Türkiye’de Kadınların Sosyoekonomik Statülerinin Boşanma Oranlarına Etkilerinin Mekânsal Analizi

Yıl 2023, Sayı: 84, 27 - 41, 19.07.2023

Ayça Özekin , Burcu Süküti

https://doi.org/10.26650/jspc.2023.84.1125899

Öz

Bu çalışmanın amacı, Türkiye’de boşanma oranlarının kadınların sosyoekonomik statülerinden ne kadar ve ne yönde etkilendiğinin araştırılmasıdır. Literatürde artan boşanma oranlarının en önemli sebeplerinin, sanayileşmenin getirdiği bireyselleşme, refah seviyesinin artması ve boşanma olanaklarının kolaylaşması, toplum ve aile yapısı içinde değişen kadın rolleri olduğu belirtilmektedir. Aile yapısı içinde kadının yeri ve rolünün değişmesi ise sanayileşme ile birlikte kadının işgücüne katılımının artması ve eğitim seviyesinin yükselmesi ile ilişkilendirilmektedir. Bu noktada kadınlara ilişkin sosyoekonomik statü göstergelerinin bölgesel olarak farklılaşması, bu değişkenlerin boşanma oranı üzerindeki etkilerinin mekânsal olarak incelenmesi gerekliliğini ortaya çıkarmaktadır. Çalışmada, Türkiye’de kadınların sosyoekonomik statü göstergeleri ile boşanma oranları arasındaki ilişkiler Türkiye İstatistiki Bölge Birimleri Sınıflandırması (İBBS) Düzey 2’de bulunan 26 alt bölge için Mekânsal Gecikme (SAR) ve Mekânsal Hata (SEM) Modelleri tahmin edilerek incelenmiştir. Elde edilen bulgular beklentilerle uyumlu olarak, Türkiye’de boşanma oranları üzerinde kadınların sosyoekonomik statü göstergelerinin bölgesel olarak farklı etkileri olduğunu ortaya koymuştur. İncelenen yıllar içinde boşanma oranlarının tüm ülke genelinde artış gösterirken, ülkenin doğu bölgelerinde batısından daha düşük seyrettiği görülmüştür. Ayrıca yüksek eğitim seviyelerinde Bağımsızlık Hipotezinin geçerli olduğu, düşük eğitim seviyesinin ise boşanma oranlarını düşürücü etki gösterdiği gözlemlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Boşanma Oranı, Kadın İstihdamı, Mekânsal Veri Analizi, SAR Modeli, SEM Modeli

Spatial Analysis of the Effects of Women’s Socioeconomic Status on Divorce Rates in Turkey

Öz

The purpose of this study is to investigate how much and in what direction divorce rates in Turkey are affected by women’s socioeconomic status. In the literature, it is stated that the most important reasons for the increasing divorce rates are the changing female roles in society and the family structure, the individualization brought about by industrialization, the increase in welfare levels, and the facilitation of divorce opportunities. The change in the place and role of women in the family structure is associated with the increase in women’s participation in the labor force and their increase in the level of education, which occurred alongside industrialization. At this point, the regional differentiation of socioeconomic status indicators for women reveals the need for a spatial study of the effects of these variables on the divorce rate. In the study, the relationship between the socioeconomic status indicators of women in Turkey and the divorce rates were examined by estimating the Spatial Autocorrelation (SAR) and Spatial Error (SEM) Models for 26 sub-regions in the Turkish Statistical Regional Units Classification (NUTS) Level 2. The findings revealed that socioeconomic status indicators of women have regionally different effects on divorce rates in Turkey, in line with the expectations. While the divorce rates increased throughout the country over the years examined, it was observed that they were lower in the Eastern regions of the country than in the Western regions. In addition, it has been observed that the Independence Hypothesis is valid at high education levels, while low education level has a decreasing effect on divorce rates.

Anahtar Kelimeler

Divorce Rate, Women Employment, Spatial Data Analysis, SAR Model, SEM Model

Kaynakça

• Anselin, L. (1988). Spatial Econometrics: Methods and Models. Dordrecht, Netherlands: Kluwer Publishers. google scholar
• Anselin, L. (1992). Spatial Data Analysis With GIS: An Introduction to Application In The Social Sciences. National Center for Geographic Information and Analysis Technical Report 92-10. Santa Barbara, U.S.A. google scholar
• Anselin, L. (1995). Local Indicators of Spatial Association - LISA. Geographical Analysis, 27(2), 93-115. google scholar
• Anselin, L. (2001). Spatial Econometrics. İçinde B. Baltagi (Ed.), A Companion to Theoretical Econometrics (ss. 310-330). Oxford: Blackwell Publishing. google scholar
• Bayer, A. (2013). Değişen toplumsal yapıda aile. Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 4(8), 101-129. google scholar
• Başkaya, Z. ve Ünal, A. (2017). Türkiye’de evlenme ve boşanma oranlarının iller düzeyinde zamansal değişimi (2001-2015). Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10(53), 338-358. https://doi.org/10.17719/jisr.20175334124 google scholar
• Bland, J. M., Altman, D. G., & Rohlf, F. J. (2013). In defence of logarithmic transformations. Statistics in Medicine, 52(21), 3766-3768. google scholar
• Cafri, R. ve Ozdemir Cukadar, P. (2018). Boşanmanın SosyaEkonomik Nedenleri Üzerine Mekansal Ekonometrik Bir İnceleme. Uluslararası iktisadi ve Idari incelemeler Dergisi, 5-9. https://doi.org/10.18092/ulikidince.445600 google scholar
• Can, İ. (2013). Tarih Toplum ve Kültür Bağlamında Aile ve Kadın. İçinde M. Aydın (Ed.) Sistematik Aile Sosyolojisi, ss.215-248. Konya: Çizgi Kitabevi. google scholar
• Can, Y. ve Aksu, N. B. (2016). Boşanma sürecinde ve sonrasında kadın. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 15(58), 888-902. doi:10.17755/esosder.258824. google scholar
• Finnas, F. (1997). Social Integration, heterogeneity, and divorce: the case of the swedish-speaking population in Finland. Acta Sociologica, 40(3), 263-277. https://doi.org/10.1177/000169939704000303. google scholar
• Fischer, M. M. & Wang, J. (2011). Spatial Data Analysis: Models, Methods and Techniques. Springer Science & Business Media. google scholar
• Giddens, A. (2012). Sosyoloji. İstanbul: Kırmızı Yayınları (1.Basım). google scholar
• Goli, A. & Zahed, S.S. (2014). Spatial differences of socio-economic ındices among divorce population of fars province. Journal of Iranian Social Studies, 5(4), 113-133. google scholar
• Guttentag, M. & Secord, P. F. (1983). Too Many Women: The Sex Ratio Question. Beverly Hills, CA: Sage Publications, Incorporated. google scholar
• Hallaç, S. ve Öz, F. (2014). Aile kavramına kuramsal bir bakış. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 6(2), 142-153.cap.20130625102321_ google scholar
• Hobson, B. (1990). No exit, no voice: women’s economic dependency and the welfare state. Acta Sociologica, 33(3), 235-250. https://doi.org/10.1177/000169939003300305. google scholar
• Jalovaara, M. (2001). Socio-economic status and divorce in first marriages in Finland 1991-1993. Population Studies, 55(2), 119-133. https://doi.org/10.1080/00324720127685. google scholar
• Jalovaara, M. (2002). Socioeconomic Differentials in divorce risk by duration of marriage. Demographic Research, 16(7), 537-564. https://www.jstor.org/stable/26348072. google scholar
• Jalovaara, M. (2003). The joint effects of marriage partners’ socioeconomic positions on the risk of divorce. Demography, 40(1), 67-81. https://doi.org/10.1353/dem.2003.0004. google scholar
• Keene, O. N. (1995). The log transformation is special. Statistics in Medicine, 14(1), 811-819. google scholar
• Liermann, M., Steel, A., Rosing, M. & Guttorp, P. (2004). Random denominators and the analysis of ratio data. Environmental and Ecological Statistics, 11(1), 55-71. google scholar
• Peterson, R.R. (1989) Women, Work and Divorce. U.S.A.:Suny Press. google scholar
• Poortman, A. (2005). Women’s work and divorce: a matter of anticipation? a research note. European Sociological Review, 21(3), 301-309. https://doi.org/10.1093/esr/jci019. google scholar
• Ruggles, S. (1997). The rise of divorce and separation in the United States, 1880-1990. Demography, 34(4), 455-466. https://doi.org/10.2307/3038300. google scholar
• Sander, W. (1985). Women, Work, and Divorce. The American Economic Review, 75(3), 519-523. https://www.jstor.org/stable/1814817. google scholar
• Sayın, Ö. (1990). Aile Sosyolojisi. İzmir: Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, 57. google scholar
• Shawky, M., Saleh, E. & Al-Awadhi, T. (2020). The Effects of Sociodemographic Characteristics on Divorce Rates in Oman: Spatial Modeling of Marital Separations, The Professional
• Geographer, 72(3), 332-347. https://doi.org/10.1080/00330124.2020.1730196. google scholar
• Spitze, G. (1988). Women’s employment and family relations: a review. Journal of Marriage and the Family, 50(3), 595-618. https://www.jstor.org/stable/352633. google scholar
• Sucu, İ. (2007). Boşanmış Kadınların Boşanma Nedenleri ve Boşanma Sonrası Toplumsal Kabülleri (Sakarya İli Örneği)(Yükseklisans Tezi, Sakarya Üniversitesi). google scholar
• TC. Aile, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı. (2016). Türk Aile Yapısı Araştırma Raporu. https://www.ailevecalisma.gov.tr/media/35811/taya-2016.pdf adresinden 19.08.2021 tarihinde erişilmiştir. google scholar
• Telatar, O.M. (2020). The relationship between women’s employment and divorce: an empirical analysis on Turkey. International Journal of Economics and Innovation, 6(1), 143-155. google scholar
• Tobler W.R. (1979). Cellular Geography. İçinde S. Gale, G. Olsson (Ed.) Philosophy in Geography, ss.379-386. Dordrecht, Hollanda: Reidel Publishing Company. google scholar
• Trent, K. & South, S. J. (1989). Structural determinants of the divorce rate: a cross-societal analysis. Journal of Marriage and Family, 51(2), 391-404. https:t//wwwjstor.org/stable/352502. google scholar
• TÜİK, (2020). Evlenme ve Boşanma İstatistikleri 2020. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Evlenme-ve-Bosanma-Istatistikleri-2020-37211 adresinden 15.08.2021 tarihinde erişilmiştir. google scholar
• Üçler, G. ve Kızılkaya, O. (2014). Kadın istihdamının boşanma ve doğurganlık üzerine etkileri: türkiye üzerine bölgesel panel veri analizi. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2(2), 28-43. google scholar
• Uğur, S. B. (2014). Boşanma sürecinin akademisyen kadınlar üzerine etkileri. Akdeniz İnsani Bilimler Dergisi 4(2), 293-326. doi:10.13114/MJH.201428447. google scholar
• White, L. K. (1990). Determinants of divorce: a review of research in the eighties. Journal of Marriage and Family, 52(4), 904-912. https://www.jstor.org/stable/353309. google scholar
• Yerdelen Tatoğlu, F.(2022). Mekansal Ekonometri Stata Uygulamalı.İstanbul: Beta Yayıncılık. Yıldırım, N. (2004). Türkiye’de boşanma ve sebepleri. Bilig, 28, 59-81. google scholar
• Zeren, F.(2010). Mekansal etkileşim analizi. İstanbul Üniversitesi İktisaat Fakültesi Ekonometri ve İstatistik Dergisi(12), 18-39. google scholar