıflar Dergisi,2(1), 287-289.
• Bayram, M. (2018). Ahi evren ve ahi teşkilatının kuruluşu. İstanbul: Çizgi Kitabevi.
• Berkes, N. (2013). Türkiye iktisat tarihi. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Brown, C. (1992). International relations theory: new normative approaches. New York: Columbia University Press.
• Cahen, C. (2001), The formation of turkey: the seljukid sultanate of rum eleventh to fourteenth century (P.M.Holt,Trans.).London:Routledge.
• Cevheri, İ. H. (1984). Es-sıhâh tâcü’l-lügati ve sıhâhü’l-arabiyye, (A. A. Attar, Tahk.). Beyrut: Dâru’l-İlmili’l-Melâyîn.
• Cirlot , J.E , (1971). A dictioııary of symbols. London: Routledge.
• Çağatay, N. (1990). Ahilik nedir. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Dobb, M., Sweezy, P., v.d. (2006). Transition from feudalism to capitalism. Delhi: Aakar Books.
• Dobbin, F. (2005). Comparative and historical approaches to economic sociology. (N. J. Smelser & R. Swedberg Eds.), In The Handbook of Economic Sociology (pp.26-48). New York: Russell Sage Foundation.
• Durkheim, E. (2015). İntihar (Z. İlkgelen, Çev.). İstanbul: Pozitif Yayınları
• Ekinci, Y. (1989). Ahilik ve meslek eğitimi, İstanbul: Mili Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Ergin, O.N. (1922). Mecelle-i umûr-ı belediye I, İstanbul: Matba-i Osmaniye.
• Foster, J.B. (2000). Marx's ecology: materialism and nature. New York:Montly Rewiev Press.
• Fox, N. J., & Alldred, P. (2018). Social structures, power and resistance in monist sociology: (New) materialist insights. Journal of Sociology, 54(3), 315–330.
• Geertz, C. (2017). The Interpretation of Cultures. London: Basic Books.
• Genç, M. (2016). Osmanlı imparatorluğunda devlet ve ekonomi. İstanbul: Ötüken Yayınları.
• George, A.L., & Bennett, A. (2005). Case studies and theory development in the social sciences. Massachusetts: MIT Press.
• Gökçe, E.U. (2022). Uluslararası ilişkiler çalışmalarında açıklamaya ve anlamaya dayalı nitel araştırma süreci,
• yöntemler ve bilgisayar destekli veri analizi. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 51(1), 38-53.
• Gölpınarlı, A. (2011). İslam ve türk illerinde fütüvvet teşkilatı. İstanbul: İstanbul Ticaret Odası Yayınları.
• Granovetter, M. (1985). Economic action and social structure: the problem of embededness. American Journal of Sociology, 91(1), 481-510.
• Hamidullah, M. (1980). İslâm peygamberi (S. Tuğ, Çev.). İstanbul: İrfan Yayınları.
• İnalcık, H. (1999). Osmanlı devleti’nin kuruluşu problemi, Doğu-Batı Dergisi, 2(7), 330-339.
• İslam Ansiklopedisi. (1978). Md.:”Fütüvvet”, Milli Eğitim Basımevi, c.4.
• Kalberg, S. (2017). Max weber’in karşılaştırmalı- tarihsel sosyolojisi (A. Bölükbaşı, Çev.). Ankara: Phoenix.
• Kara, M. (2005). Tekkeler ve zaviyeler. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Kayaoğlu, İ. (1985). İslam kurumları tarihi. Ankara: İlahiyat Fakültesi Yayınları.
• Kazıcı Z. (1980). “Ahilik”, TDV İslâm Ansiklopedisi I, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Kister, M.J. (1990). Society and religion from jahiliyya to ıslam. London:Routledge.
• Köprülü M.F. (1991), Osmanlı devleti’nin kuruluşu. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Kürüm, R. S. (2021). Uluslararası ilişkilerde nitel yöntemlerle makale yazımı: vaka analizi ve incelikleri.
• Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 42(1), 149-169.
• Massignon, L. (1997). Essay on the origins of the technical language of ıslamic mysticism (B. Clark, Trans.). Notre Dame : Notre Dame University Press.
• Merriam, S. B. (2018). Nitel araştırma: desen ve uygulama için bir rehber (S. Turan, Çev). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Ocak, A. Y. (1996). “Fütüvvetnâme”, TDV İslâm Ansiklopedisi XXX, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Ocak, A.Y. (2016). Türk sufiliğine bakışlar, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Ragin, C. C. (1987). The comparative method: Moving beyond qualitative and quantitative strategies. Berkeley: University of California Press.
• Rohlfing, I. (2012). Case studies and causal inference: An integrative framework. Palgrave Macmillan.
• Özkuyumcu, N. (1998). “Hilf”, TDV İslam Ansiklopedisi XVIII, İstanbul: Türk Diyanet Vakfı Yayınları.
• Scott, W.R. (1995). Institutions and organizations. Thousand Oaks, Calif.: Sage Publications.
• Sülemî, (1977). Tasavvufta fütüvvet (çev: S. Ateş), Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları.
• Swedberg, R. (1998). Max weber and the ıdea od economic sociology, Princeton: Princeton University Press.
• Tabakoğlu, A. (1986). Sosyal ve iktisadi yönleriyle ahilik, türk kültürü ve ahilik xxı, Ahilik Bayramı Sempozyumu Tebliğleri, İstanbul: Kırşehir Ahilik Araştırma ve Kültür Vakfı Yayını.
• Tanci, A.M. (2016). İbn batuta seyehatnamesi (S. Aykut, Çev.), İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Taeschner, F. (1953). İslâm orta çağında futuvva (Fütüvvet Teşkilatı) (çev: F. Işıltan), İktisat Fakültesi Mecmuası, 5(1), 3-32.
• Ülgener, S.F. (2006). İktisadi çözülmenin ahlak ve zihniyet dünyası, İstanbul: Derin Yayınları.
• Ülken, H. Z. (2016). Türk tefekkür tarihi, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Vazquez, J. (1995). The post-positivist debate. K. Booth ve S. Smith (Eds.), International relations theory today, Cambridge: Polity
• Weber, M. (1949), The methodology of the social sciences, New York: Free Press.
• Weber, M. (1963). The sociology of religion (E. Fischolff, Trans.), Boston: Beacon.
• Weber, M. (2001). The protestant ethic and the spirit of Capitalism (T. Parsons, Trans.). London: Routledge & CRC Press.
• Yin, R.K. (2002). Case study resarch: design and methods, Thousand Oaks, CA: Sage Publications.